VĂN BẢN: CHUYỆN CHỨC PHÁN SỰ ĐỀN TẢN VIÊN

CHUẨN BỊ

Câu 1: Khi đọc một văn bản truyện truyền kì, các em cần chú ý.

Giải nhanh: 

- Nắm được cốt truyện của văn bản

- Xác định được nhân vật trung tâm trong mối quan hệ với các nhân vật khác

- Xác định được sự phù hợp với người kể chuyện, điểm nhìn trong việc thể hiện chủ đề của văn bản

- Nhận diện và phân tích được ý nghĩa nghệ thuật của các chi tiết kì ảo trong truyện

- Tìm ra mối quan hệ giữa phần chính văn và lời bình ở cuối truyện. Chủ động đưa những nhận xét của em với lời bình đó. 

Câu 2: Đọc trước văn bản Chuyện chức phán sự Đền Tản Viên, tìm hiểu thông tin về tác giả Nguyễn Dữ và tập Truyền kì mạn lục

Giải nhanh: 

1. Tác giả Nguyễn Dữ

- Nguyễn Dữ có người đọc là Nguyễn Tự, chưa rõ năm sinh năm mất, là một danh sĩ thời Lê Sơ, thời nhà Mạc sống vào khoảng thế kỉ XVI 

- Ông xuất thân trong gia đình khoa bảng (cha đỗ tiến sĩ đời Lê Thánh Tông)

- Ông từng đi thi và đã ra làm quan, sau đó không bao lâu thì từ quan lui về ẩn dật.

- Ông để lại tác phẩm nổi tiếng là Truyền kì mạn lục qua tác phẩm có thể thấy được quan điểm sống và tấm lòng của ông với cuộc đời.

2. Tập Truyền kì mạn lục

- Thể loại: Truyền kì là một thể văn xuôi tự sự thời trung đại phản ánh hiện thực qua những yếu tố kì lạ, hoang đường. Đằng sau những chi tiết phi hiện thực, người đọc có thể tìm thấy những vấn đề cốt lõi của hiện thực cũng như quan niệm và thái độ của tác giả.

- Truyền kì mạn lục là tác phẩm duy nhất của Nguyễn Dữ, viết bằng chữ Hán, theo thể loại truyền kì, xen lẫn biền văn và thơ ca. Tác phẩm này gồm 20 truyện, mỗi truyện đều có lời bình của tác giả hoặc của một người có cùng quan điểm của tác giả. Truyền kì mạn lục đã phản ánh sâu sắc hiện thực thế kỉ 16.

Câu 2: Tìm hiểu về Thánh Tản Viên trong truyền thuyết và trong đời sống văn hóa của người Việt

Giải nhanh:

- Truyền thuyết về Thánh Tản Viên: Theo truyền thuyết về nguồn gốc đứa thánh Tản Viên, các thần tích vùng Sơn Tây, Vĩnh Phú thì Tản Viên Sơn Thánh là người ở động Lăng Xương (Thanh Thủy – Phú Thọ ngày nay), tên là Nguyễn Tuấn (Nguyễn Tùng), con ông Nguyễn Cao Hạnh (Hành) và bị Đinh Thi Điêng (Đen). Khi lớn lên nhận bà Ma Thị Cao Sơn ở núi Ngọc Tản làm mẹ nươi

- Thánh Tản Viên trong đời sống văn hóa của người Việt: Trong tâm thức dân gian người Việt, Tản Viên là một trong bốn vị thánh bất tử (Tiên Dung Chử Đồng Tử, Thánh Gióng, Tản Viên, Thánh mẫu liễu hạnh. Đây là vị Thánh biểu đạt cho những khả năng to lớn và vĩnh viễn của cộng đồng trong lao động sáng tạo ra nguồn cải vô tận và trong chiến đấu chống thiên tai để bảo vệ cuộc sống chung.

ĐỌC HIỂU

Câu 1: Thái độ của mọi người đối với hành động đốt đền của Tử Văn nói lên điều gì?

