BÀI 25 SINH SẢN Ở THỰC VẬT

MỞ ĐẦU

CH. Các loài thực vật có những chiến lược sinh sản như thế nào để đảm bảo cho chúng thích nghi được với các điều kiện sống khác nhau?

Giải nhanh:

Các loài thực vật có hai hình thức sinh sản chính:

- Sinh sản vô tính tạo ra cây con có bộ gene giống hệt cây mẹ, duy trì kiểu gene thích nghi với môi trường ổn định và ít biến đổi.

- Sinh sản hữu tính tạo ra đời con có đa dạng di truyền, có thể thích nghi tốt hơn với môi trường thường xuyên biến đổi.

I. SINH SẢN VÔ TÍNH

DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM

CH. Tại sao trong sinh sản sinh dưỡng, cây con thường giống nhau và giống với cây mẹ? Đặc điểm này có lợi thế trong điều kiện môi trường như thế nào?

Giải nhanh:

Sinh sản sinh dưỡng là hình thức sinh sản mà cây con được tạo ra từ các bộ phận sinh dưỡng khác nhau của cây mẹ như: củ, thân, rễ, lá, ... Vì vậy, cây con thường giống nhau và giống với cây mẹ.

Hình thức sinh sản sinh dưỡng tạo ra cây con có bộ gene giống cây mẹ, đảm bảo cho thực vật duy trì được kiểu gene thích nghi với môi trường sống. Vì vậy, hình thức sinh sản này có lợi thế trong điều kiện môi trường ổn định và ít biến đổi.

CH. So sánh ưu điểm và hạn chế của phương pháp nhân giống in vitro với các phương pháp nhân giống vô tính khác.

Giải nhanh:

Ưu điểm và hạn chế của phương pháp nhân giống in vitro với các phương pháp nhân giống vô tính khác:

CH. Để bảo tồn các cây trồng quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng nên sử dụng phương pháp nhân giống nào? Tại sao?

Giải nhanh:

Để bảo tồn các giống cây trồng quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng nên sử dụng phương pháp nhân giống in vitro (vi nhân giống). Vì phương pháp này có thể tạo ra số lượng lớn cây con chỉ từ một phần của cơ thể loài thực vật, giúp bảo tồn bộ gene của loài. Phương pháp này có thể kiểm soát được các yếu tố môi trường, tạo ra các cây con sạch bệnh, tạo ra các cây con khỏe mạnh giúp việc bảo tồn các loại cây này hiệu quả hơn.

II. SINH SẢN HỮU TÍNH

DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM

CH. Hoa được cấu tạo từ những bộ phận nào và vai trò của mỗi bộ phận đó là gì?

Giải nhanh:

Hoa được cấu tạo gồm hai bộ phận chính là bộ phận bất thụ và bộ phận hữu thụ.

- Bộ phận bất thụ bao gồm lá đài, có màu lục, bảo vệ chồi hoa trước khi nở, và cánh hoa, có màu sặc sỡ, thu hút côn trùng tham gia vào thụ phấn.

- Bộ phận hữu thụ bao gồm nhị hoa với chỉ nhị mang bao phấn và nhụy gồm núm nhụy, vòi nhụy và bầu nhụy. Bầu nhụy chứa noãn phụ, qua quá trình biến đổi hình thành túi phôi chứa tế bào trứng.

CH. Một hoa luôn bao gồm hai thành phần là nhị và nhụy đúng hay sai? Lấy ví dụ chứng minh.

Giải nhanh:

Một hoa luôn bao gồm cả hai thành phần nhị và nhụy là một quan điểm sai. Ví dụ, hoa bí ngô có hai loại hoa là hoa đực và hoa cái. Hoa đực chỉ có nhị, còn hoa cái chỉ có nhụy. Đây được gọi là hoa đơn tính.

DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM

CH. Quá trình thụ tinh ở thực vật diễn ra như thế nào (tham khảo Hình 25.10 trang 164)? Tại sao gọi quá trình thụ tinh ở thực vật có hoa là thụ tinh kép?

