BÀI 20. SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT

PHẦN I. HỆ THỐNG BÀI TẬP, BÀI GIẢI CUỐI SGK

Mở đầu: Thực vật có tuổi không? Khi nào thực vật ngừng sinh trưởng?

I. ĐẶC ĐIỂM VÀ CÁC YẾU TỐ NGOẠI CẢNH ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG, PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT

Câu 1. Sinh trưởng và phát triển ở thực vật có đặc điểm gì?

Câu 2. Dựa vào Hình 20.3 trang 130, chỉ ra mối quan hệ giữa nhiệt độ với tỉ lệ nảy mầm và thời gian mầm của hạt.

II. MÔ PHÂN SINH, SINH TRƯỞNG SƠ CẤP VÀ SINH TRƯỞNG THỨ CẤP

Câu 1. Phân biệt các loại mô phân sinh ở thực vật về vị trí và vai trò của mỗi loại.

Câu 2. Trong các cơ quan: rễ, thân, lá, cơ quan nào sinh trưởng không giới hạn? Điều này có ý nghĩa như thế nào với đời sống của thực vật?

Câu 3. Phân biệt kiểu sinh trưởng của cây một lá mầm và cây hai lá mầm.

III. HORMONE THỰC VẬT

Câu 1. Hormone thực vật là gì? Chúng có vai trò như thế nào đối với thực vật?

Câu 2. Lập bảng chỉ ra đặc điểm của các loại hormone về vị trí tổng hợp, hướng vận chuyển và tác dụng sinh lí của mỗi loại.

Câu 3. Khi sử dụng hormone thực vật trong trồng trọt, cần tuân thủ những nguyên tắc gì?

IV. PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT CÓ HOA

Câu 1. Quá trình phát triển của thực vật có hoa gồm những giai đoạn nào? Dấu hiệu nhận biết của mỗi giai đoạn là gì?

Câu 2. Kể tên các nhân tố chi phối quá trình phát triển của thực vật có hoa. Những nhân tố đó tác động như thế nào đến phát triển của thực vật?

V. ỨNG DỤNG HIỂU BIẾT VỀ SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN

Câu 1. Tìm hiểu ví dụ ứng dụng hiểu biết về sinh trưởng, phát triển của thực vật trong thực tiễn.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1. Trong sản xuất, người ta thường kéo dài giai đoạn sinh trưởng phát triển sinh dưỡng của những đối tượng cây trồng nào? Nêu một số biện pháp để thực hiện.

Câu 2. Nhà Lan trồng ba loại rau gồm: mùng tơi, rau đay và rau bí. Hãy giới thiệu giúp Lan một biện pháp để tăng số lượng nhánh, từ đó tăng năng suất của các loại rau này. Giải thích cơ sở của biện pháp đó.

Câu 3. Lập bảng phân biệt sinh trưởng sơ cấp và sinh trưởng thứ cấp.

Câu 4. Quan sát lát cắt ngang của thân cây gỗ ở Hình 20.7 trang 132 và cho biết cách xác định tuổi của cây. Có thể sử dụng vòng gỗ để tìm hiểu về đặc điểm khí hậu (lượng mưa, nhiệt độ) ở địa phương nơi thực vật đó sinh sống được không? Giải thích.

PHẦN 2. 5 PHÚT TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP TRONG SGK

Đáp án MĐ: Thực vật có tuổi và ngừng sinh trưởng khi cây chết đi.

I. ĐẶC ĐIỂM VÀ CÁC YẾU TỐ NGOẠI CẢNH ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG, PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT

Đáp án câu 1: 

1. Vị trí sinh trưởng: Diễn ra ở các vị trí như ngọn thân, đỉnh cành, chóp rễ, nơi có mô phân sinh.

2. Thời gian: Từ khi cây chỉ là hạt cho đến khi già và chết, do sự liên tục phân chia tế bào tại các mô phân sinh.

3. Đặc điểm: Đây là quá trình sinh trưởng không giới hạn, biểu hiện bởi sự tăng kích thước và thay mới các cơ quan như cành, lá, rễ, hoa, quả.

