BÀI 25. SINH SẢN Ở THỰC VẬT

PHẦN I. HỆ THỐNG BÀI TẬP, BÀI GIẢI CUỐI SGK

Mở đầu: Các loài thực vật có những chiến lược sinh sản như thế nào để đảm bảo cho chúng thích nghi được với các điều kiện sống khác nhau?

I. SINH SẢN VÔ TÍNH

Câu 1. Tại sao trong sinh sản sinh dưỡng, cây con thường giống nhau và giống với cây mẹ? Đặc điểm này có lợi thế trong điều kiện môi trường như thế nào?

Câu 2. So sánh ưu điểm và hạn chế của phương pháp nhân giống in vitro với các phương pháp nhân giống vô tính khác.

Câu 3. Để bảo tồn các cây trồng quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng nên sử dụng phương pháp nhân giống nào? Tại sao?

II. SINH SẢN HỮU TÍNH

Câu 1. Hoa được cấu tạo từ những bộ phận nào và vai trò của mỗi bộ phận đó là gì?

Câu 2. Một hoa luôn bao gồm hai thành phần là nhị và nhụy đúng hay sai? Lấy ví dụ chứng minh.

Câu 1. Quá trình thụ tinh ở thực vật diễn ra như thế nào (tham khảo Hình 25.10 trang 164)? Tại sao gọi quá trình thụ tinh ở thực vật có hoa là thụ tinh kép?

Câu 2. Ở hình bên (trang 164), chiều di chuyển của hạt phấn đến nhụy hoa được thể hiện bằng mũi tên, cho biết số (1) và số (2) tương ứng với kiểu thụ phấn nào ở thực vật?

Câu 1. Nội nhũ của hạt ở cây một lá mầm và cây hai lá mầm khác nhau như thế nào? Nội nhũ có vai trò gì?

Câu 2.  Quả được hình thành như thế nào? Đặc điểm nào giúp quả thực hiện được vai trò bảo vệ và phát tán hạt?

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1. So sánh hình thức sinh sản vô tính với hình thức sinh sản hữu tính ở thực vật.

Câu 2. Bằng kiến thức đã học và quan sát thực tế, em hãy kẻ và hoàn thành bảng vào vở theo mẫu dưới đây và rút ra nhận xét chung về điều kiện sinh thái (môi trường) đảm bảo cho quá trình sinh sản vô tính ở thực vật diễn ra thuận lợi trong tự nhiên.

Câu 3. Vườn nhà bác Minh có một cây bưởi cho quả rất ngon, bác muốn nhân giống để trồng thêm vài cây nữa ở góc vườn, em hãy gợi ý cho bác Minh phương pháp nhân giống phù hợp và thuyết phục bác thực hiện theo lời khuyên của em.

PHẦN 2. 5 PHÚT TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP TRONG SGK

Đáp án MĐ: 

Các loài thực vật có hai hình thức sinh sản chính:

- Sinh sản vô tính tạo ra cây con có bộ gene giống hệt cây mẹ, duy trì kiểu gene thích nghi với môi trường ổn định và ít biến đổi.

- Sinh sản hữu tính tạo ra đời con có đa dạng di truyền, có thể thích nghi tốt hơn với môi trường thường xuyên biến đổi.

I. SINH SẢN VÔ TÍNH

Đáp án câu 1: 

- Sinh sản sinh dưỡng là hình thức sinh sản mà cây con được phát triển từ các bộ phận sinh dưỡng của cây mẹ như củ, thân, rễ, lá, v.v. Do đó, cây con thường giống hệt và giống với cây mẹ.

- Hình thức sinh sản này tạo ra cây con có bộ gene giống hệt cây mẹ, giúp thực vật duy trì được kiểu gene thích hợp với môi trường sống ổn định và ít thay đổi.

Đáp án câu 2:

Ưu điểm và hạn chế của phương pháp nhân giống in vitro với các phương pháp nhân giống vô tính khác:

Đáp án câu 3: Để bảo tồn giống cây quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng, phương pháp nhân giống in vitro (vi sinh giống) rất hiệu quả. Phương pháp này tạo ra số lượng lớn cây con từ một phần cơ thể cây, giúp bảo tồn bộ gene của loài và sản xuất cây con khỏe mạnh, sạch bệnh.

II. SINH SẢN HỮU TÍNH

Đáp án câu 1: 

Hoa được cấu tạo gồm hai bộ phận chính là bộ phận bất thụ và bộ phận hữu thụ.

- Bộ phận bất thụ bao gồm lá đài, có màu lục, bảo vệ chồi hoa trước khi nở, và cánh hoa, có màu sặc sỡ, thu hút côn trùng tham gia vào thụ phấn.

- Bộ phận hữu thụ bao gồm nhị hoa với chỉ nhị mang bao phấn và nhụy gồm núm nhụy, vòi nhụy và bầu nhụy. Bầu nhụy chứa noãn phụ, qua quá trình biến đổi hình thành túi phôi chứa tế bào trứng.

Đáp án câu 2: Một hoa luôn bao gồm cả hai thành phần nhị và nhụy là một quan điểm sai. Ví dụ, hoa bí ngô có hai loại hoa là hoa đực và hoa cái. Hoa đực chỉ có nhị, còn hoa cái chỉ có nhụy. Đây được gọi là hoa đơn tính.

Đáp án câu 1: Quá trình thụ tinh ở thực vật có hoa gọi là thụ tinh kép vì cả hai tinh tử đều tham gia vào quá trình thụ tinh: một tinh tử kết hợp với trứng tạo thành hợp tử (2n), tinh tử còn lại kết hợp với tế bào lớn ở trung tâm túi phôi hình thành nhân tam bội (3n).

Đáp án câu 2: 

Số (1): Thụ phấn chéo xảy ra giữa hoa của hai cây khác nhau.

Số (2): Tự thụ phấn xảy ra giữa các hoa trên cùng một cây.

Đáp án câu 1: 

- Hạt của cây một lá mầm có nội nhũ, trong khi hạt của cây hai lá mầm không có nội nhũ. 

- Nội nhũ chứa chất dinh dưỡng cần thiết để nuôi phôi và cây mầm cho đến khi chúng có thể tự dưỡng.

Đáp án câu 2: 

- Quả hình thành từ sự phát triển của bầu nhụy khi hạt phát triển và kích thích sản xuất hormone như auxin, cytokine, gibberellin, tác động lên bầu nhụy để thúc đẩy phân chia tế bào và tăng kích thước, dẫn đến hình thành quả.

- Quả có vai trò bảo vệ và phát tán hạt: Bên trong quả là hạt, giúp bảo vệ chúng. Khi quả chín, các quá trình sinh hóa và thay đổi sinh lý làm thay đổi màu sắc, độ ngọt, vị và phát sinh hương thơm, thu hút động vật và giúp phát tán hạt một cách hiệu quả.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Đáp án câu 1: 

- Giống nhau: Đều tạo ra những cá thể mới, đảm bảo sự phát triển liên tục của loài.

- Khác nhau:

Đáp án câu 2: 

- Nhận xét chung những điều kiện môi trường cần thiết cho sinh sản vô tính ở thực vật diễn ra thuận lợi là độ ẩm, nhiệt độ, ánh sáng và dinh dưỡng đầy đủ trong tự nhiên.

Đáp án câu 3: Phương pháp nhân giống phù hợp cho cây bưởi trong vườn nhà bác Minh là chiết cành. Phương pháp này đảm bảo tỉ lệ sống cao (lên tới 100%), giữ nguyên đặc tính của cây mẹ và giúp cây con sinh trưởng nhanh, khỏe mạnh.