BÀI 13. CÔNG CUỘC XÂY DỰNG VÀ BẢO VỆ ĐẤT NƯỚC THỜI NGÔ, ĐINH, TIỀN LÊ (939- 1009)

1. Những nét chính về thời Ngô

Câu 1: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát sơ đồ 13.1, hình 13.2, hãy nêu những nét chính về sự thành lập và tổ chức bộ máy nhà nước dưới thời Ngô.

Đáp án chuẩn:

Vua Ngô đứng đầu triều đình, quyết định mọi công việc và cử các tướng có công lao để trấn giữ và quản lí các châu quan trọng. Động thái xưng vương của Ngô Quyền và chính sách của nhà Ngô đã mở ra thời kỳ độc lập và tự chủ lâu dài cho đất nước.

2. Sự thành lập nhà Đinh

Câu 1: 

- Đọc thông tin và quan sát hình 13.1, lược đồ 13.1, hãy trình bày quá trình Đinh Bộ Lĩnh thống nhất đất nước.

- Đọc thông tin và quan sát hình 13.3, hãy cho biết công lao của Đinh Bộ Lĩnh đối với dân tộc.

Đáp án chuẩn:

- Quá trình Đinh Bộ Lĩnh thống nhất đất nước:

  + Năm 944, sau khi Ngô Quyền mất, Dương Tam Kha tự xưng Bình Vương.

  + Năm 965, trung ương suy yếu, các thế lực địa phương nổi dậy, dẫn đến "cục diện 12 sử quân". Đinh Bộ Lĩnh liên kết với Trần Lâm và Phạm Bạch Hổ, dẹp yên sứ quân khác.

  + Cuối năm 967, cát cứ kết thúc, đất nước thống nhất và bình yên.

  + Năm 968, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế (Đinh Tiên Hoàng), lấy niên hiệu Thái Bình, đặt nước tên là Đại Cồ Việt, đô ở Hoa Lư (Ninh Bình).

- Công lao của Đinh Bộ Lĩnh đối với dân tộc: Khi nhà Ngô suy yếu, ông tập hợp lực lượng, xây dựng căn cứ, thống nhất sử quân và được tôn làm Vạn Tháng Vương.

3. Tổ chức chính quyền thời Đinh, Tiền Lê

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát sơ đồ hình 13.2, hãy mô tả chính quyền thời Tiền Lê.

Đáp án chuẩn:

- Chính quyền thời Tiền Lê:

+ Cấp Trung ương: Vua là người đứng đầu. Dưới Vua là các quan đại thần; tiếp theo các quan văn, quan võ, tăng quan, đạo quan.

+ Cấp địa phương: gồm lộ, phủ, châu thuộc ban võ.

4. Đời sống xã hội và văn hóa

Câu 1:  Đọc thông tin, tư liệu và quan sát hình 13.4, hãy:

- Nêu những nét chính về đời sống xã hội thời Ngô, Đinh, Tiền lê

- Trình bày đời sống văn hóa thời Ngô, Đinh, Tiền Lê.

Đáp án chuẩn:

- Đời sống xã hội thời Ngô, Đinh, Tiền Lê: Bao gồm các giai cấp và tầng lớp khác nhau về địa vị chính trị và kinh tế.

  + Tầng lớp quý tộc, quan lại và nhà sư giữ vị thống trị.

  + Nông dân là lực lượng lao động chủ yếu, đa số tự do canh tác trên ruộng công làng xã.

  + Thợ thủ công và thương nhân.

  + Nô tì phục vụ trong các gia đình quyền quý.

- Đời sống văn hóa: Đơn giản, bình dị, không có mâu thuẫn gay gắt giữa các tầng lớp và giai cấp.

  + Phật giáo được truyền bá rộng rãi.

  + Nho học có du nhập nhưng chưa ảnh hưởng nhiều.

  + Giáo dục chưa được phát triển.

5. Cuộc kháng chiến chống Tống của nhà Tiền Lê (năm 981)

Câu 1: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát hình 13.2, hãy mô tả cuộc chống Tống nhà Tiền lê năm 981.

Đáp án chuẩn:

Cuộc chống Tống của nhà Tiền Lê năm 981:

- Nguyên nhân: Đinh Tiên Hoàng và Đinh Liễn bị sát hại, Tống xâm lược với sự mâu thuẫn nội bộ ở nhà Đinh.

- Diễn biến: Quân Tống dưới chỉ huy của tướng Hầu Nhân Bảo xâm lược Đại Cồ Việt qua sông Bạch Đằng và Lạng Sơn. Lê Hoàn tổ chức và lãnh đạo cuộc kháng chiến.

- Kết quả: Thắng lợi của cuộc kháng chiến khẳng định ý chí chống ngoại xâm và sự phát triển của Đại Cồ Việt.

LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG

Câu 1: Vẽ sơ đồ tư duy về tình hình chính trị, xã hội và văn hoá thời Ngô, Đinh, Tiền Lê.

Đáp án chuẩn:

Sơ đồ tư duy về tình hình chính trị, xã hội và văn hóa thời Ngô, Đinh, Tiền Lê.

Câu 2: Lập bảng thống kê những sự kiện tiêu biểu tương ứng với các mốc thời gian: 939, 944, 967, 968, 979, 981.

Đáp án chuẩn:

Câu 3: Giới thiệu về một nhân vật lịch sử được đề cập đến trong bài học.

Đáp án chuẩn:

Vua Đinh Tiên Hoàng, tên thường gọi là Đinh Bộ Lĩnh, sinh ngày rằm tháng Hai năm Giáp Thân (924) tại thôn Kim Lư, làng Đại Hữu, châu Đại Hoàng (nay là thôn Văn Bòng, xã Gia Phương, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình). Sau khi cha mất sớm, ông sống với mẹ và chú ruột, làm công việc chăn trâu từ nhỏ. Ông từng thể hiện tài năng lãnh đạo khi cùng bạn chăn trâu chơi và học cờ lau.

Đến khi trưởng thành, thấy đất nước rối ren, ông chiêu mộ nghĩa quân và cùng những người dũng cảm khác, ông lập nên lực lượng để chống lại các thủ lĩnh địa phương. Nhờ vào sự thông minh và mưu lược, ông thành lập một nghĩa quân, thu hút được nhiều người ủng hộ.

Đinh Bộ Lĩnh sau đó xin theo sứ quân Trần Lãm ở Bố Hải Khẩu (nay là Thái Bình), được lòng Trần Lãm và kết hôn với con gái ông. Khi Trần Lãm già yếu, ông lãnh đạo toàn bộ binh quyền và tiếp tục xây dựng lực lượng, chiến thắng các sứ quân và trở thành vị vua nổi tiếng trong lịch sử Đại Việt.