BÀI 5. QUÁ TRÌNH XÂM LƯỢC VÀ CAI TRỊ CỦA CHỦ NGHĨA THỰC DÂN Ở ĐÔNG NAM Á

KIẾN THỨC MỚI

1. Quá trình xâm lược và cai trị của thực dân phương Tây ở Đông Nam Á

a. Đông Nam Á hải đảo

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát Hình 2 (SGK, tr.31), trình bày quá trình các nước thực dân phương Tây xâm lược và thiết lập nền thống trị ở Đông Nam Á hải đảo.

Giải nhanh:

Sau gần 4 thế kỉ (từ đầu thế kỉ XVI đến đầu thế kỉ XX), thực dân phương Tây đã hoàn thành quá trình xâm lược các nước Đông Nam Á hải đảo. Năm 1511, Bồ Đào Nha đánh chiếm Ma-lắc-ca (Ma-lai-xi-a), mở đầu quá trình xâm lược của chủ nghĩa thực dân phương Tây ở khu vực Đông Nam Á.

• Phi-lip-pin: từ thế kỉ XVI, Tây Ban Nha bắt đầu quá trình xâm lược và tổ chức bộ máy cai trị. Năm 1898, Mỹ thay thế Tây Ban Nha cai trị Phi-lip-pin.
• In-đô-nê-xi-a: từ thế kỉ XVII, Hà Lan bắt đầu xâm lược. Chính quyền thực dân thi hành chế độ thuế khóa và áp bức nặng nề.
• Ma-lai-xi-a: quá trình thực dân Anh xâm lược các tiểu quốc Hồi giáo, đưa tới sự thành lập Mã Lai thuộc Anh. 
• Xin-ga-po: năm 1824, toàn bộ Xin-ga-po trở thành thuộc địa của Anh. Nước Anh xác lập chế độ cai trị trực tiếp tại Xin-ga-po

b. Đông Nam Á lục địa

Câu hỏi: Trình bày quá trình các nước thực dân phương Tây xâm lược và thiết lập nền thống trị ở Đông Nam Á lục địa.

Giải nhanh:

• Mi-an-ma: bị thực dân Anh tiến hành ba cuộc xâm lược vào các năm 1824 – 1826, 1852, 1885 và bị biến thành thuộc địa. 
• Việt Nam: năm 1858, liên quân Pháp – Tây Ban Nha nổ súng tấn công Đà Nẵng, mở đầu quá trình xâm lược Việt Nam. Năm 1884, hoàn thành quá trình xâm lược Việt Nam.
• Cam-pu-chia: năm 1863, thực dân Pháp ép chính quyền Cam-pu-chia kí hiệp ước công nhận sự bảo hộ của Pháp đối với Cam-pu-chia, biến vương quốc này thành thuộc địa của Pháp. 
• Lào: Pháp buộc Xiêm kí hiệp ước với Pháp thừa nhận nền bảo hộ của Pháp ở Lào (1893), biến vương quốc này thành thuộc địa của Pháp và nằm trong Liên bang Đông Dương thuộc Pháp.

2. Công cuộc cải cách ở Xiêm

a. Bối cảnh, nội dung của cuộc cải cách ở Xiêm.

Câu hỏi: Trình bày những nội dung chính của công cuộc cải các ở  Xiêm.

Giải nhanh:

Về kinh tế:

• Trong công nghiệp, Chính phủ thực hiện chính sách khuyến khích đầu tư vào các ngành công nghiệp, đường sắt,... Với việc mở cửa nền kinh tế từ nửa sau thế kỉ XIX, Băng Cốc đã trở thành trung tâm buôn bán của khu vực.
• Trong nông nghiệp, năm 1874, Chính phủ Xiêm đã áp dụng biện pháp miễn trừ và giảm thuế nông nghiệp, tạo điều kiện phát triển sản xuất nông nghiệp và khai khẩn đất hoang. 

Về hành chính: cải cách hành chính theo mô hình phương Tây.

Về giáo dục: Công tác giáo dục được nhà vua đặc biệt chú trọng. 

Về ngoại giao: Năm 1897, Ra-ma V tiến hành chuyến công du sang các nước châu Âu, gặp gỡ đại diện các chính phủ Anh, Pháp, Đức, Nga... nhằm mục tiêu xoá bỏ các hiệp ước bất bình đẳng đã kí trước đó.

b. Ý nghĩa của công cuộc cải cách ở Xiêm

Câu hỏi: Vì sao Xiêm là nước duy nhất ở Đông Nam Á không bị biến thành thuộc địa của thực dân phương Tây.

Giải nhanh:

Trong bối cảnh hầu hết các quốc gia trong khu vực đều trở thành thuộc địa của thực dân, công cuộc cải cách của Xiêm đã đưa đất nước phát triển theo con đường tư bản chủ nghĩa, từng bước hội nhập với thế giới. 

LUYỆN TẬP

Câu hỏi 1: Hoàn thành bảng về quá trình xâm lược và xác lập sự cai trị của thực dân phương Tây ở Đông Nam Á theo các nội dung sau:

Giải nhanh:

VẬN DỤNG

Câu hỏi 2: Sưu tầm tư liệu về vua Ra-ma V - vị vua đã tiến hành cải cách ở Xiêm cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX. Giới thiệu tư liệu đó với thầy cô và bạn học.

Giải nhanh:

Năm 1752, triều đại Ra-ma được thiết lập theo đuổi chính sách đóng cửa, ngăn cản thương nhân và giáo sĩ phương Tây vào Xiêm. Giữa thế kỉ XIX đứng trước sự đe dọa xâm lược của phương Tây, Ra-ma IV (Môngkút ở ngôi từ 1851-1868) đã thực hiện mở cửa buôn bán với nước ngoài, lợi dụng sự kiềm chế giữa các nước tư bản để bảo vệ nền độc lập của đất nước. Ra-ma V (Chulalongcon ở ngôi từ 1868 - 1910) đã thực hiện nhiều chính sách cải cách.