Giải nhanh:

- Quá trình thụ tinh ở thực vật: Khi ống phấn sinh trưởng kéo dài theo vòi nhụy chạm tới túi phôi, xuyên qua lỗ noãn, sẽ giải phóng hai tinh tử (giao tử đực), một tinh tử kết hợp với trứng (giao tử cái) tạo nên hợp tử (2n), một tinh tử còn lại hợp nhất với tế bào lớn chứa hai nhân ở trung tâm túi phôi (nhân cực) hình thành nên nhân tam bội (3n).

- Gọi quá trình thụ tinh ở thực vật có hoa là thụ tinh kép vì cùng lúc có cả hai tinh tử đều tham gia vào quá trình thụ tinh.

CH. Ở hình bên (trang 164), chiều di chuyển của hạt phấn đến nhụy hoa được thể hiện bằng mũi tên, cho biết số (1) và số (2) tương ứng với kiểu thụ phấn nào ở thực vật?

Giải nhanh:

Số (1): Thụ phấn chéo xảy ra giữa hoa của hai cây khác nhau.

Số (2): Tự thụ phấn xảy ra giữa các hoa trên cùng một cây.

DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM

CH. Nội nhũ của hạt ở cây một lá mầm và cây hai lá mầm khác nhau như thế nào? Nội nhũ có vai trò gì?

Giải nhanh:

- Hạt của cây một lá mầm có nội nhũ, trong khi hạt của cây hai lá mầm không có nội nhũ. 

-Nội nhũ chứa chất dinh dưỡng cần thiết để nuôi phôi và cây mầm cho đến khi chúng có thể tự dưỡng.

CH.  Quả được hình thành như thế nào? Đặc điểm nào giúp quả thực hiện được vai trò bảo vệ và phát tán hạt?

Giải nhanh:

- Quả được hình thành do bầu nhụy dày lên phát triển thành quả. Hạt xuất hiện làm tăng lượng hormone (auxin, cytokine, gibberellin) khuếch tán vào bầu nhụy, thúc đẩy các tế bào tại đây phân chia và gia tăng kích thước dẫn đến hình thành quả.

- Đặc điểm của quả giúp thực hiện vai trò bảo vệ và phát tán hạt: Quả chứa hạt, giúp bảo vệ hạt. Khi chín, các quá trình chuyển hóa hóa sinh, sinh lí làm thay đổi màu sắc, độ ngọt, vị và xuất hiện hương thơm, giúp hấp dẫn động vật, thuận lợi cho sự phát tán của hạt.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

CH. So sánh hình thức sinh sản vô tính với hình thức sinh sản hữu tính ở thực vật.

Giải nhanh:

- Giống nhau: Đều tạo ra những cá thể mới, đảm bảo sự phát triển liên tục của loài.

- Khác nhau:

CH. Bằng kiến thức đã học và quan sát thực tế, em hãy kẻ và hoàn thành bảng vào vở theo mẫu dưới đây và rút ra nhận xét chung về điều kiện sinh thái (môi trường) đảm bảo cho quá trình sinh sản vô tính ở thực vật diễn ra thuận lợi trong tự nhiên.

Giải nhanh:

- Nhận xét chung những điều kiện môi trường cần thiết cho sinh sản vô tính ở thực vật diễn ra thuận lợi là độ ẩm, nhiệt độ, ánh sáng và dinh dưỡng đầy đủ trong tự nhiên.

CH. Vườn nhà bác Minh có một cây bưởi cho quả rất ngon, bác muốn nhân giống để trồng thêm vài cây nữa ở góc vườn, em hãy gợi ý cho bác Minh phương pháp nhân giống phù hợp và thuyết phục bác thực hiện theo lời khuyên của em.

Giải nhanh:

Phương pháp nhân giống phù hợp cho cây bưởi trong vườn nhà bác Minh là chiết cành. Phương pháp này đảm bảo tỉ lệ sống cao (lên tới 100%), giữ nguyên đặc tính của cây mẹ và giúp cây con sinh trưởng nhanh, khỏe mạnh.