BÀI 15: BIỆN PHÁP PHÒNG, TRỪ SÂU, BỆNH HẠI CÂY TRỒNG

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Quan sát Hình 15.1 và cho biết tên biện pháp phòng trừ sâu, bệnh hại cây trồng.

Giải rút gọn:

A: Canh tác

B: giống lúa chịu sâu, bệnh

C: Biện pháp cơ giới vật lí

D: Hóa học

E: Canh tác

G: Sinh học

1. BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ, SÂU BỆNH HẠI CÂY TRỒNG

1.1. Biện pháp canh tác

Hình thành kiến thức: Hãy nêu mục đích cụ thể của các biện pháp kĩ thuật trong canh tác.

Giải rút gọn:

Làm đất, vệ sinh đồng ruộng : đất tơi xốp, phá hủy nơi ẩn nấp của sâu bệnh, giữ chất dinh dưỡng cho cây trồng.

Gieo trồng đúng thời vụ: cây thích nghi phát triển

Chăm sóc kịp thời, bón phân hợp lí: kịp thời phát hiện sâu bệnh, bổ sung dinh dưỡng cho cây.

Luân canh cây trồng: không cho sâu bệnh sống 

Luyện tập: Mô tả những hoạt động phòng, trừ sâu bệnh trong Hình 15.2.

Giải rút gọn:

A: Làm đất

B: Vệ sinh đồng ruộng

C: Phun thuốc trừ sâu 

D: Vun xới gốc cây

E: Luân canh 

G: Bón vôi 

1.2. Biện pháp cơ giới, vật lí

Hình thành kiến thức: Cơ sở khoa học của biện pháp dùng bẫy đèn, bẫy dính để phòng trừ sâu hại là gì?

Giải rút gọn:

Các loại sâu bọ và côn trùng gây hại bị thu hút bởi ánh sáng và màu sắc của bẫy đèn và bẫy dính. 

Luyện tập: Hãy mô tả những hoạt động phòng trừ sâu hại trong Hình 15.3:

Giải rút gọn:

A: bẫy đèn - B: bẫy dính - C: Dùng vợt 

Vận dụng: Có thể áp dụng biện pháp cơ giới, vật lí nào để phòng trừ sâu, bệnh hại trên cây trồng ở gia đình hoặc địa phương em?

Giải rút gọn:

Bẫy đèn, bẫy dính, bẫy mùi, cắt cành bị bệnh,…

1.3. Biện pháp sử dụng giống chịu sâu, bệnh

Hình thành kiến thức: Theo em, giống chống chịu sâu, bệnh phải có những đặc điểm gì?

Giải rút gọn:

Hệ thống miễn dịch tốt, gai, lớp biểu bì dày, tiết ra một số chất hóa học xua đuổi sâu bệnh

Luyện tập: Ở gia đình, địa phương em đã sử dụng những giống kháng sâu, bệnh nào? Mô tả đặc điểm của giống cây trồng đó.

Giải rút gọn:

Những giống kháng sâu, bệnh: Giống ngô DK6919S

Đặc điểm: Trái mập, ngắn, màu sắc đậm, đẹp, thu hoạch nhanh cho năng suất cao

1.4. Biện pháp sinh học

Hình thành kiến thức: Biện pháp sinh học để tiêu diệt sâu, bệnh hại dựa trên cơ sở khoa học nào?

Giải rút gọn:

Sâu bệnh chỉ có thể gây hại được cho cây trồng khi chúng phát triển tích lũy đến số lượng cao vượt quá khả năng chống chịu của cây. 

Luyện tập: Hãy cho biết các thiên địch trong Hình 15.4 tiêu diệt sâu hại ở giai đoạn biến thái nào?

Giải rút gọn:

A: giai đoạn phôi thai

B: trứng, nhộng

C: sâu trưởng thành

D: trứng, nhộng

E: sâu trưởng thành

G: trứng, sâu non.

H: nhộng, sâu trưởng thành

I: nhộng, sâu trưởng thành.

Vận dụng: Tìm hiểu đặc điểm của một số thiên địch và chế phẩm sinh học thường dùng để phòng trừ sâu, bệnh hại cho cây trồng phổ biến ở địa phương em.