Giải nhanh:

Mọi người đều lắc đầu lẽ lưỡi, lo sợ thay cho Tử Văn. Nhưng chàng vẫn vung tay không cần gì cả. Hành động của Tử Văn vô cùng dũng cảm, cứng rắn, dám làm những điều ai cũng phải sợ để diệt trừ cái ác, bảo vệ cuộc sống cho người dân.

Câu 2: Chú ý thái độ của Tử Văn trước lời nói của viên bách hộ

Giải nhanh:

Tử Văn mặc kệ, vẫn cứ ngồi ngất ngưởng tự nhiên. Qua đó cho thấy thái độ ung dung, tự tin, không sợ hãi

Câu 3: Tâm sự này của thổ thần đem lại cho em những cảm xúc và suy nghĩ gì?

Giải nhanh:

Câu nói đem lại cho em cảm xúc và suy nghĩ: lời tâm sự đã nói lên một hiện tượng nhức nhối trong xã hội đương thời: hiện tượng quan liêu, nạn quan tham; quan lại bị đồng tiền che mắt, cái xấu được mặc sức hoành hành, gây biết bao nỗi đau khổ cho người dân lương thiện.

Câu 4: Chú ý sự ý thức của Tử Văn về nhân cách của mình 

Giải nhanh:

Tử Văn vô cùng tự tin về nhân cách của bản thân mình: Ngô Soạn này là một kẻ sĩ ngay thẳng ở trần gian, có tội lỗi gì xin bảo cho, không nên bắt chết một cách oan uổng”. Câu nói thể hiện được tính cách gan dạ, cứng cỏi, tin vào chính nghĩa.

Câu 5: Câu nói của Diêm Vương đem lại cho em suy nghĩ gì?

Giải nhanh:

Câu nói của Diêm Vương đem lại cho em suy nghĩ về tầm quan trọng của công lí và sự chính nghĩa trong xã hội. Nó cũng nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm của mỗi người trong việc đấu tranh cho công lí và chống lại sự bất công.

Câu 6: Chi tiết Tử Văn “chắp tay thi lễ” với người quen có ý nghĩa gì?

Giải nhanh:

Chi tiết có ý nghĩa như một lời cáo biệt đến người quen cũ. Đây cũng là cách thể hiện phần nào tính cách của Tử Văn – một con người lễ độ, đầy nghĩa tiết với mọi người.

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Hãy tóm tắt văn bản Chuyện chức phán sự đền Tản Viên (khoảng 7-10 dòng). Theo em, văn bản có thể chia làm mấy phần?

Giải nhanh:

- Tóm tắt:

Chuyện chức phán sự đền Tản Viên kể về Ngô Tử Văn, một người chính chực, khảng khái, không chịu những yêu sách tác quái làm hại dân lành của một tên tướng giặc, nên đã đốt đền hắn. Tên hung thần kiện chàng ở âm phủ. Tử Văn đưuợc thổ thần mách bảo về tung tích và tội ác của tên tướng giặc, đồng thời bày cho chàng cách đối phó với hắn. Trước Diêm Vương, chàng đã dũng cảm vạch trần tội ác của tên hung thần. Cuối cùng, công lí được thực thi: tên tướng giặc bị trừng trị, thổ thần được phục chức, Tử Văn được sống lại, sau đó được nhận chức phán sự đền Tản Viên. 

- Bố cục: 4 phần:

+ Phần 1: Từ đầu… vung tay không cần gì cả: Giới thiệu nhân vật Ngô Tử Văn và hành động đốt đền

+ Phần 2: Tiếp theo… khó lòng thoát nạn: Tử Văn gặp Bác hộ họ Thôi và Thổ Thần

+ Phần 3: Từ Tử Văn vâng lời… tan tành ra như cám vậy: Cuộc đấu tranh giành công lý của Tử Văn ở âm cung.

+ Phần 4: Còn lại:  Tử Văn trở thành phán sự đền Tản Viên.

