BÀI 20 - SỰ ĐA DẠNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VI SINH VẬT

MỞ ĐẦU

Câu 1: Vệt màu khổng lồ trên vùng biển Ireland (H.a), màu hồng đỏ của Laguna Salada de Torrevieja thuộc Tây Ban Nha (H.b), bãi biển phát sáng ở vịnh Jervis ở Australia (H.c) hay màu xanh đặc trưng của Hồ Gươm ở Việt Nam (H.d) dưới đây, tất cả đều được tạo thành từ hàng nghìn tỉ sinh vật nhỏ bé không thể nhìn thấy bằng mắt thường có tên gọi chung là vi sinh vật. Vậy vi sinh vật là gì? Với kích thước vô cùng nhỏ bé như vậy thì “thức ăn” của chúng là gì và chúng ta làm thế nào để có thể nghiên cứu về chúng?

Giải rút gọn:

• Vi sinh vật là những sinh vật kích thước nhỏ bé, thường chỉ quan sát được dưới kính hiển vi.
• Thức ăn của vi sinh vật rất đa dạng: Có những loài hấp thu các chất vô cơ của môi trường, có loài sử dụng các chất hữu cơ có sẵn trong thức ăn.
• Để nghiên cứu vi sinh vật, người ta thường sử dụng các phương pháp như phương pháp quan sát dưới kính hiển vi (soi tươi, nhuộm đơn, nhuộm Gram), pháp phân lập và nuôi cấy vi sinh vật.

I. CÁC NHÓM VI SINH VẬT

Câu 1: Vi sinh vật là gì? Quan sát hình 20.1, kể tên các nhóm vi sinh vật.

Giải rút gọn:

• Vi sinh vật là những sinh vật có kích thước nhỏ bé, thường chỉ quan sát được dưới kính hiển vi.
• Các nhóm vi sinh vật:
• Vi sinh vật nhân thực:
• Nấm đơn bào, tảo đơn bào, động vật nguyên sinh
• Vi nấm, vi tảo và động vật đa bào kích thước hiển vi
• Vi sinh vật nhân sơ: Archaea, vi khuẩn

Câu 2: Giải thích vì sao vi sinh vật có tốc độ trao đổi chất nhanh, sinh trưởng, sinh sản nhanh hơn so với thực vật và động vật.

Giải rút gọn:

Vì các vi sinh vật có kích thước tế bào nhỏ ® trao đổi chất với môi trường nhanh, cấu tạo đơn giản.

II. CÁC KIỂU DINH DƯỠNG CỦA VI SINH VẬT

Câu 1: Đọc bảng 20, phân biệt các kiểu dinh dưỡng ở vi sinh vật. So với thực vật và động vật, vi sinh vật có thêm những kiểu dinh dưỡng nào?

Giải rút gọn:

• Động vật chủ yếu là sinh vật dị dưỡng, còn thực vật chủ yếu là sinh vật quang tự dưỡng. Ở vi sinh vật có đồng thời cả 2 hình thức dinh dưỡng trên.

Câu 2: Vi sinh vật có phạm vi phân bố rộng hơn rất nhiều so với những nhóm sinh vật khác nhờ đặc điểm nào? Giải thích.

Giải rút gọn:

Vì chúng có kích thước nhỏ, cấu tạo đơn giản và có nhiều kiểu chuyển hoá vật chất và năng lượng nên có thể thích nghi với nhiều kiểu môi trường, kể cả điều kiện khắc nghiệt.

III. MỘT SÓ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VI SINH VẬT

Câu 1: Làm thế nào có thể phân loại được các vi sinh vật trong khi chúng ta không nhìn thấy chúng bằng mắt thường?

Giải rút gọn:

Sử dụng phương pháp nhuộm gram để phân loại các vi sinh vật.

Câu 2: Quan sát cấu tạo thành tế bào vi khuẩn Gr– và vi khuẩn Gr+ ở hình 7.3, hãy giải thích vì sao hai loại vi khuẩn này lại bắt màu khác nhau khi nhuộm Gram.

Giải rút gọn:

Vi khuẩn Gram dương và Gram âm có cấu tạo vách tế bào khác nhau, do đó khi thực hiện nhuộm thì chúng sẽ bắt màu các thuốc nhuộm khác nhau.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Một loại vi khuẩn chỉ cần amino acid loại methionine làm chất dinh dưỡng hữu cơ và sống trong hang động không có ánh sáng. Cho biết kiều dinh dưỡng của vi khuẩn này và giải thích.

Giải rút gọn:

Kiểu dinh dưỡng: hoá dị dưỡng vì nguồn năng lượng và nguồn carbon của hình thức này chỉ là chất hữu cơ mà ko cần có ánh sáng.

Câu 2: Hình dưới có hai loài vi khuẩn, một loài mọc tạo khuẩn lạc to, trắng và một loài mọc tạo thành những đường ziczac. Tuy nhiên, xung quanh khuẩn lạc to lại xuất hiện một vòng trong (gọi là vòng vô khuẩn). Em hãy giải thích hiện tượng trên.

Giải rút gọn:

Khuẩn lạc ziczac sẽ khuếch tán vào trong tế bào ức chế sự phát triển của vi khuẩn lạc to, trắng. Khi đó sẽ tạo ra vòng tròn vô khuẩn xung quanh khoanh giấy.

Câu 3: Theo chẩn đoán ban đầu của bác sĩ, một người bị bệnh nhiễm khuẩn phổi. Theo em, bác sĩ sẽ ra chỉ định gì tiếp theo để có thể kê đơn thuốc chính xác giúp người này mau khỏi bệnh?

Giải rút gọn:

Theo em, bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh nhân xét nghiệm để xác định chính xác loại vi khuẩn gây bệnh là gì, sau đó mới có thể đưa ra các hướng điều trị phù hợp.