Giải rút gọn:

Chế phẩm sinh học Bacillus thuringiensis => phòng trừ sâu ăn lá, nấm ký sinh côn trùng Beauveria, Metarhizium,… nguồn gốc sinh học: Abamectin, Emamectin benzoate,Validamycin,…

1.5. Biện pháp hóa học

Hình thành kiến thức:

1. Vì sao phải tuân thủ nguyên tắc 4 đúng khi phun thuốc hóa học bảo vệ thực vật?
2.  Vì sao khi phun thuốc hóa học bảo vệ thực vật phải phun đều, không được phun ngược chiều gió, không phun lúc trời mưa?

Giải rút gọn:

1.  Đảm bảo thuốc phát huy tác dụng và đạt hiệu quả tốt nhất 
2.  Thuốc sẽ không bám được, ô nhiễm môi trường, dễ gây độc cho người, cây trồng, vật nuôi.

Luyện tập: Quan sát Hình 15.5 và cho biết những hoạt động nào nên hay không nên thực hiện trong phun thuốc hóa học bảo vệ thực vật? Vì sao?

Giải rút gọn:

• Hoạt động A, B, D => không đảm bảo yêu cầu về an toàn lao động.
• Nên làm: C, E, G => đáp ứng các yêu cầu về an toàn lao động:

Vận dụng:

1.  Việc sử dụng thuốc hóa học bảo vệ thực vật ở địa phương em có tuân thủ nguyên tắc 4 dúng, an toàn cho người lao động và môi trường không? Vì sao?
2.  Tình huống 1: Gia đình bà X có thừa ruộng hơn 3000 m² trồng rau theo tiêu chuẩn VietGAP. Gần đến đợt thu hoạch rau, bà X thấy trên ruộng xuất hiện sâu ăn lá. Theo em, bà X nên lựa chọn các biện pháp phòng trừ nào cho sâu ăn lá để vừa tiêu diệt được sâu và an toàn cho con người, môi trường? Vì sao?
3.  Tình huống 2: Trong quá trình sản xuất lúa, đến thời điểm bón phân thúc, ông Y thấy trên ruộng xuất hiện nhiều vết bệnh đạo ôn rất mới. Điều kiện thời tiết rất thích hợp cho bệnh tiếp tục phát triển (trời âm u, có sương mù nhiều, biên độ nhiệt cao,..). Theo em, ông Y nên xử lí như thế nào? Vì sao?

Giải rút gọn:

1.  Phụ thuộc vào địa phương
2.  Biện pháp cơ giới vật lí -  sinh học để tiêu diệt được sâu và an toàn cho con người, môi trường.
3.  Bón phân cân đối, phun thuốc phòng bệnh.

2. PHÒNG TRỪ TỔNG HỢP SÂU, BỆNH HẠI CÂY TRỒNG

2.2. Nguyên lí

Hình thành kiến thức:

1.  Vì sao phòng trừ tổng hợp sâu, bệnh hại cây trồng lại giữ được cân bằng được sinh thái?
2.  Vì sao phải thăm đồng thường xuyên?

Giải rút gọn:

1.  Cây sinh trưởng, phát triển tốt 
2.  Nắm bắt tình trạng của cây từ đó có các biện pháp khắc phục xử lí kịp thời 

3. ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ VI SINH TRONG PHÒNG TRỪ SÂU, BỆNH HẠI CÂY TRỒNG

Hình thành kiến thức:

1.  Cơ sở khoa học của việc sản xuất chế phẩm vi sinh phòng trừ sâu, bệnh hại là gì?
2.  Khi bảo quản chế phẩm vi sinh phòng trừ sâu hại cây trồng cần chú ý những vấn đề gì?

Giải rút gọn:

1. Chế phẩm vi khuẩn, Chế phẩm virus, Chế phẩm nấm

2.  Bảo quản nơi khô ráo thoáng mát, nhiệt độ, độ ẩm môi trường thích hợp;

Vận dụng: Tìm hiểu các chế phẩm vi sinh phòng trừ sâu, bệnh hại cây trồng ở địa phương em.

Giải rút gọn:

Chế phẩm vi sinh trừ bệnh cây trồng bao gồm các chủng vi sinh vật và nấm khuẩn có lợi