BÀI 15: BIỆN PHÁP PHÒNG, TRỪ SÂU, BỆNH HẠI CÂY TRỒNG

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Quan sát Hình 15.1 và cho biết tên biện pháp phòng trừ sâu, bệnh hại cây trồng.

Đáp án chuẩn: 

- A: Canh tác

- B: Sử dụng giống lúa kháng rầy

- C: Biện pháp cơ giới vật lí

- D: Dùng thuốc hoá học

- E: Canh tác

- G: Sinh học

1. BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ, SÂU BỆNH HẠI CÂY TRỒNG

Hình thành kiến thức: Hãy nêu mục đích cụ thể của các biện pháp kĩ thuật trong canh tác.

Đáp án chuẩn: 

- Làm đất, vệ sinh đồng ruộng: đất tơi xốp, phá hủy nơi ở của sâu bệnh, giữ chất dinh dưỡng.

- Gieo trồng đúng thời vụ: cây thích nghi phát triển, sinh trưởng tốt nhất.

- Chăm sóc kịp thời, bón phân hợp lí: phát hiện sâu bệnh, bổ sung dinh dưỡng…

- Luân canh cây trồng: phòng ngừa sâu bệnh.

Luyện tập: Mô tả những hoạt động phòng, trừ sâu bệnh trong Hình 15.2.

Đáp án chuẩn: 

A – làm đất; B – vệ sinh đồng ruộng; C – phun thuốc; D – vun xới gốc; E – luân canh; G – bón vôi quanh gốc.

Hình thành kiến thức: Cơ sở khoa học của biện pháp dùng bẫy đèn, bẫy dính để phòng trừ sâu hại là gì?

Đáp án chuẩn: 

Sâu bọ và côn trùng gây hại này bị thu hút bởi ánh sáng và màu sắc của bẫy đèn.

Luyện tập: Hãy mô tả những hoạt động phòng trừ sâu hại trong Hình 15.3:

Đáp án chuẩn: 

A: Dùng bẫy đèn; B: Dùng bẫy dính; C: Dùng vợt bắt.

Vận dụng: Có thể áp dụng biện pháp cơ giới, vật lí nào để phòng trừ sâu, bệnh hại trên cây trồng ở gia đình hoặc địa phương em?

Đáp án chuẩn: 

Bẫy đèn, bẫy dính, bẫy mùi, dùng vợt bắt,...

Hình thành kiến thức: Theo em, giống chống chịu sâu, bệnh phải có những đặc điểm gì?

Đáp án chuẩn: 

Có hệ thống miễn dịch tốt, hình thái tự nhiên có một trong số đặc điểm: gai, lớp biểu bì dày, tiết ra chất hóa học xua đuổi sâu bệnh,...  

Luyện tập: Ở gia đình, địa phương em đã sử dụng những giống kháng sâu, bệnh nào? Mô tả đặc điểm của giống cây trồng đó.

Đáp án chuẩn: 

Giống ngô DK6919S: trái mập, ngắn, màu sắc đậm, đẹp, thu hoạch nhanh, năng suất cao…

Hình thành kiến thức: Biện pháp sinh học để tiêu diệt sâu, bệnh hại dựa trên cơ sở khoa học nào?

Đáp án chuẩn: 

Sâu bệnh chỉ gây hại được khi chúng phát triển tích lũy số lượng cao vượt quá khả năng chống chịu của cây. Cần giảm số lượng sâu và tăng sức chống chịu của cây.

Luyện tập: Hãy cho biết các thiên địch trong Hình 15.4 tiêu diệt sâu hại ở giai đoạn biến thái nào?

Đáp án chuẩn: 

A – giai đoạn phôi thai; B – trứng, nhộng; C – sâu trưởng thành; D – trứng, nhộng; E – sâu trưởng thành; G – trứng, sâu non; H, I – nhộng, sâu trưởng thành

Vận dụng: Tìm hiểu đặc điểm của một số thiên địch và chế phẩm sinh học thường dùng để phòng trừ sâu, bệnh hại cho cây trồng phổ biến ở địa phương em.

Đáp án chuẩn: 

- Chế phẩm sinh học Bacillus thuringiensis phòng trừ sâu ăn lá, nấm ký sinh côn trùng Beauveria, Metarhizium,…

- Hoạt chất sinh học: Abamectin, Emamectin benzoate,Validamycin,…

Hình thành kiến thức:

1. Vì sao phải tuân thủ nguyên tắc 4 đúng khi phun thuốc hóa học bảo vệ thực vật?

2. Vì sao khi phun thuốc hóa học bảo vệ thực vật phải phun đều, không được phun ngược chiều gió, không phun lúc trời mưa?

