BÀI 18 SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT

MỞ ĐẦU

CH. Dựa vào sơ đồ vòng đời của gà và muỗi (hình 18.1 trang 118), so sánh sự thay đổi hình dạng của từng loài trong quá trình sinh trưởng và phát triển.

Giải nhanh:

- Ở gà, từ gà con đến giai đoạn gà trưởng thành, hình dạng không có nhiều sự thay đổi đáng kể về các bộ phận cơ thể.

- Ở muỗi, từ giai đoạn ấu trùng đến nhộng và đến giai đoạn muỗi trưởng thành, hình dạng có nhiều thay đổi và muỗi trưởng thành có nhiều bộ phận mà ấu trùng không có.

I. KHÁI QUÁT VỀ SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT

Học sinh Giải nhanh những câu hỏi sau:

CH. Vẽ sơ đồ vòng đời của tằm và châu chấu

Giải nhanh:

Vòng đời của tằm:

Egg laying: Đẻ trứng; Egg: Trứng; Hatching: Trứng nở; Moult: Sự rụng lông; Ripe silkworm: Tằm chín; Spinning silk filament: Kéo kén; Cocoon: Kén tằm; Cocoon shell cut open: Cắt ngang vỏ kén; Pupa: Nhộng tằm; Emergence from cocoon: Chui ra khỏi vỏ kén; Mating: Giao phối; Raw silk: Tơ tằm thô

Vòng đời của châu chấu:

CH. Nếu muốn hạn chế châu chấu hại mùa màng thì nên tác động vào giai đoạn nào trong vòng đời của châu chấu sẽ cho hiệu quả cao nhất? Vì sao?

Giải nhanh:

Nếu muốn hạn chế châu chấu hại mùa màng thì nên tác động vào giai đoạn trứng trong vòng đời của châu chấu sẽ cho hiệu quả cao nhất? Vì khi châu chấu phát triển thành ấu trùng sẽ bắt đầu phá hoại mùa màng, thức ăn của chúng là lá cây và hút nhựa để sống.

II. SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở NGƯỜI

CH. Quan sát hình 18.3 trang 121, mô tả giai đoạn phôi thai ở người.

Giải nhanh:

Từ khi thụ tinh đến tuần thứ 10, phôi thai trải qua các giai đoạn phát triển sau:

- Tuần thứ 5: Hình thành các cơ quan chính như não, tim, tủy sống. Phôi có 3 lớp tế bào: ngoại bì, trung bì và nội bì.

- Tuần thứ 6: Ống thần kinh dọc theo lưng đóng lại, tim bắt đầu hoạt động. Phôi uốn cong thành hình chữ C.

- Tuần thứ 7: Hình thành lỗ mũi, thủy tinh thể. Mầm chi trên và dưới phát triển.

- Tuần thứ 8: Chân tay phát triển dài, hình thành các cơ quan như tai, mắt.

- Tuần thứ 9: Xương cánh tay, ngón chân phát triển. Mắt, tai tiếp tục hoàn thiện.

- Tuần thứ 10: Đầu phôi tròn hơn, hình thành cổ và mí mắt hoàn thiện để bảo vệ mắt. 

LUYỆN TẬP

CH. Hoàn thành bảng 18.1 trang 121. 

Giải nhanh:

TÌM HIỂU THÊM

CH. Máu cuống rốn là lượng máu còn sót lại trong dây rốn sau khi em bé được sinh ra và có chứa tế bào gốc tạo máu (hematopoietic stem cells - HSC). Tế bào gốc tạo máu ở cuống rốn có khả năng biệt háo thành các loại tế bào khác nhau và tái thiết nên hệ miễn dịch của cơ thể. Lưu giữ cuống rốn có ý nghĩa gì? Tại sao có thể sử dụng các tế bào này trong điều trị một số bệnh?

Giải nhanh:

Máu dây rốn chứa các tế bào máu bình thường và một lượng tế bào gốc rất đa dạng như tế bào gốc tạo máu; tế bào gốc phôi thai; tế bào gốc trung mô; các loại tế bào gốc đa năng khác.

