BÀI 27 SINH SẢN Ở ĐỘNG VẬT

MỞ ĐẦU

CH. Sinh sản ở động vật khác với sinh sản ở thực vật như thế nào?

Giải nhanh:

Động vật có nhiều hình thức sinh sản hơn thực vật.

I. SINH SẢN VÔ TÍNH Ở ĐỘNG VẬT

DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM

CH. Phân biệt hình thức sinh sản phân đôi, nảy chồi, phân mảnh và trinh sinh

Giải nhanh:

- Phân đôi: Chia tế bào và nhân tạo ra các eo thắt để chia đều nhân và chất tế bào.

- Trinh sinh: Phân chia tế bào trứng (không thụ tinh) nguyên phân nhiều lần, tạo nên cá thể mới có bộ nhiễm sắc thể đơn bội.

- Nảy chồi: Phân bào nguyên nhiễm nhiều lần để tạo thành một chồi non. Chồi con sau đó lách khỏi mẹ để tạo thành cá thể mới.

- Phân mảnh: Mảnh vụn vỡ của cơ thể phân bào nguyên nhiễm để tạo ra cơ thể mới.

CH. Tại sao trong sinh sản vô tính ở động vật, các cá thể con giống nhau và giống cá thể mẹ về các đặc điểm di truyền?

Giải nhanh:

Trong sinh sản vô tính ở động vật, các cá thể con giống nhau và giống cá thể mẹ về các đặc điểm di truyền bởi vì các cá thể con được tạo ra từ một phần của cơ thể mẹ:

- Phân đôi: Cá thể mẹ phân đôi thành hai cá thể có kích thước gần bằng nhau

- Nảy chồi: Chồi mọc ra từ cơ thể mẹ, lớn dần lên, sau đó tách ra thành cơ thể mới

- Phân mảnh: Cơ thể mới phát triển từ mảnh tách ra từ cơ thể mẹ

- Trinh sinh: con được phát triển từ trứng không được thụ tinh

II. SINH SẢN HỮU TÍNH Ở ĐỘNG VẬT

DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM

CH. Trình bày quá trình sinh tinh và sinh trứng?

Giải nhanh:

- Sinh tinh:

  1. Tế bào mầm sinh dục nguyên phân tạo thành hai tinh nguyên bào.

  2. Tinh nguyên bào bậc 1 giảm phân thành tinh bào bậc 2.

  3. Tinh bào bậc 2 giảm phân tạo thành 4 tinh tử (tinh trùng).

- Sinh trứng:

  1. Tế bào mầm sinh dục nguyên phân tạo thành noãn nguyên bào.

  2. Noãn bào bậc 1 giảm phân tạo thành noãn bào bậc 2 và thể cực.

  3. Thể cực giảm phân tạo thành hai thể cực.

  4. Noãn bào bậc 2 giảm phân tạo thành một thể cực và một trứng.

CH. Quá trình thụ tinh diễn ra như thế nào?

Giải nhanh:

1. Tinh trùng đi qua lớp tế bào.

2. Đầu tinh trùng giải phóng enzyme để đi qua màng sáng.

3. Tinh trùng gắn vào thụ thể trên màng sinh chất của tế bào trứng.

4. Màng tinh trùng hoà nhập với màng trứng.

5. Nhân tinh trùng xâm nhập vào tế bào trứng và kết hợp với nhân của tế bào trứng để tạo hợp tử.

CH. Cho biết ưu điểm và nhược điểm của mang thai và sinh con ở Thú so với đẻ trứng ở các loài động vật khác.

Giải nhanh:

Ưu điểm của mang thai và sinh con ở thú so với đẻ trứng ở các động vật khác là phôi được nuôi dưỡng và bảo vệ tốt hơn. Chất dinh dưỡng từ cơ thể mẹ qua nhau thai rất phong phú, và nhiệt độ trong cơ thể mẹ rất thích hợp cho sự phát triển của phôi.

DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM

CH. So sánh vai trò của các hormone trong điều hòa quá trình sinh tinh và sinh trứng.

Giải nhanh:

* Điểm giống:

- Đều do vùng dưới đồi và tuyến yên tiết ra các hormone điều hòa theo đường máu đến cơ quan sinh sản.

- Cơ chế điều hòa quá trình sinh tinh và sinh trứng đều được kiểm soát bởi phản hồi ngược.

- Vùng dưới đồi tiết ra GnRH kích thích tuyến yên tiết ra FSH và LH.

* Điểm khác:

- Trong quá trình sinh tinh, FSH kích thích ống sinh tinh sản xuất tinh trùng, còn LH kích thích tế bào kẽ tiết ra testosterone.

- Trong quá trình sinh trứng, FSH kích thích nang trứng phát triển và tiết ra estrogen. LH thúc đẩy nang trứng chín và rụng, hình thành thể vàng, thể vàng tiết ra progesterone và estrogen.

CH. Liên hệ ngược có vai trò như thế nào trong điều hòa sinh tinh và sinh trứng?

Giải nhanh:

- Ở quá trình sinh tinh: Testosterone tăng gây ức chế vùng dưới đồi và tuyến yên, giảm GnRH, FSH và LH.

