BÀI 13. CÔNG CUỘC XÂY DỰNG VÀ BẢO VỆ ĐẤT NƯỚC THỜI NGÔ, ĐINH, TIỀN LÊ (939- 1009)

1. Những nét chính về thời Ngô

Câu 1: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát sơ đồ 13.1, hình 13.2, hãy nêu những nét chính về sự thành lập và tổ chức bộ máy nhà nước dưới thời Ngô.

Giải nhanh:

Vua đứng đầu triều đình, quyết định mọi công việc 

- Ngô Quyền cử các tướng có công lao trước đây trấn giữ và quản lí các châu quan trọng. Việc xưng vương của Ngô Quyền và những chính sách của nhà Ngô đã mở ra thời kì độc lập, tự chủ lâu dài của đất nước.

2. Sự thành lập nhà Đinh

Câu 1: 

- Đọc thông tin và quan sát hình 13.1, lược đồ 13.1, hãy trình bày quá trình Đinh Bộ Lĩnh thống nhất đất nước.

- Đọc thông tin và quan sát hình 13.3, hãy cho biết công lao của Đinh Bộ Lĩnh đối với dân tộc.

Giải nhanh:

- Quá trình Đinh Bộ Lĩnh thống nhất đất nước:

+ Năm 944, Ngô Quyền mất, Dương Tam Kha tiếm quyền, tự xưng là Bình Vương.

+ Đến năm 965, chính quyền trung ương gần như tê liệt, các thế lực hảo trưởng ở địa phương nổi dậy khắp nơi, đất nước lẫm vào tình trạng phân tán, cát cứ, còn gọi là “cục diện 12 sử quân”. Trước tình thế đó, Đinh Bộ Lĩnh được sự ủng hộ của nhân dân đã liên kết với sử quân Trần Lâm, chiêu dụ được sử quân Phạm Bạch Hổ và dẹp yên các sứ quân khác.

+ Cuối năm 967, tình trạng cát cứ chấm dứt, đất nước trở lại bình yên, thống nhất.

+ Năm 968, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế (Đinh Tiên Hoàng), lấy niên hiệu là Thái Bình, đặt tên nước là Đại Cố Việt, đóng đô tại Hoa Lư (Ninh Bình). 

- Công lao của Đinh Bộ Lĩnh đối với dân tộc: Khi nhà Ngô suy yếu, Đinh Bộ Lĩnh đã tập hợp lực lượng rền vũ khí, xây dựng căn cứ. Sau khi thống nhất các sử quân, ông được suy tôn làm Vạn Tháng Vương.

3. Tổ chức chính quyền thời Đinh, Tiền Lê

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát sơ đồ hình 13.2, hãy mô tả chính quyền thời Tiền Lê.

Giải nhanh:

- Chính quyền thời Tiền Lê:

+ Cấp Trung ương: Vua là người đứng đầu. Dưới Vua là các quan đại thần; tiếp theo các quan văn, quan võ, tăng quan, đạo quan.

+ Cấp địa phương: gồm lộ, phủ, châu thuộc ban võ.

4. Đời sống xã hội và văn hóa

Câu 1:  Đọc thông tin, tư liệu và quan sát hình 13.4, hãy:

- Nêu những nét chính về đời sống xã hội thời Ngô, Đinh, Tiền lê

- Trình bày đời sống văn hóa thời Ngô, Đinh, Tiền Lê.

Giải nhanh:

- Những nét chính về đời sống xã hội thời Ngô, Đinh, Tiền Lê: xã hội thời Ngô, Đinh, Tiền Lê gồm các giai cấp và tầng lớp khác nhau về địa vị chính trị và kinh tế.

+ Tầng lớp quý tộc, quan lại và một bộ phận nhà sư, đạo sĩ giữ địa vị thống trị.

+ Nông dân là lực lượng lao động chính, có số lượng đông đảo nhất, đa số là người dân tự do, canh tác trên ruộng công làng xã. 

+ Thợ thủ công và thương nhân.

+ Nô tì là tầng lớp thấp nhất trong xã hội, số lượng không nhiều, chủ yếu phục vụ trong các gia đình quyền quý.

- Đời sống văn hóa thời Ngô, Đinh, Tiền Lê: đơn giản, bình dị, mâu thuẫn giữa các tầng lớp và giai cấp chưa gay gắt.

