Dễ hiểu giải Sinh học 11 Kết nối bài 9 Hô hấp ở động vật

Giải dễ hiểu bài 9 Hô hấp ở động vật. Trình bày rất dễ hiểu, nên tiếp thu Sinh học 11 Kết nối dễ dàng. Học sinh nắm được kiến thức và biết suy rộng ra các bài tương tự. Thêm 1 dạng giải mới để mở rộng tư duy. Danh mục các bài giải trình bày phía dưới

BÀI 9 HÔ HẤP Ở ĐỘNG VẬT

MỞ ĐẦU

CH. Tại sao cá heo, cá voi sống trong nước nhưng phải thường xuyên nhô lên mặt nước để thở?

Giải nhanh:

Cá heo, cá voi thường xuyên phải ngoi lên mặt nước vì chúng tuy sống dưới nước, nhưng lại hô hấp bằng phổi, vì thế chúng phải thường xuyên nhô lên lấy oxy trong không khí thì mới có thể hô hấp bình thường.Tuy nhiên, thời gian lặn cũng không quá lâu, chỉ sau mười mấy phút là cá heo, cá voi phải ngoi lên để thay đổi không khí.

I. VAI TRÒ CỦA HÔ HẤP

DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM

CH.Phân tích mối liên quan của các giai đoạn trong quá trình hô hấp.

Giải nhanh:

Quá trình hô hấp ở người và Thú gôm qua 5 giai đoạn: thông khí, trao đổi khí ở phổi, vận chuyển khí O2 và CO2, trao đổi khí ở mô, và hô hấp tế bào. Mỗi giai đoạn thúc đẩy diễn ra của giai đoạn tiếp theo. Sự hít và thở tạo điều kiện cho trao đổi khí ở phổi và tế bào diễn ra liên tục. Nếu một giai đoạn bị ngừng, cơ thể sẽ không thể tồn tại.

CH.Tại sao cơ thể động vật bắt buộc phải lấy O₂ từ môi trường và thải CO₂ ra môi trường?

Giải nhanh:

Bởi vì đặc điểm của quá trình hô hấp là sử dụng khí O₂ để cung cấp cho các hoạt động sống của các mô và cơ quan, mà động vật trao đổi khí với môi trường là nhờ quá trình hô hấp. Cơ thể động vật bắt buộc phải lấy O₂ từ môi trường và thải CO₂ ra môi trường vì O₂ cung cấp cho sự hô hấp của tế bào, tạo năng lượng để duy trì hoạt động sống cho cơ thể. CO₂ sinh ra từ quá trình hô hấp tế bào sẽ được thải ra môi trường để đảm bảo cân bằng môi trường bên trong cơ thể.

II. CÁC HÌNH THỨC TRAO ĐỔI KHÍ

DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM

CH.Quan sát Hình 9.2 trang 55, cho biết thuỷ tức và giun đất trao đổi khí với môi trường sống như thế nào.

Giải nhanh:

Ở thuỷ tức và giun đất, khí O2 khuếch tán qua da vào máu và đi đến các tế bào. Khí CO2 khuếch tán từ cơ thể ra ngoài qua da mỏng và ẩm ướt, với bề mặt trao đổi khí có nhiều mao mạch và máu có sắc tố hô hấp.

CH. Quan sát Hình 9.3 trang 55 và giải thích tại sao sự phân nhánh của ống khí có thể giúp côn trùng trao đổi khí rất hiệu quả, đảm bảo đủ O₂ cho hoạt động bình thường cũng như các hoạt động tích cực, tiêu tốn nhiều năng lượng.

Giải nhanh:

Hệ thống ống khí bao gồm các ống khí lớn phân nhánh thành các ống khí nhỏ dần và ống khí nhỏ nhất là ống khí tận. Số lượng ống khí rất nhiều, tạo ra bề mặt trao đổi khí rất lớn với tế bào. Ống khí tận là nơi trao đổi khí O₂ và CO₂ với tế bào. Các ống khí thông với bên ngoài qua các lỗ thở.

DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM

CH.Nghiên cứu Hình 9.4 và 9.5 trang 56, cho biết tạo sao hệ hô hấp của cá xương trao đổi khí với nước rất hiệu quả?

Giải nhanh:

Vì:

- Cấu trúc của mang gồm nhiều cung mang, mỗi cung mang có nhiều phiến mang, tạo diện tích trao đổi khí lớn.

- Hệ thống mao mạch dày đặc chứa máu có sắc tố đỏ.

- Thành mao mạch mỏng giúp quá trình trao đổi khí thuận lợi.

- Sự lưu thông khí (nước) liên tục qua mang.