Đáp án chuẩn: 

1. Vì để đảm bảo thuốc phát huy tác dụng và đạt hiệu quả tốt nhất.

2. - Không phun lúc mưa vì thuốc sẽ không bám vào cây, nước mưa sẽ rửa trôi chúng làm ô nhiễm môi trường và gây nguy hiểm cho sinh vật khác.

- Không phun ngược hướng gió vì dễ gây độc cho người phun và sinh vật khác.

Luyện tập: Quan sát Hình 15.5 và cho biết những hoạt động nào nên hay không nên thực hiện trong phun thuốc hóa học bảo vệ thực vật? Vì sao?

Đáp án chuẩn: 

- A, B, D không nên vì không đảm bảo các yêu cầu về an toàn lao động.

- C, E, G vì các hoạt động đó đã đáp ứng các yêu cầu về an toàn lao động

Vận dụng:

1. Việc sử dụng thuốc hóa học bảo vệ thực vật ở địa phương em có tuân thủ nguyên tắc 4 dúng, an toàn cho người lao động và môi trường không? Vì sao?

2. Tình huống 1: Gia đình bà X có thừa ruộng hơn 3000 m² trồng rau theo tiêu chuẩn VietGAP. Gần đến đợt thu hoạch rau, bà X thấy trên ruộng xuất hiện sâu ăn lá. Theo em, bà X nên lựa chọn các biện pháp phòng trừ nào cho sâu ăn lá để vừa tiêu diệt được sâu và an toàn cho con người, môi trường? Vì sao?

3. Tình huống 2: Trong quá trình sản xuất lúa, đến thời điểm bón phân thúc, ông Y thấy trên ruộng xuất hiện nhiều vết bệnh đạo ôn rất mới. Điều kiện thời tiết rất thích hợp cho bệnh tiếp tục phát triển (trời âm u, có sương mù nhiều, biên độ nhiệt cao,..). Theo em, ông Y nên xử lí như thế nào? Vì sao?

Đáp án chuẩn: 

1. Có vì đảm bảo an toàn cho người sử dụng và hiệu quả phòng trừ.

2. Ưu tiên biện pháp cơ giới, vật lý hoặc sinh học vì tính thân thiện với môi trường và người tiêu dùng.

2. Cần bón phân cân đối và phun thuốc phòng bệnh ngay để ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh.

2. PHÒNG TRỪ TỔNG HỢP SÂU, BỆNH HẠI CÂY TRỒNG

Hình thành kiến thức:

1. Vì sao phòng trừ tổng hợp sâu, bệnh hại cây trồng lại giữ được cân bằng được sinh thái?

2. Vì sao phải thăm đồng thường xuyên?

Đáp án chuẩn: 

1. Vì làm như vậy, cây sinh trưởng, phát triển tốt 

2. Vì để nông dân có thể kịp thời nắm bắt tình trạng đồng ruộng và có biện pháp khắc phục xử lí kịp thời.

3. ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ VI SINH TRONG PHÒNG TRỪ SÂU, BỆNH HẠI CÂY TRỒNG

Hình thành kiến thức:

1. Cơ sở khoa học của việc sản xuất chế phẩm vi sinh phòng trừ sâu, bệnh hại là gì?

2. Khi bảo quản chế phẩm vi sinh phòng trừ sâu hại cây trồng cần chú ý những vấn đề gì?

Đáp án chuẩn: 

1. Chế phẩm sinh học (vi khuẩn, virus, nấm) tác động tiêu diệt sâu bệnh bằng các cơ chế khác nhau như: độc tố, ký sinh.
2. Bảo quản: nơi khô ráo, thoáng mát, tuân thủ hạn sử dụng.

Vận dụng: Tìm hiểu các chế phẩm vi sinh phòng trừ sâu, bệnh hại cây trồng ở địa phương em.

Đáp án chuẩn: 

Chủng vi sinh, nấm khuẩn: Bacillus sp, Pseudomonas sp, Trichoderma sp 109CFU/g; thuốc thảo mộc Azadirachtin, Rotenone, Saponin, Matrine; nấm đối kháng Trichoderma…