BÀI 9. CUỘC CẢI CÁCH CỦA HỒ QUÝ LY VÀ TRIỀU HỒ (CUỐI THẾ KỈ XIV, ĐẦU THẾ KỈ XV)

KIẾN THỨC MỚI

1. Bối cảnh lịch sử

Câu hỏi: Đọc thông tin, tóm tắt bối cảnh lịch sử cuộc cải cách của Hồ Quý Ly và triều Hồ ở cuối thế kỉ XIV, đầu thế kỉ XV.

Giải nhanh:

Về kinh tế - xã hội: 

• Từ nửa sau thế kỉ XIV, nhiều năm bị mất mùa, đói kém.
• Vương hầu, quý tộc, địa chủ nắm trong tay nhiều ruộng đất khiến ruộng đất của nông dân bị thu hẹp, đời sống bấp bênh, khổ cực. 

=> Mâu thuẫn giữa nông dân nghèo, nổ tì với giai cấp thống trị trở nên gay gắt. 

Về chính trị: 

• Nhà Trần suy yếu, không còn khả năng bảo vệ đất nước 
• Hồ Quý Ly buộc vua Trần nhường ngôi, lập ra triều Hồ (1400).

2. Nội dung cải cách

a. Chính trị

Câu hỏi: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát Hình 1 (SGK, tr.64), tóm tắt nội dung cải cách về chính trị của Hồ Quý Ly và triều Hồ.

Giải nhanh:

Tổ chức chính quyền, luật pháp:

• Đổi tên và đặt thêm các đơn vị hành chính
• Tăng cường kiểm tra, giám sát quan lại, đặc biệt là ở các cấp địa phương.
• Định kì mở các khoa thi để tuyển chọn quan lại.
• Cải cách nghi lễ của triều đình và y phục của quan lại theo hướng quy củ
• Ban hành quy chế và hình luật mới của quốc gia.

Quân đội, quốc phòng:

• Tuyển chọn những người giỏi võ nghệ làm tưởng chỉ huy
• Tăng cường tuyển quân quy mô lớn
• Cải tiến vũ khí, tăng cường trang bị quốc phòng

b. Kinh tế - xã hội

Câu hỏi: Tóm tắt nội dung cải cách về kinh tế, xã hội của Hồ Quý Ly và triều Hồ.

Giải nhanh:

• Cải cách về kinh tế: Phát hành tiền giấy. Ban hành chính sách hạn điền
• Cải cách về xã hội: Ban hành chính sách hạn nô: hạn chế nô tì được nuôi của vương hầu, quý tộc, quan lại.

c. Văn hóa

Câu hỏi: Đọc thông tin, tóm tắt những cải cách về văn hóa của Hồ Quý Ly và triều Hồ.

Giải nhanh:

• Về tư tưởng: đề cao Nho giáo trên cơ sở có phê phán, chọn lọc
• Về tôn giáo: hạn chế sự phát triển thái quá của Phật giáo và Đạo giáo
• Về chữ viết: đề cao và khuyến khích sử dụng chữ Nôm
• Về giáo dục: chú trọng giáo dục
• Về khoa cử: sửa đổi nội dung các khoa thi

3. Kết quả, ý nghĩa

Câu hỏi: Trình bày kết quả, ý nghĩa cuộc cải cách của Hồ Quý Ly và triều Hồ.

Giải nhanh:

Cuộc cải cách của Hồ Quý Ly và triều Hồ có nhiều điểm tiến bộ, đã đưa đất nước thoát khỏi tình trạng khủng hoảng, củng cố quyền lực của chính quyền trung ương. Tuy nhiên, những cải cách của Hồ Quý Ly và triều Hồ vẫn còn chưa triệt để và kết quả trong thực tế còn hạn chế.

Cuộc cải cách có ý nghĩa trong việc bước đầu ổn định tinh hình xã hội, củng cố tiềm lực của đất nước để chuẩn bị đối phó với giặc ngoại xâm.

LUYỆN TẬP

Câu hỏi 1: Vẽ sơ đồ tư duy thể hiện các chính sách cải cách của Hồ Quý Ly và triều Hồ.

Giải nhanh:

VẬN DỤNG

Câu hỏi 2: Theo em, những bài học nào có thể rút ra từ cuộc cải cách của Hồ Quý Ly và triều Hồ?

Giải nhanh:

• Bài học về kết hợp giữa hai nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
• Bài học về thực hiện khoan thư sức dân, lấy dân làm gốc.
• Bài học về phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc trong thực hiện những nhiệm vụ quan trọng của đất nước, đặc biệt trong chống giặc ngoài xâm.