Ý nghĩa: Trong suốt thời gian đầu tăng trưởng của thời kỳ phát triển phôi thai, tế bào gốc (TBG) có tiềm năng phát triển thành nhiều loại tế bào khác nhau (biệt hóa) để tạo thành nhiều bộ phận khác nhau trong cơ thể. TBG có chức năng như một hệ thống sửa chữa nội bộ, có thể phân chia và biệt hóa để bổ sung cho tế bào hỏng hóc, già cỗi. Mục đích nhằm duy trì sự tồn tại tự nhiên của cơ thể sống (của chính con người).

Có thể sử dụng các tế bào này trong điều trị một số bệnh, bởi vì: 

• Bản thân tế bào gốc không phục vụ bất kỳ mục đích đơn lẻ nào nhưng rất quan trọng vì nhiều lý do.
• Đầu tiên, với sự kích thích phù hợp, nhiều tế bào gốc có thể đảm nhận vai trò của bất kỳ loại tế bào nào và chúng có thể tái tạo mô bị tổn thương, trong điều kiện thích hợp.
• Tiềm năng này có thể cứu sống hoặc hồi phục vết thương và tổn thương mô ở người sau khi bị bệnh hoặc bị thương. Các nhà khoa học có thể thấy được nhiều ứng dụng từ tế bào gốc.

VẬN DỤNG

CH. Có ý kiến cho răng, khi mang thai, người mẹ cần ăn cho hai người nên khẩu phần ăn phải gấp đôi so với bình thường. Em có đồng ý với ý kiến này không? Tại sao?

Giải nhanh:

Không đồng ý với ý kiến này, vì khi mang thai cần chú ý đến chế độ dinh dưỡng. Một bữa ăn gấp đôi khẩu phần nhưng không đảm bảo đủ các chất dinh dưỡng không thể đáp ứng nhu cầu cần thiết của thai nhi. Chế độ dinh dưỡng cho bà bầu cần đảm bảo đủ 4 nhóm thực phẩm:

- Nhóm chất bột (gạo, mì, ngô, khoai...)

- Nhóm chất đạm (thịt, cá, trứng, tôm, cua, đậu...)

- Nhóm chất béo (dầu, mỡ, vừng, lạc...)

- Nhóm vitamin, khoáng chất và chất xơ (rau xanh và quả chín)

Thai phụ cần chú ý đến vệ sinh an toàn thực phẩm, không ăn thức ăn chưa nấu chín, không rõ nguồn gốc hay quá nhiều gia vị. Để đảm bảo tăng cân và sức khỏe khi mang thai, cần bổ sung đầy đủ:

- Các loại vitamin nhóm A, B, C, D, E, K từ các thực phẩm tự nhiên hàng ngày.

- Canxi (sữa, trứng, váng sữa, sữa chua...)

- Acid folic (gan động vật, rau xanh thẫm, súp lơ, đậu...)

- Omega 3 (dầu ăn, dầu oliu, mỡ cá...)

- Protein (cá, gà, thịt, trứng, đậu)

- Sắt (gan, lòng đỏ trứng, thịt bò, rau củ)

- Kẽm (cá, hải sản, thịt gia cầm, sữa)

- Iốt (cần cho sự phát triển não bộ của trẻ).

CH. Tương ứng với mỗi sự thay đổi ở độ tuổi dậy thì, em cần làm gì để bảo vệ sức khỏe thể chất và tinh thần của bản thân?

Giải nhanh:

Cần ăn uống đủ chất, tăng cường luyện tập thể dục, vui chơi giải trí lành mạnh. Tuyệt đối không sử dụng các chất gây nghiện như thuốc lá, rượu, bia, ma túy và hạn chế xem phim ảnh hoặc đọc sách báo không lành mạnh.

CH. Quan hệ tình dục không an toàn ở tuổi vị thành niên có thể dẫn đến hậu quả gì?

Giải nhanh:

Việc quan hệ tình dục sớm mà không sử dụng biện pháp bảo vệ có thể dẫn đến lây nhiễm các bệnh nguy hiểm như HIV, lậu, giang mai, HPV, viêm gan B và nhiều bệnh khác. Một số trong số này có thể tiến triển thành bệnh mạn tính và hiện chưa có phương pháp điều trị triệt để.