BÀI 17. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT

PHẦN I. HỆ THỐNG BÀI TẬP, BÀI GIẢI CUỐI SGK

Mở đầu: Quan sát hình 17.1 trang 113, kể tên các yếu tố môi trường tác động đến cây ngô. Những yếu tố này ảnh hưởng như thế nào đến sinh trưởng và phát triển của cây ngô?

I. MỘT SỐ YẾU TỐ MÔI TRƯỜNG ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT

Câu hỏi 1. Thực vật có sinh trưởng, phát triển cùng tốc độ ở các môi trường khác nhau không?

Luyện tập 1. Nêu ví dụ mỗi yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của thực vật.

II. CÁC NHÂN TỐ CHI PHỐI QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT CÓ HOA

Câu hỏi 2. Quan sát hình 17.2, cho biết yếu tố nào chi phối sự ra hoa của cây Arabidopsis sp.?

Câu hỏi 3. Quan sát hình 17.3 trang 115, cho biết quang chu kì là gì?

Luyện tập 2. Tìm ví dụ sự sinh trưởng và phát triển của cây phụ thuộc vào điều kiện môi trường. 

III. ỨNG DỤNG KIẾN THỨC VỀ SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT TRONG THỰC TIỄN

Câu hỏi 4. Nêu ví dụ ứng dụng kiến thức về sinh trưởng và phát triển ở thực vật trong thực tiễn.

IV. THỰC HÀNH QUAN SÁT TÁC DỤNG CỦA BẤM NGỌN, TỈA CÀNH, PHUN KÍCH THÍCH TỐ LÊN CÂY, TÍNH TUỔI CÂY

Thí nghiệm 1.  Báo cáo kết quả thí nghiệm quan sát tác dụng của bấm ngọn, tỉa cành

Thí nghiệm 2. Báo cáo kết quả thí nghiệm quan sát tác dụng của kích thích tố đối với thực vật

Thí nghiệm 3. Báo cáo kết quả thí nghiệm tính tuổi cây

Vận dụng 1. Giải thích tại sao cần chiếu sáng nhân tạo vào ban đêm cho cây thanh long.

Vận dụng 2. Giải thích cơ sở khoa học của biện pháp khoanh vỏ cây đào, đảo bầu cây quất, bấm ngọn cây quýt.

PHẦN 2. 5 PHÚT TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP TRONG SGK

Đáp án MĐ: Nhiệt độ; Độ ẩm đất; Năng lượng mặt trời; Thành phần của khí quyển; Độ thoáng khí của đất

I. MỘT SỐ YẾU TỐ MÔI TRƯỜNG ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT

Đáp án CH1: Ở môi trường khác nhau, các yếu tố môi trường bên ngoài ảnh hưởng khác nhau lên cơ thể thực vật, dẫn đến sự sinh trưởng và phát triển không đồng đều ở các môi trường này.

Đáp án LT1: 

 Ánh sáng đỏ kích thích nảy mầm hạt, sinh trưởng thân lá và ra hoa.

- Ánh sáng xanh làm giảm sinh trưởng thân và lá của cây.

- Cây ngô đồng B73 khi bị hạn, chiều cao và kích thước lá giảm so với cây không bị hạn.

- Nhiệt độ tối ưu cho sinh trưởng và phát triển thực vật thường là khoảng 20-30 độ C đối với cây nhiệt đới và 15-20 độ C đối với cây ôn đới.

II. CÁC NHÂN TỐ CHI PHỐI QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT CÓ HOA

Đáp án CH2: 

*Nhân tố bên trong:

- Tuổi của cây: Tùy vào giống và loài, cây đến độ tuổi xác định sẽ ra hoa.

- Tương quan dinh dưỡng: Tỉ lệ hợp chất carbohydrate (C) và hợp chất chứa nitrogene (N) trong cây điều chỉnh sự chuyển từ giai đoạn phát triển sinh dưỡng sang giai đoạn phát triển sinh sản. Tỉ lệ C/N cao thúc đẩy sự ra hoa.

- Tương quan hormone: Gibberellin đóng vai trò quan trọng trong sự ra hoa của cây. Protein CONSTANS (CO) kích thích quá trình ra hoa. Hormone cũng điều tiết các quá trình phát triển khác ở cây có hoa.

*Nhân tố bên ngoài:

- Ánh sáng: Thời gian chiếu sáng (quang chu kỳ), phổ ánh sáng và cường độ ánh sáng chi phối sự phát triển của cây có hoa.

- Nhiệt độ: Sự phát triển của cây có hoa phụ thuộc vào nhiệt độ môi trường.

Đáp án CH3: 

Quang chu kỳ là sự phát triển của thực vật phụ thuộc vào tương quan giữa độ dài ngày và đêm. Có ba nhóm chính:

  - Cây ngày ngắn: Ra hoa khi có thời gian chiếu sáng dưới 10 giờ và thời gian tối đa liên tục trên 14 giờ.