- Miệng và diềm nắp mang đóng mở nhịp nhàng tạo dòng nước chảy một chiều và gần như liên tục từ miệng qua mang.

- Cách sắp xếp của mao mạch trong mang cho phép dòng máu chảy song song và ngược chiều với dòng nước bên ngoài mao mạch mang.

- Nhờ các đặc điểm này, cá xương có thể lấy hơn 80% lượng O2 từ nước qua mang.

DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM

CH.Tại sao hệ hô hấp của người và của Chim trao đổi khí với không khí rất hiệu quả?

Giải nhanh:

Bởi vì ở người và Chim thực hiện trao đổi khí qua phổi.

- Ở người, phổi cùng với đường dẫn khí, cơ hô hấp tạo nên hệ hô hấp. Do phổi được tạo thành từ hàng triệu phế nang nên diện tích bề mặt trao đổi khí rất lớn. Phế nang có hệ thống mao mạch bao quanh dày đặc. Máu chảy trong các mao mạch trao đổi khí O₂ và CO₂ với dòng không khí ra, vào phế nang.

- Ở Chim, phổi có hệ thống túi khí và không có phế nang. Phế quản phân nhánh thành các ống khí rất nhỏ, gọi là mao mạch khí. Không khí trong các mao mạch khí trao đổi khí O₂ và CO₂ với máu trong các mao mạch máu. Phổi chim cũng có hiện tượng dòng chảy song song và ngược chiều, đó là chiều máu chảy trong các mai mạch máu song song và ngược chiều với dòng không khí lưu thông và các mao mạch khí.

IV. LỢI ÍCH CỦA LUYỆN TẬP THỂ DỤC, THỂ THAO ĐỐI VỚI HÔ HẤP

DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM

CH.Tìm hiểu qua tài liệu, internet, hỏi bác sĩ, cán bộ y tế, ... về một số bệnh phổ biến ở đường dẫn khí và ở phổi, nguyên nhân gây bệnh, biện pháp phòng tránh các bệnh đó, sau đó kẻ và hoàn thành bảng trong vở theo mẫu dưới đây:

Giải nhanh:

Tên bệnh	Nguyên nhân gây bệnh	Biện pháp phòng tránh
1. Hen suyễn	- Nhiễm khuẩn hô hấp do vi khuẩn và virus. - Không khí lạnh. - Bụi, khói thuốc lá, hóa chất trong không khí. - Mạt nhà. - Xúc cảm mạnh, stress. - Tập luyện thể lực. - Các loại thuốc như: ức chế beta, aspirin, ibuprofen, naproxen. - Các loại thực phẩm và đồ uống như: tôm, khoai tây chế biến sẵn, trái cây sấy khô, bia, rượu. - Bệnh lý trào ngược dạ dày thực quản.	- Tiêm vắc xin phòng cúm. - Tránh tiếp xúc với dị nguyên gây cơn hen. - Nhận diện dấu hiệu báo trước của cơn hen như thở dốc hoặc thở rít. - Điều trị các cơn hen phế quản càng sớm càng tốt để ngăn ngừa sự tiến triển nặng nề hơn. - Tuân thủ liệu trình điều trị, không ngừng sử dụng thuốc khi chỉ thấy triệu chứng giảm. - Đi tái khám theo lịch hẹn và tuân thủ kế hoạch điều trị do bác sĩ chỉ định. - Nếu có dấu hiệu của cơn hen nặng, cần gặp bác sĩ ngay. - Tăng tần suất sử dụng thuốc hít cắt cơn nhanh nếu cần thiết để kiểm soát tốt bệnh lý hen suyễn.
Viêm phế quản cấp	Do virrus, bệnh còn có thể xảy ra do nhiễm trùng vi khuẩn hoặc tiếp xúc nhiều với các chất gây kích thích phổi, ví dụ như khói thuốc, bụi, ô nhiễm không khí.	- Tránh khói thuốc lá. - Uống đủ nước. - Tiêm chủng hàng năm để bảo vệ sức khỏe, ngăn ngừa cảm cúm và viêm phổi. - Rửa tay thường xuyên để giảm nguy cơ nhiễm bệnh. - Tránh tiếp xúc với những người bị cảm lạnh hoặc cúm khi bạn đang gặp vấn đề về sức khỏe. - Đeo khẩu trang y tế nếu bạn bị COPD và phải tiếp xúc với khói, bụi hoặc ở nơi đông người.
Xơ nang	Do nhận gen di truyền xơ nang từ cả bố và mẹ. Nếu trẻ chỉ nhận được một gen bệnh từ mẹ hoặc từ bố thì trẻ chỉ mang mầm bệnh chứ không mắc bệnh. Tuy nhiên, nếu trẻ nhận được gen di truyền xơ nang từ cả bố và mẹ thì trẻ sẽ bị bệnh. Xơ nang có thể di truyền trong gia đình.	Để bảo vệ sức khỏe, bệnh nhân bệnh xơ nang cần duy trì lối sống lành mạnh bao gồm tiêm phòng vaccine phòng ngừa nhiễm trùng đường hô hấp, không hút thuốc, rửa tay thường xuyên và bổ sung chế độ dinh dưỡng đầy đủ chất. Chế độ ăn giàu kcal, chất béo và chất đạm giúp ngăn ngừa tích tụ chất nhầy và duy trì trạng thái khỏe mạnh của cơ thể.
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)	- Hút thuốc lá (phơi nhiễm các chất khác ít gặp hơn) - Yếu tố di truyền	- Tránh hút thuốc lá - Người bệnh sẽ được theo dõi định kỳ hàng tháng - Tiêm ngừa vaccine cúm hàng năm và vaccine phế cầu giúp bạn giảm nguy mắc các đợt bùng phát COPD hiệu quả