Đáp án câu 2: Nhiệt độ ảnh hưởng đến sự phát triển cây trồng. Cây nhiệt đới thích 20 - 30 độ C, cây ôn đới thích 15 - 20 độ C. Nhiệt độ cao hoặc thấp ảnh hưởng đến nảy mầm, ra hoa và sinh sản của cây. Tăng nhiệt độ có thể tăng tỉ lệ nảy mầm và rút ngắn thời gian nảy mầm của hạt.

II. MÔ PHÂN SINH, SINH TRƯỞNG SƠ CẤP VÀ SINH TRƯỞNG THỨ CẤP

Đáp án câu 1: 

Đáp án câu 2: Trong thực vật, cơ quan thân và rễ là các cơ quan sinh trưởng không giới hạn, giúp thực vật phát triển mạnh mẽ và chống lại bệnh tật từ môi trường.

Đáp án câu 3:

III. HORMONE THỰC VẬT

Đáp án câu 1: 

- Hormone thực vật là các chất hữu cơ có hoạt tính sinh học cao, tổng hợp ở các cơ quan và bộ phận nhất định trong cây, điều tiết các hoạt động sống của thực vật.

- Vai trò của hormone thực vật:

• Thúc đẩy sinh trưởng, phát triển như nảy mầm, sinh trưởng chồi ngọn, chín quả.

• Ức chế sự sinh trưởng, thúc đẩy quá trình già hoá qua các phản ứng như ngủ của hạt, rụng lá, rụng quả.

• Điều khiển các đáp ứng của cây với các kích thích từ môi trường.

Đáp án câu 2: 

Đáp án câu 3: Khi sử dụng hormone thực vật trong trồng trọt, cần tuân thủ các nguyên tắc: đúng liều lượng, đúng nồng độ, đảm bảo tính đối kháng và sự phối hợp giữa các loại hormone.

IV. PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT CÓ HOA

Đáp án câu 1: 

- Giai đoạn hạt: Cây ở dạng hạt giống.

- Giai đoạn non trẻ: Cây con nhỏ, ít lá.

- Giai đoạn trưởng thành: Cây phát triển cao và lớn hơn.

- Giai đoạn sinh sản: Cây đơm hoa và kết quả.

- Giai đoạn già: Cây già, héo và chết.

Đáp án câu 2: 

V. ỨNG DỤNG HIỂU BIẾT VỀ SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN

Đáp án câu 1: 

- Hormone gibberellin được sử dụng để thúc đẩy ra hoa ở các cây như xà lách, bắp cải, lay ơn.

- Xử lý nhiệt độ thấp cũng giúp rút ngắn thời gian sinh trưởng và kích thích các loài cây như hoa loa kèn, ly ra hoa.

- Đếm vòng gỗ để xác định tuổi thọ của cây thông qua mỗi năm cây sinh ra một vòng gỗ, phản ánh yếu tố khí hậu tại vị trí sinh sống của cây.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Đáp án câu 1:

- Trong sản xuất nông nghiệp, thường kéo dài giai đoạn sinh trưởng và phát triển của cây trồng để thu hoạch ngắn ngày, đặc biệt với những loại cây sử dụng lá, thân, hoặc củ làm sản phẩm chính.

- Biện pháp áp dụng là bổ sung gibberellin để kích thích sự phân chia và dãn dài của tế bào, giúp cây phát triển thân và lá nhanh hơn. 

Đáp án câu 2: Biện pháp tăng số lượng nhánh là cung cấp dinh dưỡng hợp lí, điều chỉnh tỉ lệ các loại phân bón làm chậm sự ra hoa của thực vật. Bởi vì các cây rau này chủ yếu để sử dụng lá, nên việc làm chậm sự ra hoa sẽ giúp cho các chất dinh dưỡng được tập trung chủ yếu ở lá cây, giúp tăng năng suất cây trồng

Đáp án câu 3: 

Đáp án câu 4: Đếm vòng gỗ là phương pháp để xác định tuổi của cây thông. Mỗi năm, cây thông sinh ra một vòng gỗ mới, bao gồm tầng sinh trụ và tầng mạch rây. Số lượng vòng gỗ có thể chỉ ra tuổi của cây. Đếm vòng gỗ cũng giúp tìm hiểu về đặc điểm khí hậu của khu vực nơi cây sinh sống, vì cây phản ánh yếu tố khí hậu trong quá trình sinh trưởng và phát triển.