BÀI 17 CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT

MỞ ĐẦU

CH. Quan sát hình 17.1 trang 113, kể tên các yếu tố môi trường tác động đến cây ngô. Những yếu tố này ảnh hưởng như thế nào đến sinh trưởng và phát triển của cây ngô?

Giải nhanh:

Các yêu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của cây ngô:

• Nhiệt độ
• Độ ẩm đất
• Năng lượng mặt trời
• Thành phần của khí quyển
• Độ thoáng khí của đất

I. MỘT SỐ YẾU TỐ MÔI TRƯỜNG ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT

CH. Thực vật có sinh trưởng, phát triển cùng tốc độ ở các môi trường khác nhau không?

Giải nhanh:

Ở môi trường khác nhau, các yếu tố môi trường bên ngoài ảnh hưởng khác nhau lên cơ thể thực vật, dẫn đến sự sinh trưởng và phát triển không đồng đều ở các môi trường này.

II. CÁC NHÂN TỐ CHI PHỐI QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT CÓ HOA

CH. Quan sát hình 17.2, cho biết yếu tố nào chi phối sự ra hoa của cây Arabidopsis sp.?

Giải nhanh:

Nhân tố bên trong và bên ngoài chi phối sự ra hoa của cây Arabidopsis sp.

*Nhân tố bên trong:

- Tuổi của cây: Tùy vào giống và loài, cây đến độ tuổi xác định sẽ ra hoa.

- Tương quan dinh dưỡng: Tỉ lệ hợp chất carbohydrate (C) và hợp chất chứa nitrogene (N) trong cây điều chỉnh sự chuyển từ giai đoạn phát triển sinh dưỡng sang giai đoạn phát triển sinh sản. Tỉ lệ C/N cao thúc đẩy sự ra hoa.

- Tương quan hormone: Gibberellin đóng vai trò quan trọng trong sự ra hoa của cây. Protein CONSTANS (CO) kích thích quá trình ra hoa. Hormone cũng điều tiết các quá trình phát triển khác ở cây có hoa.

*Nhân tố bên ngoài:

- Ánh sáng: Thời gian chiếu sáng (quang chu kỳ), phổ ánh sáng và cường độ ánh sáng chi phối sự phát triển của cây có hoa.

- Nhiệt độ: Sự phát triển của cây có hoa phụ thuộc vào nhiệt độ môi trường.

CH. Quan sát hình 17.3 trang 115, cho biết quang chu kì là gì?

Giải nhanh:

Quang chu kỳ là sự phát triển của thực vật phụ thuộc vào tương quan giữa độ dài ngày và đêm. Có ba nhóm chính:

  - Cây ngày ngắn: Ra hoa khi có thời gian chiếu sáng dưới 10 giờ và thời gian tối đa liên tục trên 14 giờ.

  - Cây ngày dài: Ra hoa khi có thời gian chiếu sáng trên 14 giờ hoặc thời gian tối liên tục dưới 10 giờ.

  - Cây trung tính: Ra hoa không phụ thuộc vào độ dài thời gian chiếu sáng.

III. ỨNG DỤNG KIẾN THỨC VỀ SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT TRONG THỰC TIỄN

CH. Nêu ví dụ ứng dụng kiến thức về sinh trưởng và phát triển ở thực vật trong thực tiễn.

Giải nhanh:

- Trồng rau thủy canh trong nhà kính: Điều chỉnh nhiệt độ và sử dụng đèn LED (đỏ và xanh) để bổ sung ánh sáng.

- Phá ngủ hạt, củ: Dùng gibberellin hoặc nhiệt độ thấp để phá ngủ hạt cây đào, táo hoặc củ hoa tulip.

- Điều khiển ra hoa: Sử dụng dinh dưỡng, hormone và chiếu sáng vào buổi tối để điều chỉnh sự ra hoa, đặc biệt khi trồng cây hoa vụ đông.

IV. THỰC HÀNH QUAN SÁT TÁC DỤNG CỦA BẤM NGỌN, TỈA CÀNH, PHUN KÍCH THÍCH TỐ LÊN CÂY, TÍNH TUỔI CÂY

CH.  Quan sát tác dụng của bấm ngon, tỉa cành

Giải nhanh:

BÁO CÁO KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM

- Tên thí nghiệm: Quan sát tác dụng của bấm ngon, tỉa cành

- Nhóm thực hiện: .........................................

- Kết quả và thảo luận: Sau 7 - 10 ngày bấm ngọn, tỉa cành, chồi nách và lá phát triển nhiều hơn.

- Kết luận: 

• Bấm ngọn: Bấm ngọn được sử dụng trong trồng trọt để thúc đẩy cây chuyển sang giai đoạn trưởng thành nhanh hơn, đồng thời tạo ra nhiều chồi nách, giúp tăng sản lượng.
•  Tỉa cành: Tỉa cành được áp dụng trong trồng trọt để loại bỏ những cành sâu, xấu nhằm tập trung chất dinh dưỡng cho các cành khỏe mạnh, giúp chúng phát triển tốt hơn.