CH. Ô nhiễm không khí và khói thuốc lá là ảnh hưởng như thế nào đến hô hấp và sức khoẻ con người?

Giải nhanh:

- Ô nhiễm không khí gồm các loại bụi và khí như CO, SO2, NO2. Hạt bụi lớn có thể nhìn thấy, trong khi hạt bụi mịn nhỏ hơn gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như viêm đường hô hấp và tấn công mạch máu.

- Hút thuốc là nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí ở nơi công cộng và trong nhà. Ngành công nghiệp thuốc lá và cháy rừng thải ra 84 triệu tấn CO2 mỗi năm, cũng như lượng khí độc gấp 10 lần nhiên liệu khác, góp phần gia tăng hiệu ứng nhà kính và biến đổi khí hậu toàn cầu, cùng với hơn 7.000 chất hóa học gây hại khác khiến người dân mắc phải ung thư.

CH.Tham khảo Bảng 9.1 trang 59 và cho biết ý nghĩa của việc: Xử phạt người hút thuốc lá ở nơi công cộng (cơ quan, trường học, bệnh viên, ...) và cấm trẻ em dưới 16 tuổi hút thuốc lá.

Giải nhanh:

Bảng 9.1 chỉ ra các chất hoá học có trong khói thuốc lá và tác hại của chúng đối với sức khỏe con người, nên việc áp dụng các biện pháp như xử phạt hút thuốc lá ở nơi công cộng (như cơ quan, trường học, bệnh viện) và cấm trẻ em dưới 16 tuổi hút thuốc lá là cần thiết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, vẫn cần có các khu vực riêng cho người hút thuốc để không ảnh hưởng đến người khác.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

CH.Tại sao khi nuôi ếch và giun đất, người nuôi phải giữ cho môi trường nuôi luôn ẩm ướt?

Giải nhanh:

Khi nuôi ếch và giun đất, người nuôi phải giữ cho môi trường nuôi luôn ẩm ướt vì: Ếch và giun đất chủ yếu hô hấp qua da. Da ếch và giun đất cần ẩm để thực hiện khuyếch tán không khí dễ dàng, nếu môi trường không đủ ẩm, da ếch và giun đất bị khô, chúng không thực hiện được quá trình trao đổi khí và sẽ chết.

CH. Tại sao nuôi tôm cá với mật độ cao người ta thường dùng máy sục khí vào nước nuôi?

Giải nhanh:

Nuôi tôm hay nuôi trồng thuỷ sản nói chung đều cần phải sử dụng đến các thiết bị như máy thổi khí, máy sục khí, máy tạo oxy…Bởi vì, bể nuôi cá và tôm thường bị thiếu oxy làm cho chúng không đủ dưỡng khí để thực hiện quá trình hô hấp. Mục đích của việc này nhằm đảm bảo lượng oxy trong nước giúp cho các cá thể vật nuôi có nguồn oxy để sống khoẻ mạnh và sinh trưởng.

CH.Vận dụng những hiểu biết về hô hấp, hãy đề xuất một số biện pháp giúp hệ hô hấp khoẻ mạnh, hoạt động hiệu quả.

Giải nhanh:

Các biện pháp giúp hệ hô hấp khoẻ mạnh và hoạt động hiệu quả gồm:

- Xông khí dung bằng nước muối sinh lý để làm sạch đường thở.

- Tập thể dục để bảo vệ hệ hô hấp.

- Uống đủ nước.

- Tránh tiếp xúc với các tác nhân ô nhiễm trong không khí.

- Phòng ngừa nhiễm trùng đường hô hấp.

- Chú ý đến chế độ dinh dưỡng.