BÀI 19. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT

MỞ ĐẦU

CH. Để tăng năng suất của vật nuôi, người nông dân thường sử dụng những biện pháp gì? Tại sao?

Giải nhanh:

Để thúc đẩy sự sinh trưởng và phát triển của vật nuôi, chúng ta có thể áp dụng một số biện pháp kĩ thuật sau:

• Cải tạo giống thông qua việc áp dụng các phương pháp chọn lọc nhân tạo, lai giống, công nghệ phôi, ...
• Cải thiện môi trường sống của động vật bằng cách vệ sinh chuồng trại sạch sẽ, đảm bảo ấm về mùa đông, mát về mùa hè, tắm nắng cho gia súc non, xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lí, ...

I. CÁC NHÂN TỐ BÊN TRONG ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT

CH. Quan sát hình 19.1 và hình 19.2 trang 126, đọc thông tin, hoàn thành bảng 19.1 trang 126.

Giải nhanh:

III. ỨNG DỤNG KIẾN THỨC VỀ SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT VÀO THỰC TIỄN

CH. Để cải thiện chất lượng cuộc sống ở người và tăng năng suất vật nuôi cần có những biện pháp nào?

Giải nhanh:

* Tác động đến nhân tố bên trong:

- Di truyền: Vật nuôi - chọn lọc và cải tạo giống; Người - tư vấn di truyền thai kỳ.

- Giới tính: Vật nuôi - chọn lọc giới tính; Người - thực hiện bình đẳng giới.

- Hormone: Vật nuôi - sử dụng hormone kích thích sinh trưởng; Người - sử dụng hormone trong điều trị bệnh.

* Tác động đến nhân tố bên ngoài:

- Dinh dưỡng: Vật nuôi - sử dụng thức ăn phù hợp, bổ sung vitamin, enzyme tiêu hóa đúng cách; Người - thực hiện chế độ dinh dưỡng cân bằng.

- Điều kiện môi trường: Vật nuôi - kiểm soát ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm chuồng trại; Người - nâng cao đời sống vật chất, ổn định quy mô dân số.

- Tác nhân gây bệnh: Vật nuôi - vệ sinh chuồng trại, tiêm vaccine; Người - bảo vệ môi trường, tiêm vaccine, thực hiện luyện tập thể dục thể thao đều đặn.

TÌM HIỂU THÊM

CH. Việc chăn nuôi cần tuân thủ theo quy chuẩn như VietGAP (Vietnamese Good Agriculltural Practices), VietGAHP (Vietnamese Good Husbandry Practices) hoặc Global GAP (Global Good Agricultural Practices),... Quy trình chăn nuôi theo những tiêu chuẩn này cần đảm bảo những tiêu chí gì?

Giải nhanh:

- An toàn Thực phẩm: Đảm bảo không gây nguy hại đến sức khỏe người tiêu dùng.

- An toàn sinh học và môi trường: Ngăn ngừa sự lây nhiễm các tác nhân sinh học từ chăn nuôi đến con người, gia súc, hệ sinh thái và môi trường.

- An toàn lao động cho người chăn nuôi.

- An tâm truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

- Đúng điều kiện vệ sinh: Đảm bảo trang bị đầy đủ thiết bị vệ sinh, tiêu độc, khử trùng và tuân thủ quy trình vệ sinh trong quá trình nuôi để ngăn ngừa dịch bệnh.

- Đúng loại thuốc thú y và thức ăn: Chỉ sử dụng các loại được phép và phù hợp cho vật nuôi, không sử dụng các loại bị cấm.

- Đúng cách sử dụng: Tuân thủ liều lượng và thời gian sử dụng vắc xin, kháng sinh, thuốc thú y để đảm bảo hiệu quả trong phòng ngừa và điều trị bệnh.

- Đúng thời gian cách ly: Đảm bảo thời gian cách ly vật nuôi thương phẩm trước khi bán để loại bỏ dư lượng kháng sinh và thuốc thú y trên sản phẩm vật nuôi cho người tiêu dùng.

LUYỆN TẬP

CH. Nếu một người bị nhược năng tuyến yên (giảm khả năng tiết hormone của tuyến yên) trong giai đoạn trước tuổi dậy thì thì chiều cao của người đó sẽ thay đổi như thế nào so với chiều cao của người bình thường? Giải thích?