- Phụ lục (nếu có)

CH.  Quan sát tác dụng của kích thích tố đối với thực vật

Giải nhanh:

BÁO CÁO KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM

- Tên thí nghiệm: Quan sát tác dụng của kích thích tố đối với thực vật

- Nhóm thực hiện: ...................................

- Kết quả và thảo luận: HS dựa vào số liệu thực tế để lập bảng và vẽ biểu đồ

- Kết luận: Bổ sung hormone hoặc chất điều hòa sinh trưởng thay đổi tương quan hormone trong cây, thúc đẩy sinh trưởng và phát triển cây theo hướng hormone ưu thế.

- Phụ lục (nếu có)

CH. Tính tuổi cây

Giải nhanh:

BÁO CÁO KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM

- Tên thí nghiệm: Tính tuổi cây

- Nhóm thực hiện: .............................

- Kết quả và thảo luận: số vòng sáng và tối màu trên miếng gỗ cắt ngang thân cây là: .... vòng sáng, ..... vòng tối.

- Kết luận: Sinh trưởng thứ cấp tạo ra các vòng gỗ trong thân cây, mỗi vòng gỗ gồm một lớp gỗ sớm sáng màu và một lớp gỗ muộn tối màu. Đếm số vòng gỗ tương ứng với số năm tuổi của cây thân gỗ lâu năm.

- Phụ lục (nếu có)

LUYỆN TẬP

CH. Nêu ví dụ mỗi yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của thực vật.

Giải nhanh:

- Ánh sáng đỏ kích thích nảy mầm hạt, sinh trưởng thân lá và ra hoa.

- Ánh sáng xanh làm giảm sinh trưởng thân và lá của cây.

- Cây ngô đồng B73 khi bị hạn, chiều cao và kích thước lá giảm so với cây không bị hạn.

- Nhiệt độ tối ưu cho sinh trưởng và phát triển thực vật thường là khoảng 20-30 độ C đối với cây nhiệt đới và 15-20 độ C đối với cây ôn đới.

CH. Tìm ví dụ sự sinh trưởng và phát triển của cây phụ thuộc vào điều kiện môi trường.

Giải nhanh:

- Cây lan Hồ điệp ra hoa sớm hơn 60 ngày khi được chiếu sáng ở cường độ 11,840 lux so với 592 lux.

- Cây lan Hồ điệp chỉ ra hoa khi nhiệt độ ban đêm dưới 20°C trong khoảng 35-50 ngày.

VẬN DỤNG

CH. Giải thích tại sao cần chiếu sáng nhân tạo vào ban đêm cho cây thanh long.

Giải nhanh:

Cây thanh long ra hoa kết quả trong điều kiện ánh sáng mạnh và thời gian chiếu sáng dài. Do đó, người ta thường thắp đèn vào ban đêm cho cây thanh long để cho thanh long ra nhiều hoa và tạo quả trái vụ.

CH. Giải thích cơ sở khoa học của biện pháp khoanh vỏ cây đào, đảo bầu cây quất, bấm ngọn cây quýt.

Giải nhanh:

• Khoanh vỏ cây đào: Trong khi cây sinh trưởng quá mạnh, ta phải hạn chế, bắt cây chuyển sang giai đoạn ra hoa. Hàng năm từ 10-20 tháng 8 âm lịch, dùng dao sắc, khứa khoanh 1 vòng ở phần cổ cây (phần phân nhánh) cho đứt vỏ voà tận phần gỗ. Cây khoẻ làm trước, cây yếu làm sau. Sau 1 tuần khoanh, lá chuyển dần sang màu vàng là được (lúc này cây cũng ngừng sinh trưởng).
• Đảo bầu cây quất: Cây quất trồng đến năm thứ 2 hoặc thứ 3 tiến hành chăm sóc quất với mục đích là điều khiển quất có quả và chín vào dịp tết. Khi mùa xuân đến quất ra hoa tự nhiên, bứt bỏ các hoa trong đợt này, cắt đau các cây quất 1 tuổi, 2 tuổi, để tạo thành các cành vượt dễ tạo tán cho cây. Khoảng tháng 4 âm lịch, khi quất đã phát triển ổn định, nghĩa là lộc đã trở thành bánh tẻ, bắt đầu đảo quất.
• Bấm ngọn cây quýt: Trong trồng trọt, người ta thường bấm ngọn cho nhiều loài cây trồng để tập trung chất dinh dưỡng vào phát triển chồi nách.Bấm ngọn cây sẽ phát triển các chồi nách cho nhiều hoa, quả hơn => Nhằm tăng năng suất cây trồng.