+ Đạo Phật được truyền bá rộng rãi.

+ Nho học được du nhập từ thời Bắc thuộc nhưng chưa có ảnh hưởng nhiều trong đời sống xã hội.

+ Giáo dục thời Ngô, Đinh, Tiền Lê chưa phát triển.

5. Cuộc kháng chiến chống Tống của nhà Tiền Lê (năm 981)

Câu 1: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát hình 13.2, hãy mô tả cuộc chống Tống nhà Tiền lê năm 981.

Giải nhanh:

Cuộc chống Tống nhà Tiền Lê năm 981:

- Nguyên nhân: nhân cơ hội Đinh Tiên Hoàng và Đinh Liễn bị sát hại, nội bộ triều đình nhà Đinh mẫu thuẫn, nhà Tống tiến hành xâm lược Đại Cồ Việt.

- Diễn biến: Đầu năm 981, quân Tống do tướng Hầu Nhân Bảo chỉ huy tiến đánh Đại Cổ Việt theo đường thuỷ (sông Bạch Đằng) và đường bộ (Lạng Sơn). Lê Hoàn trực tiếp tổ chức và lãnh đạo cuộc kháng chiến.

- Kết quả: Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống quân Tống xâm lược không những biểu thị ý chí quyết tâm chống ngoại xâm của dẫn tộc, mà còn chứng tỏ bước phát triển của đất nước và khả năng bảo vệ độc lập của quân dân Đại Cồ Việt.

LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG

Câu 1: Vẽ sơ đồ tư duy về tình hình chính trị, xã hội và văn hoá thời Ngô, Đinh, Tiền Lê.

Giải nhanh:

Sơ đồ tư duy về tình hình chính trị, xã hội và văn hóa thời Ngô, Đinh, Tiền Lê.

Câu 2: Lập bảng thống kê những sự kiện tiêu biểu tương ứng với các mốc thời gian: 939, 944, 967, 968, 979, 981.

Giải nhanh:

Câu 3: Giới thiệu về một nhân vật lịch sử được đề cập đến trong bài học.

Giải nhanh:

Vua Đinh Tiên Hoàng thuở nhỏ có tên là Đinh Bộ Lĩnh, sinh ngày rằm tháng Hai năm Giáp Thân (924) ở thôn Kim Lư, làng Đại Hữu, châu Đại Hoàng ( nay là thôn Văn Bòng, xã Gia Phương, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình. Thân phụ là Đinh Công Trứ làm quan Thứ sử Hoan Châu (Nghệ An).

Cha mất sớm, Đinh Bộ Lĩnh theo mẹ là Đàm Thị về quê, nương thân với chú ruột là Đinh Dự ở chăn trâu. Ông thường cùng nhóm trẻ chăn trâu bẻ hoa lau làm cờ, lập trận giả đánh nhau, tỏ rõ có tài chỉ huy. Bọn trẻ thường khoanh tay làm kiệu để rước ông như nghi vệ thiên tử.

Đến tuổi trưởng thành vốn là người có chí khí khác thường, thấy đất nước đang lâm vào cơn hỗn loạn, Đinh Bộ Lĩnh chiêu tập trước hết là các bạn thuở cờ lau tập trận, sau đến các nghĩa sĩ quanh vùng. Bấy giờ trong nước loạn lạc, sử gọi là loạn 12 sứ quân. Nhờ thông minh mưu lược có khí phách, Đinh Bộ Lĩnh dựng cờ dấy nghĩa, mong lập nghiệp lớn, dân quanh vùng theo về rất đông.

Biết lực lượng của mình còn mỏng, Đinh Bộ Lĩnh sang xin theo sứ quân Trần Lãm (tức Trần Minh Công) ở Bố Hải Khẩu nay thuộc tỉnh Thái Bình. Thấy Đinh Bộ Lĩnh là người khôi ngô, có chí khí, có tài thao lược, lại là con trai của Đinh Công Trứ, người bạn đồng liêu, Trần Lãm mến tài gả con gái cho. Khi tuổi cao sức yếu Trần Lãm giao toàn bộ binh quyền cho Đinh Bộ Lĩnh. Đinh Bộ Lĩnh tiếp tục xây dựng lực lượng, thu phục nhân tài, phất cờ hiệu triệu dân chúng, đánh dẹp các sứ quân, đánh đâu thắng đó, uy danh lừng lẫy.