BÀI 3 NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ KHOÁNG Ở THỰC VẬT

MỞ ĐẦU

CH. Sự trao đổi nước và dinh dưỡng ở thực vật chịu tác động của những nhân tố nào?

Giải nhanh:

- Nhân tố bên trong (sinh lí) và bên ngoài (nhiệt độ, ánh sáng, ...)

I. NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TRAO ĐỔI NƯỚC, DINH DƯỠNG KHOÁNG Ở THỰC VẬT

CH. Quan sát hình 3.1 trang 18, cho biết nhiệt độ không khí, cường độ ánh sáng tác động đến tốc độ thoát hơi nước như thế nào?

Giải nhanh:

• Nhiệt độ: Ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát triển và trao đổi chất của rễ cây, gây ra biến đổi trong quá trình hấp thụ nước và khoáng chất.

• Ánh sáng: Có vai trò quan trọng trong quá trình hấp thụ khoáng của thực vật bằng cách tác động đến quang hợp và quá trình trao đổi nước của cây.

II. ỨNG DỤNG TRONG THỰC TIỄN

CH. Tại sao cây có biểu hiện héo (thân, lá mất sức trương)?

Giải nhanh:

Cây sinh trưởng và phát triển không bình thường khi lượng nước hút vào nhỏ hơn lượng nước thoát ra, cây sẽ rơi vào trạng thái thiếu nước (thân, lá mất sức trương)

III. THỰC HÀNH TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ DINH DƯỠNG KHOÁNG Ở THỰC VẬT

1. Quan sát cấu tạo của khí khổng ở lá cây

CH. Vẽ hình, mô tả hình dạng tế bào khí khổng

Giải nhanh:

Vẽ hình dạng tế bào khí khổng:

Nguyên sinh chất của tế bào căng phồng lên, dính sát vào thành tế bào; các khí khổng mở.

2. Thí nghiệm chứng minh sự hút nước của rễ cây, sự vận chuyển ước ở thân cây

CH. Mô tả và giải thích sự thay đổi mực nước trong mỗi ống đong. So sánh sự khác nhau giữa màu sắc của hai cây và lát cắt ngang rễ, thân của chúng

Giải nhanh:

MẪU BÁO CÁO KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM

- Tên thí nghiệm: Thí nghiệm chứng minh sự hút nước của rễ cây, sự vận chuyển nước ở thân cây

- Nhóm thực hiện: ...

- Kết quả và thảo luận:

• Sau 3 giờ quan sát, mực nước trong cả hai ống đong giảm so với ban đầu.

• Cây được lấy ra khỏi ống đong, cắt ngang rễ và thân cây bằng dao lam. Quan sát thấy rễ và thân cây trong ống đong thứ hai có màu đỏ (do nước có chứa mực đỏ hoặc dung dịch eosin), trong khi rễ và thân cây trong ống đong thứ nhất phát triển bình thường.

- Kết luận: Ở thực vật có quá trình hút nước của rễ cây và sự vận chuyển nước ở thân cây

- Phụ lục (nếu có)

3. Thí nghiệm chứng minh sự thoát hơi nước ở lá cây

CH. Nhận xết sự chuyển màu và giải thích sự khác nhau về tốc độ chuyển màu của hai mảnh lá CoCl₂ ở hai mặt trên và dưới của lá.

Giải nhanh:

MẪU BÁO CÁO KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM

- Tên thí nghiệm: Thí nghiệm chứng minh sự thoát hơi nước ở lá cây

- Nhóm thực hiện: ...

- Kết quả và thảo luận:

• Màu của CoCl₂ ở mặt dưới chuyển sang màu hồng nhanh hơn mặt trên
• Có sự khác nhau về tốc độ chuyển màu của hai mảnh giấy CoCl₂ ở hai mặt trên và dưới của lá là vì mặt dưới của lá có nhiều khí khổng hơn mặt trên của lá

- Kết luận: Ở thực vật có quá trình thoát hơi nước qua bề mặt lá.