- Ở quá trình sinh trứng: Progesterone và estrogen tăng gây ức chế vùng dưới đồi và tuyến yên, giảm GnRH, FSH và LH.

III. ỨNG DỤNG

DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM

CH. Những biện pháp nào có thể điều khiển số con, điều khiển giới tính ở động vật? Thay đổi số con và thay đổi giới tính có ý nghĩa như thế nào trong chăn nuôi?

Giải nhanh:

* Điều khiển số lượng con ở động vật có thể thực hiện thông qua:

- Thụ tinh nhân tạo

- Thay đổi yếu tố môi trường

- Nuôi cấy phôi

* Điều khiển giới tính ở động vật bao gồm:

- Sử dụng kĩ thuật lọc, li tâm, điện di để tách tinh trùng thành hai loại NST giới tính để chọn loại tinh trùng thích hợp cho thụ tinh.

- Nuôi cá rô phu bột với 17-methyltestosterone kết hợp vitamin C để sinh ra 90% cá rô phi đực.

- Chiếu tia tử ngoại lên tằm để sản xuất nhiều tằm đực hơn, nâng cao hiệu quả kinh tế vì tằm đực có nhiều tơ hơn so với tằm cái.

Áp dụng các biện pháp này trong chăn nuôi giúp đáp ứng nhu cầu sản xuất, tăng năng suất và hiệu quả kinh tế trong ngành chăn nuôi.

CH. Thụ tinh trong ống nghiệm giải quyết vấn đề gì trong sinh sản ở người và động vật?

Giải nhanh:

- Vấn đề hiếm muộn

DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM

CH. Vì sao phải sinh đẻ có kế hoạch?

Giải nhanh:

Với đặc điểm phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa của nước ta hiện nay, mỗi cặp vợ chồng nên có 2 con. Đông con gây ra nhiều bất lợi cho các cặp vợ chồng như tăng chi phí ăn mặc, học tập, nhà ở, thuốc chữa bệnh; tốn nhiều sức lực và thời gian cho chăm sóc, dạy dỗ con, giảm thời gian nghỉ ngơi, hồi phục sức khỏe của người mẹ, ... Thống kê cho thấy phụ nữ đẻ nhiều con thường có cơ tử cung chùng nhão, dễ bị sa tử cung, dễ mắc bệnh phụ khoa, tỉ lệ tử vong ở mẹ tăng theo tuổi và số lần đẻ.

CH. Tìm hiểu qua tài liệu, internet, hỏi bác sĩ, cán bộ y tế, ... về tên và cơ chế tác dụng của các biện pháp tránh thai, sau đó kẻ bảng vào vở và hoàn thành bảng theo mẫu dưới đây:

Giải nhanh:

CH. Những biện pháp tránh thai nào vừa tránh được mang thai và sinh con ngoài ý muốn, vừa tránh được các bệnh lây truyền qua quan hệ tình dục?

Giải nhanh:

Tránh thai bằng bao cao su là biện pháp duy nhất vừa giúp ngăn ngừa thai kỳ và phòng ngừa các bệnh lây truyền qua đường tình dục, đồng thời ít gặp tác dụng phụ. Độ hiệu quả của bao cao su trong việc ngăn ngừa thai khi sử dụng đúng cách dao động từ 95% (đối với nữ) đến 98% (đối với nam).

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

CH. Cho biết sự khác nhau giữa hai hình thức sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính.

Giải nhanh:

 CH. Vai trò của việc hình thành thể cực trong quá trình sinh trứng là gì?

Giải nhanh:

Thể cực dự trữ dinh dưỡng để nuôi trứng trong giai đoạn đầu.

CH. Tuyến yên giảm sản xuất hormone FSH, LH sẽ ảnh hưởng như thế nào đến quá trình sinh tinh và sinh trứng?

Giải nhanh:

Ở quá trình sinh tinh: giảm hormone FSH và LH ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng và quá trình tiết ra hormone testosterone.

Ở quá trình sinh trứng: giảm hormone FSH và LH ảnh hưởng đến sự phát triển của nang trứng, quá trình tiết estrogen, progesterone và quá trình rụng trứng.

CH. Tại sao những người tiêm testosterone tổng hợp với mục đích phát triển cơ bắp lại có nguy cơ bị vô sinh?

Giải nhanh:

Nồng độ hormone testosterone cao dẫn đến gây ức chế tiết hormone GnRH, FSH và LH ở vùng dưới đồi và tuyến yên. Hormone FSH kích thích ống sinh tinh sản xuất tinh trùng nên khi ức chế tiết hormone FSH sẽ làm ức chế quá trình sản xuất tinh trùng. Vì vậy, những người tiêm testosterone tổng hợp với mục đích phát triển cơ bắp có nguy cơ bị vô sinh.

CH. Tại sao cần phải có hiểu biết về biện pháp tránh thai? 

Giải nhanh:

Sử dụng biện pháp tránh thai giúp phụ nữ tránh được việc phá thai hoặc sinh con ngoài ý muốn, đồng thời giúp giữ gìn sức khỏe và hạnh phúc gia đình.