BÀI 7. KHÁI QUÁT VỀ CHIẾN TRANH BẢO VỆ TỔ QUỐC TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM

KIẾN THỨC MỚI

1. Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong lịch sử Việt Nam

a. Vị trí địa lí chiến lược của Việt Nam

Câu hỏi: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát hình 1 (SGK, tr.42), trình bày vị trí địa chiến lược của Việt Nam.

Giải nhanh:

- Việt Nam thuộc khu vực Đông Nam Á, khu vực nằm trên trục đường giao thông quan trọng kết nối châu Á và châu Đại Dương, Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương. 

- Việt Nam là cầu nối giữa Trung Quốc với khu vực Đông Nam Á, giữa Đông Nam Á lục địa và Đông Nam Á hải đảo. 

b. Vai trò, ý nghĩa của chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trọng lịch sử Việt Nam

Câu hỏi: Phân tích vai trò và ý nghĩa  của chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong lịch sử Việt Nam. 

Giải nhanh:

Thắng lợi của những cuộc kháng chiến góp phần bảo vệ vững chắc nền độc lập, giữ gìn bản sắc văn hóa và tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình xây dựng đất nước.

2. Một số cuộc kháng chiến thắng lợi tiêu biểu 

a. Kháng chiến chống quân Nam Hán (938)

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và tư liệu, trình bày nội dung chính của cuộc kháng chiến chống quân Nam Hán năm 938.

Giải nhanh:

Cuối năm 938, quân Nam Hán do Lưu Hoằng Tháo chỉ huy kéo vào. Ngô Quyền đã cho người đóng cọc gỗ đã được vót nhọn ở vùng cửa sông Bạch Đằng. Trận địa phục kích của quân Ngô Quyền đã khiến quân Nam Hán bị bất ngờ và thất bại nhanh chóng.

b. Kháng chiến chống quân Tống (981)

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và tư liệu, trình bày nội dung chính của cuộc kháng chiến chống Tống năm 981.

Giải nhanh:

Đầu năm 981, quân Tống  tiến hành xâm lược Đại Cồ Việt. Khi quân Tống kéo đến sông Chi Lăng, Lê Hoàn dụ bắt được Nhân Bảo, đem chém. Quân do Lưu Trừng lãnh đạo phải rút lui. Quân ta truy kích, vua Tống phải xuống chiếu rút quân về.

c. Kháng chiến chống quân Tống (1075-1077)

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát Hình 3 (SGK, tr.45), trình bày nội dung chính của cuộc kháng chiến chống quân Tống năm 1075-1077.

Giải nhanh:

Tháng 10-1075, trước những hành động chuẩn bị xâm lược Đại Việt của nhà Tống, nhà Lý bất ngờ tấn công vào châu Ung và châu Khâm, châu Liêm. Sau khi rút quân về nước, nhà Lý khẩn trương chuẩn bị kháng chiến

Đầu năm 1076, quân Tống chia làm hai đạo tiến vào Đại Việt. Quân Tống nhiều lần tổ chức vượt sông đánh sang phòng tuyến của quân nhà Lý nhưng đều thất bại. 

d. Ba lần kháng chiến chống quân Mông – Nguyên (1258 – 1288)

Câu hỏi: Trình bày nội dung chính của ba lần kháng chiến chống quân Mông-Nguyên (1258-1288).

Giải nhanh:

Cuộc kháng chiến chống quân Mông Nguyên lần 1

• Tháng 1/1258, Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy 3 vạn quân Mông Cổ tràn vào nước ta. Giặc theo đi đường sông Thao và tiến xuống Bạch Hạc (Phú Thọ).
• Trước thế giặc mạnh Vua Trần rút lui khỏi thành Thăng Long, rút về Thiên Trường (Hà Nam) và thực hiện kế hoạch “Vườn không nhà trống”
• Giặc vào kinh thành không một bóng người, không có lương thực. Do quân ta quyết liệt và thiếu lương thực, chưa đầy 1 tháng địch rơi vào tình thế khó khăn
• Nhà Trần mở cuộc phản công lớn ở Đông Bộ Đầu (bến sông Hồng, Hà Nội). Ngày 29/1/1258, quân Mông cổ bị đánh tan, phải rút chạy về nước. 

Cuộc kháng chiến chống quân Mông Nguyên lần 2:

• Tháng 1/1285, Thoát Hoan cầm đầu 50 vạn quân Nguyên tiến vào nước ta
• Sau một vài trận đánh địch tại biên giới, quân ta rút về Thiên Trường (Hà Nam) để thực hiện kế hoạch “Vườn không nhà trống”.
• Tháng 5/1285, lợi dụng thời cơ quân địch đang suy yếu, nhà Trần tổ chức phản công đánh tan quân giặc ở nhiều nơi

Cuộc kháng chiến chống quân Mông Nguyên lần 3:

• Tháng 12/1287, quân Nguyên tấn công Đại Việt. 
• Quân nguyên thất bại 

e. Kháng chiến chống quân Xiêm (1785)

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và tư liệu, trình bày nội dung chính của cuộc kháng chiến chống quân Xiêm (1785).

Giải nhanh:

Giữa năm 1784, 5 vạn quân Xiêm kéo vào Gia Định (Nam Bộ ngày nay) với danh nghĩa giúp Nguyễn Ánh. Đầu năm 1785, lực lượng Tây Sơn do Nguyễn Huệ chỉ huy tiến vào đặt đại bản doanh tại Mỹ Tho. Ngày 19-1-1785, trên sông Tiền đã diễn ra trận đánh quyết định giữa quân Tây Sơn và quân Xiêm.

g. Kháng chiến chống quân Thanh (1789)

Câu hỏi: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát Hình 6 (SGK, tr.48), trình bày nội dung chính của cuộc kháng chiến chống quân Thanh năm 1789.