Câu 2: Tìm trong văn bản những chi tiết liên quan đến lai lịch của Ngô Tử văn. Theo em, tại sao tác giả lại lựa chọn những chi tiết đó để giới thiệu nhân vật

Giải nhanh:

- Những chi tiết liên quan đến lai lịch của Ngô Tử Văn trong văn bản: 

+ Tên họ: Ngô Tử văn, tên là Soạn

+ Quê quán: huyện Yên Dũng, đất Lạng Giang

+ Tính tình: khảng khái, nóng nảy, thấy sự tà gian thì không thể chịu được

+ Danh tiếng: Vùng Bắc người ta vẫn khen là một người cương trực.

=> Theo em, tác giả lại lựa chọn những chi tiết đó để giới thiệu nhân vật vì những chi tiết này mô rõ nét tính cách và phẩm chất của nhân vật. 

Câu 3: Trong truyện, Tử Văn được miêu tả tương quan với những nhân vật nào? Qua các tương quan này, em thấy Tử Văn hiện lên với những phẩm chất gì?

Giải nhanh:

- Trong truyện, Tử Văn được miêu tả tương quan với những nhân vật: hồn ma tướng giặc Bách hộ họ Thôi, Thổ Thần. Qua các tương quan này, nhân vật Tử Văn hiện lên với các phẩm chất: chính nghĩa, cương trực, dũng cảm, gạ dạ, luôn muốn trừ hại cho dân.

Câu 4: Thống kê những yếu tố kì ảo trong truyện. Vì sao nói: Nguyễn Dữ đã tiếp thu sáng tạo những yếu tố kì ảo trong một số truyện cổ dân gian?

Giải nhanh:

YẾU TỐ KÌ ẢO

- Nhân vật kì ảo

+ Hồn ma tướng giặc Bách hộ họ Thôi

+ Thổ công

+ Diêm vương

+ Quỷ sứ, Dạ Xoa

- Không gian kì ảo: 

+ Giấc mộng của Ngô Tử Văn nối liền giữa cõi âm và cõi dương

Nguyễn Dữ đã tiếp thu sáng tạo những yếu tố kì ảo trong truyện cổ dân gian vì:

- Các yếu tố kì ảo đều là những giai thoại dân gian vô cùng quen thuộc trong cốt truyện của văn học trung đại Việt Nam.

- Nguyễn Dữ đã rất thành công khi kết hợp hài hòa, sáng tạo với yếu tố hiện thực để phản ánh xã hội đương thời khi mà các yếu tố kỳ ảo được xem kẽ với những yếu tố thực về địa danh, thời điểm lịch sử làm cho thế giới kỳ ảo trở nên chân thật hơn.

Câu 5: Nêu nhận xét của em về chức năng của người kể chuyện trong phần chính văn và người bình luận ở cuối truyện.

Giải nhanh:

Trong tác phẩm “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên”, người kể chuyện và người bình luận đóng vai trò quan trọng và có chức năng khác nhau:

- Người kể chuyện trong phần chính văn đóng vai trò truyền đạt thông tin, sự kiện và tình tiết của câu chuyện.

- Người bình luận ở cuối tác phẩm thường đưa ra những phân tích, đánh giá về nhân vật và sự kiện trong câu chuyện. 

Câu 6: Hãy nêu suy nghĩ của em về lời bình ở cuối truyện “Kẻ dĩ chỉ lo không cứng cỏi được, còn gãy hay không là việc của trời.”

Giải nhanh:

Nhấn mạnh rằng chúng ta nên tập trung vào việc cố gắng hết sức mình để trở nên mạnh mẽ và kiên cường, thay vì lo lắng về những khó khăn và thử thách. Lời bình trên là một lời động viên, khích lệ con người cần phải ngay thẳng, cứng rắn, can đảm để chống lại cái xấu và đòi lại cái đúng, công bằng cho xã hội; không được lùi bước, thỏa hiệp với cái ác.