Giải nhanh:

Nếu một người bị nhược năng tuyến yên (giảm khả năng tiết hormone của tuyến yên) trong giai đoạn trước tuổi dậy thì thì người đó sẽ có chiều cao thấp hơn so với người bình thường. Bởi vì, hormone tăng trưởng có tên là Growth hormone (gọi tắt là hormone GH), còn được gọi là somatotropic hormone (SH) hoặc somatotropin - hormone này do thùy trước tuyến yên tiết ra.

CH. Nêu ví dụ ảnh hưởng của các nhân tố bên ngoài đến sinh trưởng và phát triển ở gia súc.

Giải nhanh:

- Bệnh tụ huyết trùng: Bệnh này xuất hiện trên gia súc khi thời tiết thay đổi đột ngột hoặc trong điều kiện đường hô hấp của gia súc yếu. Thời gian ủ bệnh từ 1 - 25 ngày, tùy thuộc vào từng loài gia súc như lợn, bò, trâu...

- Bệnh ký sinh trùng đường máu: Những loại ký sinh trùng này phát triển trong máu của gia súc, phá hủy hồng cầu và ảnh hưởng đến sức khỏe của chúng. Bệnh thường lây lan từ con có bệnh sang con khỏe mạnh thông qua các loại ve, ruồi...

- Bệnh lở mồm, long móng: Lở mồm, long móng là bệnh truyền nhiễm phổ biến trên gia súc, gây ra bởi virus và có khả năng lây lan nhanh. Việc phòng ngừa bệnh này là rất quan trọng để ngăn chặn sự lan rộng trên diện rộng.

CH. Nêu cơ sở khoa học của một số thành tựu giúp điều khiển sinh trưởng và phát triển đang được sử dụng trong chăn nuôi.

Giải nhanh:

Sử dụng nanobiotic - Ag để kích thích hoạt động chuyển hóa tế bào; áp dụng hệ thống chiếu sáng, làm mát chuồng trại tự động; và gắn chíp điện tử để theo dõi sức khỏe của con vật.

VẬN DỤNG

CH. Sử dụng thực phẩm có tồn dư hormone tăng trưởng hoặc thuốc kháng sinh có thể gây ra hậu quả gì?

Giải nhanh:

Sử dụng thực phẩm có hormone tăng trưởng hoặc kháng sinh có thể gây giảm sức khỏe và chất lượng của vật nuôi, cũng như gây bệnh tật cho con người.

CH. Tìm hiểu một số biện pháp giúp nâng cao năng suất trong chăn nuôi ở địa phương em. Theo em, các biện pháp đó ưu, nhược điểm gì?

Giải nhanh:

Để nâng cao hiệu quả chăn nuôi, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp như: lựa chọn đúng đối tượng vật nuôi và quy mô đàn hợp lý, chọn giống có chất lượng cao; xây dựng chuồng trại và các dụng cụ chăn nuôi theo yêu cầu kỹ thuật; đầu tư thức ăn đủ lượng và chất lượng, tuân thủ đúng qui định về ăn uống; chăm sóc chu đáo và phòng trị bệnh chặt chẽ; tiêu thụ sản phẩm đúng thời điểm; ghi chép và điều chỉnh chi tiêu khi thị trường có biến động; quản lý vốn linh hoạt và hạn chế vay nợ.

CH. Thiến động vật (cắt bỏ tinh hoàn ở cá thể đực) có làm tăng năng suất trong chăn nuôi không? Giải thích

Giải nhanh:

Thiến động vật theo cách truyền thống (mổ cắt bỏ tinh hoàn không gây tê) lúc sơ sinh lại làm giảm khả năng sinh trưởng vì gây stress cho động vật, có thể tạo hernia bìu (ruột kẹt vào da bìu tinh hoàn), có thể nhiễm trùng vết thiến nếu không chăm sóc kỹ, và quan trọng là không khai thác được tác động tốt của hormone sinh dục đực (testosterone) lên tăng trọng, hệ số chuyển hóa thức ăn, tỷ lệ thân thịt và tỷ lệ thịt nạc. 

CH. Nêu một số biện pháp giúp nâng cao tầm vóc và thể lực cho con người?

Giải nhanh:

• Ăn uống cân bằng  

• Thường xuyên tập thể dục  

• Ngủ đủ giấc  

• Tiếp xúc ánh sáng mặt trời đúng thời điểm