Giải nhanh:

Từ đêm 30 Tết Nguyên đán Kỷ Dậu (1789), quân Tây Sơn lần lượt tiêu diệt các đồn luỹ của quân Thanh đóng ở phía nam Thăng Long. Mờ sáng ngày mồng 5 Tết, cánh quân do Quang Trung chỉ huy tiến đánh và hạ đồn Ngọc Hồi. Cùng thời gian này, đạo quân của Đô đốc Long tấn công và hạ dồn Đống Đa. Quân Thanh nhanh chóng tan vỡ. Tôn Sĩ Nghị hốt hoảng tháo chạy về nước.

h. Nguyên nhân thắng lợi

Câu hỏi: Giải thích nguyên nhân chính dẫn đến thắng lợi của các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm trong lịch sử Việt Nam.

Giải nhanh:

Thắng lợi của các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm trong lịch sử Việt Nam trước hết bắt nguồn từ tinh thần yêu nước, ý chí bất khuất của người Việt.

3. Một số cuộc kháng chiến không thành công

a. Kháng chiến chống quân Triệu (thế kỉ II TCN)

Câu hỏi: Trình bày nội dung chính của cuộc kháng chiến chống quân Triệu thế kỉ II TCN. 

Giải nhanh:

- Năm 207 TCN, Triệu Đà lập nước Nam Việt ở phía nam Trung Quốc, sau đó tiến hành chiến tranh mở rộng lãnh thổ ra bên ngoài.

- Đối với Âu Lạc, khi không khuất phục được về quân sự, Triệu Đà dùng kế gián tiếp, gây mâu thuẫn nội bộ. 

- Năm 179 TCN, Triệu Đà sai quân đánh  Âu Lạc, An Dương Vương thất bại 

b. Kháng chiến chống quân Minh (đầu thế kỉ XV)

Câu hỏi: Trình bày nội dung chính của cuộc kháng chiến chống quân Minh đầu thế kỉ XV.

Giải nhanh:

Cuối năm 1406, nhà Minh huy động hàng chục vạn quân tiến đánh Đại Ngu. Nhà Hồ tổ chức chặn đánh từ biên giới nhưng thất bại, phải rút về bờ nam sông Hồng rồi tập trung cố thủ ở thành Đa Bang (Ba Vì, Hà Nội ngày nay). Kháng cự thất bại, Cuộc kháng chiến chống quân Minh thất bại.

c. Kháng chiến chống thực dân Pháp (nửa sau thế kỉ XIX)

Câu hỏi: Trình bày nội dung chính của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp nửa sau thế kỉ XIX.

Giải nhanh:

• Sau nhiều lần gây sức ép, đưa thư yêu cầu nhưng không được triều Nguyễn đáp ứng, ngày 1-9-1858, liên quân Pháp – Tây Ban Nha nổ súng tấn công Đà Nẵng, mở đầu quá trình xâm lược Việt Nam.
• 1883-1884: Pháp kí Hiệp ước Hác-măng và Hiệp ước Pa-tơ-nốt.

d. Nguyên nhân không thành công

Câu hỏi: Giải thích nguyên nhân không thành công của một số cuộc kháng chiến trong lịch sử Việt Nam.

Giải nhanh:

• Trong cuộc kháng chiến chống quân Triệu, triều đình Âu Lạc đã mất cảnh giác, không có sự phòng bị, dẫn đến thất bại nhanh chóng.
• Trong cuộc kháng chiến chống quân Minh, nhà Hồ thất bại do không có đường lối kháng chiến đúng đắn, chủ yếu dựa vào thành luỹ, nặng về phòng ngự bị động và rút lui cố thủ. 
• Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, nhà Nguyễn không có đường lối kháng chiến đúng đắn, thiếu quyết đoán, thiên về chủ hoà, lại không đoàn kết, hợp lực với nhân dân. 

LUYỆN TẬP 

Câu hỏi 1. Lập bảng tóm tắt nội dung chính của các cuộc kháng chiến thắng lợi tiêu biểu trong lịch sử Việt Nam theo gợi ý: thời gian, địa điểm, đối tượng xâm lược, những trận đánh lớn, kết quả.

Giải nhanh:

VẬN DỤNG

Câu hỏi 2: Trên cơ sở kiến thức đã học, rút ra những bài học lịch sử cơ bản từ lịch sử chống ngoại xâm của Việt Nam. Những bài học lịch sử đó có ý nghĩa như thế nào đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay?

Giải nhanh:

Qua những bài học đó con người chúng ta càng thêm yêu quê hướng đất nước mình hơn, biết chân trọng những gì đất nước đã có được

Câu hỏi 3: Sưu tầm tư liệu lịch sử về một cuộc kháng chiến thắng lợi tiêu biểu trong lịch sử Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám năm 1945. Giới thiệu tư liệu đó với thầy cô và bạn học.

Giải nhanh:

Một trong những cuộc kháng chiến tiêu biểu trong lịch sử Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám năm 1945 là khởi nghĩa Yên Bái do Việt Nam Quốc dân đảng lãnh đạo không chỉ đánh thức lòng yêu nước của toàn dân tộc mà còn làm rung chuyển nước Pháp.