- Phụ lục (nếu có)

4. Thực hành tưới nước, chăm sóc cây

CH. - Nhận xét trạng thái của lá cây ở các lô thí nghiệm

- Vẽ biểu đồ sinh trưởng của cây (theo từng chỉ tiêu chiều cao cây, chiều dài và chiều rộng lá, số lá/cây)

Giải nhanh:

MẪU BÁO CÁO KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM

- Tên thí nghiệm: Thực hành tưới nước, chăm sóc cây

- Nhóm thực hiện:

- Kết quả và thảo luận:

• Lô 1: Cây bị khô héo do không được cung cấp đủ nước
• Lô 2: Cây còi cọc, vàng  lá
• Lô 3: Cây phát triển chậm hơn, yếu ớt
• Lô 4: Cây phát triển khỏe mạnh, xanh tốt

Biểu đồ sinh trưởng của cây (mang tính chất tham khảo, HS tiến hành thí nghiệm và dựa vào số liệu thực tế để vẽ biểu đồ)

- Kết luận: Nước có vai trò quan trọng đối với cây trồng:

• Nước là thành phần cấu tạo cơ bản của tế bào thực vật và môi trường liên kết các bộ phận của cây. Nó là dung môi cho các ion khoáng và các hợp chất tan trong nước, cũng như môi trường cho các phản ứng sinh học.

• Nước tham gia trực tiếp vào các quá trình hóa sinh của cây, điều hòa nhiệt độ, là chất đệm bảo vệ cây khỏi tác động cơ học và là phương tiện vận chuyển các chất trong hệ vận chuyển của cây.

Thiếu nước, thực vật không thể sinh trưởng và phát triển bình thường

- Phụ lục (nếu có)

5. Thực hành trồng cây theo phương pháp thủy canh, khí canh

CH. Vẽ biểu đồ sinh trưởng của cây (theo từng chỉ tiêu chiều cao cây, chiều dài và chiều rộng lá, số lá/cây)

Giải nhanh:

HS tiến hành thí nghiệm và dựa vào số liệu thực tế để vẽ biểu đồ

LUYỆN TẬP

CH. Giải thích cơ sở khoa học của biện pháp xới đất được sử dụng trong trồng trọt

Giải nhanh:

Cày bừa, xới đất trước khi trồng cây có tác dụng làm tăng độ thoáng khí cho đất dẫn đến tăng nồng độ oxy trong đất và các chất dinh dưỡng trong đất 

VẬN DỤNG

CH. Hãy giải thích ưu, nhược điểm của các phương pháp tưới nước cho cây trồng đang được vận dụng trong thực tế

Giải nhanh:

1. Phương pháp tưới mặt đất :

• Ưu điểm: Điều hòa nhiệt độ của cây trồng, kìm hãm sự phát triển của cỏ dại, giảm bớt nồng độ các chất có hại.
• Nhược điểm: Giảm độ thoáng khí, giảm hoạt động của các vi sinh vật trong đất, tốn nhiều nước, gây khó khăn cho việc cơ giới hóa đồng ruộng, gây hiện tượng lầy hóa.

2. Tưới theo luống:

• Ưu điểm: Nước từ rãnh thấm từ từ vào đất nên lớp đất mặt vẫn tơi xốp, kết cấu đất ít bị phá vỡ, đất ít bị bào mòn, chất dinh dưỡng không bị rửa trôi, ít hao tổn nước, không làm ngập mặt ruộng nên công tác canh tác, cơ giới hóa dễ dàng.
• Nhược điểm: Lãng phí lượng nước ở cuối rãnh, tốn công cho việc tạo rãnh.

3. Tưới phun mưa:

• Ưu điểm: Tiết kiệm nước ít tổn thất, thích hợp với mọi loại địa hình, không gây xói mòn, trôi màu, không phá vỡ kết cấu đất, giảm diện tích chiếm đất của kênh mương và công trình tưới.
• Nhược điểm: Tốn nhiều tiền để xây dựng hệ thống, kỹ thuật tưới phức tạp, đòi hỏi trình độ cao, chất lượng tưới bị ảnh hưởng bởi điều kiện thời tiết (trời quá nắng thì nước gần như sẽ bốc hơi hết).

4. Phương pháp tưới vào gốc cây:

• Ưu điểm: Tương đối đơn giản, nhanh.
• Nhược điểm: Chỉ áp dụng được cho một loại cây nhất định, số lượng cây tưới phải ít.