BÀI 8: THƠ HIỆN ĐẠI

ĐỌC: ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA

CHUẨN BỊ

Câu hỏi: Đọc trước văn bản Đàn ghi ta của Lor-ca; tìm hiểu thêm thông tin về nhà thơ Thanh Thảo và nhà thơ, nhạc sĩ nổi tiếng người Tây Ban Nha: Phê-đê-ri-cô Gác-xi-a Lor-ca.

Giải nhanh:

- Tác giả Thanh Thảo: 

+ Ông sinh năm 1946, tên khai sinh là Hồ Thành Công.

+ Quê quán: huyện Mộ Đức – tỉnh Quảng Ngãi

+ Là 1 trong những gương mặt tiêu biểu cho các nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ.  

+ Thơ Thanh Thảo là tiếng nói của người trí thức nhiều suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại. 

- Nhà thơ, nhạc sĩ nổi tiếng Tây Ban Nha Phê-đê-ri-cô Gác-xi-a Lor-ca 

+ Ông sinh ngày 5/6/1898

+ Ông là nhà thơ, nhạc sĩ, họa sĩ nổi tiếng người Tây Ban Nha, người có khát vọng tự do và cách tân nghệ thuật mãnh liệt

ĐỌC HIỂU VĂN BẢN

Câu hỏi 1: Tiếng đàn trong dòng thơ đầu có gì khác thường?

Giải nhanh:

- Tiếng đàn không chỉ gợi ra sự nghiệp nghệ thuật mang nhiều giá trị của Lor-ca mà còn mang tiếng lòng của người nghệ sĩ, gửi gắm lại cho các thế hệ sau này. 

- Hình ảnh “bọt nước” là một hình ảnh hết sức đặc sắc, tượng trưng cho cái đẹp lung linh, gợi sự tồn tại mong manh, tan biến vào mênh mông.

Câu hỏi 2:  Chú ý hình tượng Lor-ca trong tưởng tượng của nhà thơ.

Giải nhanh:

- Trong không gian phóng khoáng, tự do, Lorca hiện lên thật đẹp. 

- Hình ảnh người nghệ sĩ Lorca đáng thương được miêu tả trong thời kì chế độ phát xít tàn bạo, độc đoán. 

- Sự hi sinh của Lorca không phải là sự thất bại, mà kẻ thất bại chính là chế độ phát-xít cùng bè lũ của chúng. 

=> Chúng chỉ có thể hủy diệt được phần thân xác của Lor-ca nhưng không thể hủy diệt được sức sống của anh.

Câu hỏi 3: Lor-ca hiện lên như thế nào qua tiếng đàn?

Giải nhanh:

- Tiếng ghi ta vang lên khúc ca về tình yêu của Lor-ca dành cho quê hương, nghệ thuật, con người, lý tưởng,…

- Tiếng ghi ta vang lên khúc ca về vẻ đẹp cũng như nỗi đau của Lorca. 

- Cái chết bi thảm, đau đớn của nghệ thuật, thể hiện sự phẫn uất với chế độ phát xít độc tài và sự thương xót với người nghệ sĩ.

=> Gửi gắm những tình cảm, tâm sự, nỗi niềm chất chứa của Lor-ca.

Câu hỏi 4: Xem chú thích và suy luận về ý nghĩa của hình ảnh “Lor-ca bơi sang ngang”.

Giải nhanh:

- “Bơi” là hành động để tồn tại và khẳng định sự tồn tại trên dòng sông

- “Bơi sang ngang” là không bị cuốn đi và không muốn buông trôi theo dòng nước - phải chống chọi với sức cuốn của sóng nước song cũng thể hiện rõ tư thế đứng cao hơn mọi sự chảy trôi thông thường. 

Câu hỏi 5: Hành động của Lor-ca tượng trưng cho điều gì?

Giải nhanh:

- Sự cao cả của tấm lòng, sự cao thượng trong tình cảm.

=> Lần thứ nhất là hành động của một hiệp sĩ dám coi khinh cái chết, không thể ngăn cản tư tưởng, tâm hồn Lorca hòa vào sự sống bất tử của nhân dân. 

=> Lần thứ hai là hành động của một nghệ sĩ sẵn sàng và tự nguyện dâng trọn tâm hồn mình cho cuộc đời để ra đi trong yên lặng.

SAU KHI ĐỌC

Câu hỏi 1: Bài thơ có đặc điểm gì đáng chú ý về hình thức của các dòng thơ, câu thơ, đoạn thơ?

Giải nhanh:

- Thể thơ tự do, không có sự gieo vần giữa các câu thơ với nhau.

- Câu thơ tự do, tự động ngắt nghỉ theo dòng chảy đứt đoạn của vô thức, không theo bất cứ trật tự cú pháp thông thường nào.

- Những câu thơ không viết hoa đầu dòng tạo mạch thơ liên tục, xâu chuỗi với nhau để kết nối các biểu tượng vốn rời rạc và đầy sức ám ảnh.