  - Cây ngày dài: Ra hoa khi có thời gian chiếu sáng trên 14 giờ hoặc thời gian tối liên tục dưới 10 giờ.

  - Cây trung tính: Ra hoa không phụ thuộc vào độ dài thời gian chiếu sáng.

Đáp án LT2: 

- Cây lan Hồ điệp ra hoa sớm hơn 60 ngày khi được chiếu sáng ở cường độ 11,840 lux so với 592 lux.

- Cây lan Hồ điệp chỉ ra hoa khi nhiệt độ ban đêm dưới 20°C trong khoảng 35-50 ngày.

III. ỨNG DỤNG KIẾN THỨC VỀ SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT TRONG THỰC TIỄN

Đáp án CH4: 

- Trồng rau thủy canh trong nhà kính: Điều chỉnh nhiệt độ và sử dụng đèn LED (đỏ và xanh) để bổ sung ánh sáng.

- Phá ngủ hạt, củ: Dùng gibberellin hoặc nhiệt độ thấp để phá ngủ hạt cây đào, táo hoặc củ hoa tulip.

- Điều khiển ra hoa: Sử dụng dinh dưỡng, hormone và chiếu sáng vào buổi tối để điều chỉnh sự ra hoa, đặc biệt khi trồng cây hoa vụ đông.

IV. THỰC HÀNH QUAN SÁT TÁC DỤNG CỦA BẤM NGỌN, TỈA CÀNH, PHUN KÍCH THÍCH TỐ LÊN CÂY, TÍNH TUỔI CÂY

Đáp án TN1: 

BÁO CÁO KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM

- Tên thí nghiệm: Quan sát tác dụng của bấm ngọn, tỉa cành

- Nhóm thực hiện: .........................................

- Kết quả và thảo luận: Sau 7 - 10 ngày bấm ngọn, tỉa cành, chồi nách và lá phát triển nhiều hơn.

- Kết luận: 

• Bấm ngọn: Bấm ngọn được sử dụng trong trồng trọt để thúc đẩy cây chuyển sang giai đoạn trưởng thành nhanh hơn, đồng thời tạo ra nhiều chồi nách, giúp tăng sản lượng.
•  Tỉa cành: Tỉa cành được áp dụng trong trồng trọt để loại bỏ những cành sâu, xấu nhằm tập trung chất dinh dưỡng cho các cành khỏe mạnh, giúp chúng phát triển tốt hơn.

- Phụ lục (nếu có)

Đáp án TN2: 

BÁO CÁO KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM

- Tên thí nghiệm: Quan sát tác dụng của kích thích tố đối với thực vật

- Nhóm thực hiện: ...................................

- Kết quả và thảo luận: HS dựa vào số liệu thực tế để lập bảng và vẽ biểu đồ

- Kết luận: Bổ sung hormone hoặc chất điều hòa sinh trưởng thay đổi tương quan hormone trong cây, thúc đẩy sinh trưởng và phát triển cây theo hướng hormone ưu thế.

- Phụ lục (nếu có)

Đáp án TN3: 

BÁO CÁO KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM

- Tên thí nghiệm: Tính tuổi cây

- Nhóm thực hiện: .............................

- Kết quả và thảo luận: số vòng sáng và tối màu trên miếng gỗ cắt ngang thân cây là: .... vòng sáng, ..... vòng tối.

- Kết luận: Sinh trưởng thứ cấp tạo ra các vòng gỗ trong thân cây, mỗi vòng gỗ gồm một lớp gỗ sớm sáng màu và một lớp gỗ muộn tối màu. Đếm số vòng gỗ tương ứng với số năm tuổi của cây thân gỗ lâu năm.

- Phụ lục (nếu có)

Đáp án VD1: Cây thanh long cần ánh sáng mạnh và thời gian chiếu sáng dài để ra hoa và kết quả. Vì vậy, người ta thường thắp đèn vào ban đêm để thúc đẩy cây thanh long ra nhiều hoa và phát triển quả trái.

Đáp án VD2: 

- Khoanh vỏ cây đào: Hằng năm từ 10-20 tháng 8 âm lịch, dùng dao sắc, khoanh 1 vòng ở phần cổ cây để đứt vỏ. Sau 1 tuần, lá chuyển sang màu vàng là được.

- Đảo bầu cây quất: Trồng đến năm thứ 2 hoặc thứ 3, khi mùa xuân đến, bứt bỏ hoa và cắt đau cây quất 1-2 tuổi để tạo cành vượt. Tháng 4 âm lịch, bắt đầu đảo quất để kiểm soát quả chín vào dịp tết.

- Bấm ngọn cây quýt: Trong trồng trọt, bấm ngọn để tập trung dinh dưỡng cho chồi nách phát triển hoa, quả nhiều hơn và tăng năng suất.