Câu hỏi 2: Hình tượng Lor-ca đã được nhà thơ khắc họa như thế nào qua tiếng đàn, các hình ảnh, từ ngữ và biện pháp nghệ thuật? Từ đó, hãy chỉ ra tình cảm, suy nghĩ của Thanh Thảo về nhà thơ Lor-ca. 

Giải nhanh:

- Hình ảnh Lor-ca:

- Tác giả đã thể hiện thái độ thương xót, cảm thông cùng sự ngưỡng mộ của mình trước nhân cách, tài năng và số phận bi thảm của Lor-ca

Câu hỏi 3: Em hiểu những câu thơ sau thế nào? Qua đó, hãy chỉ ra đặc điểm của thơ có yếu tố tượng trưng, siêu thực:

giọt nước mắt vầng trăng

long lanh trong đáy giếng.

Giải nhanh:

- Lối liên tưởng độc đáo: 

+ Hình ảnh “vầng trăng” thuộc về vũ trụ bát ngát với ánh sáng dịu dàng và vẻ đẹp mĩ lệ. 

+ Đối lập với vầng trăng là đáy giếng- nơi kẻ thù ném xác Lor-ca hòng xóa dấu vết tội ác, nơi lưu giữ hiện thân của đau thương và tội ác xấu xa. 

=> “giọt nước mắt vầng trăng” vừa có thể hiểu là giọt nước mắt của vầng trăng vừa có thể hiểu rằng là giọt nước mắt của vũ trụ rơi vào đáy giếng để soi sáng sự thật bị chôn vùi.

- Đặc điểm của thơ có các yếu tố đặc trưng và siêu thực: 

+ Có những hình ảnh hư ảo, mơ hồ, trừu tượng, khó hình dung, lí giải một cách tường minh.

+ Cách viết phóng túng, đề cao những liên tưởng tự do, không cần sử dụng dấu chấm câu và tuân thủ trật tự ngữ pháp

+ Dòng thơ, câu thơ được tổ chức theo hướng “lạ hóa”, phi logic với sự kết hợp bất thường của các từ ngữ, hình ảnh. 

Câu hỏi 4: Có ý kiến cho rằng lời đề từ của bài thơ thể hiện tình yêu say đắm với cây đàn ghi ta, với nghệ thuật Lorca. Nhưng cũng có người nêu suy nghĩ: Lorca không muốn nghệ thuật của ông cũng sẽ án ngự, ngăn cản sự sáng tạo của những người đi sau. Vì thế, nhà thơ mong các thế hệ hãy “chôn” nghệ thuật của ông (cùng với ông) để bước tiếp. Em chọn cách hiểu nào?Vì sao?

Giải nhanh:

Em hiểu theo cả hai cách:

- Nguồn gốc của lời đề từ: thể hiện tình yêu đắm say của Lorca với cây đàn và cũng chính là nghệ thuật, thể hiện nhân cách sáng ngời của Lorca, của nghệ thuật chân chính

- Ông biết ngày nào đó sự nghiệp của mình sẽ là vật cản trở, vật áng ngữ sự phát triển, sự sáng tạo nghệ thuật vì: 

+ Người ta sẽ vì quá ngưỡng mộ ông mà đưa ông lên đài danh dự để rồi vô tình trở thành vật áng ngữ sự sáng tạo nghệ thuật .

+ Ông không muốn điều đó vì thế ông muốn thế hệ sau hay "chôn “ nghệ thuật’’ của mình để vượt qua ông, để đưa nền nghệ thuật Tây Ban Nha lên tầm cao mới 

=> Nhà thơ Thanh Thảo đã hiểu được thông điệp của Lor ca và muốn gửi thông điệp này tới thế hệ mai sau. Đó là sự tri âm giữa hai tâm hồn.

Câu hỏi 5: Hãy xác định và phân tích tác dụng của các yếu tố văn hóa dân gian Tây Ban Nha được Thanh Thảo sử dụng trong bài thơ.

Giải nhanh:

- “Đường chỉ tay đã đứt”: ám chỉ về sự sống vật chất đã chấm dứt, và cuộc đời vô hạn vẫn không ngừng chảy trôi, gợi một cảm giác bi quan. 

- “Chàng ném lá bùa cô gái Di-gan/ vào xoáy nước”: sẵn sàng đối mặt với hiểm hoạ và định mệnh trong cuộc đời - hành động làm bật lên tư thế đầy kiêu hãnh và sự sống bất diệt của Lorca.

Câu hỏi 6: Hãy viết một đoạn văn (khoảng 7 – 10 dòng) thể hiện suy nghĩ của em về một triết lí nhân sinh được đặt ra trong văn bản.

Giải nhanh:

- Nghệ thuật và đời sống luôn tương hỗ lẫn nhau, tạo nên một mối quan hệ phức tạp và đậm đà ý nghĩa. 

- Nghệ thuật không chỉ là sản phẩm của đời sống mà còn là nguồn cảm hứng và năng lượng sáng tạo, thể hiện sự đa dạng và sâu sắc của cuộc sống. 

- Nghệ thuật cũng là công cụ giúp con người hiểu rõ hơn về chính mình và thế giới xung quanh, làm cho đời sống trở nên phong phú và ý nghĩa hơn.