BÀI 10. CUỘC CẢI CÁCH CỦA LÊ THÁNH TÔNG (THẾ KỈ XV)

KIẾN THỨC MỚI

1. Bối cảnh lịch sử

Câu hỏi: Trình bày bối cảnh lịch sử cuộc cải cách của Lê Thánh Tông.

Giải nhanh:

Về chính trị, sau khởi nghĩa Lam Sơn thắng lợi, triều Lê sơ bước đầu xây dựng bộ máy nhà nước mới, có kế thừa mô hình nhà nước thời Trần, Hồ. 

Về kinh tế – xã hội, nền kinh tế Đại Việt sau chiến tranh đã được phục hồi. Tuy vậy, chế độ ruộng đất vẫn tồn tại nhiều hạn chế, bất cập. 

2. Nội dung cải cách

a. Chính trị

Câu hỏi: Trình bày nội dung cải cách về chính trị của Lê Thánh Tông.

Giải nhanh:

- Hành chính:

• Ở trung ương, Lê Thánh Tông xóa bỏ hầu hết các chức quan đại thần có quyền lực lớn, chỉ giữ lại một số ít quan đại thần để cùng vua bàn bạc công việc khi cần thiết. 
• Ở địa phương, năm 1466, vua Lê Thánh Tông xoá bỏ 5 đạo, chia đất nước thành 12 đạo thừa tuyên và phủ Trung Đô (Thăng Long)
• Quan lại trong bộ máy nhà nước được tuyển chọn chủ yếu thông qua khoa cử. 

- Pháp luật: Quốc triều hình luật (Luật Hồng Đức) 

- Quân đội và quốc phòng: Năm 1466, vua Lê Thánh Tông tiến hành cải tổ hệ thống quân đội. Quân đội được chia làm hai loại: quân thường trực bảo vệ kinh thành gọi là cấm binh hay thân binh và quân các đạo, gọi là ngoại binh. 

b. Kinh tế, văn hóa

Câu hỏi: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát Hình 3 (SGK, tr.70), trình bày nội dung cải cách về kinh tế, văn hóa của Lê Thánh Tông.

Giải nhanh:

- Kinh tế:

• Vua Lê Thánh Tông ban hành các chính sách phát triển kinh tế như chế độ lộc diễn và chế độ quân điển.
• Chế độ lộc điền là chế độ ban cấp ruộng đất làm bổng lộc cho quý tộc, quan lại cao cấp tử tử phẩm trở lên.
• Chế độ quân điền là chế độ chia ruộng đất thành các phần bằng nhau, ban cấp lần lượt cho quan lại từ tam phẩm trở xuống đến tất cả các tầng lớp nhân dân, trong đó có cả trẻ em mồ côi, đàn bà goá, người tàn tật,... 

- Văn hóa, giáo dục: 

• Vua coi trọng biên soạn quốc sử. Việc sử dụng lễ, nhạc, quy chế thi cử,... cũng được luật hoá nghiêm túc.
• Vua cho xây dựng lại Văn Miếu, mở rộng Thái Học viện và lập trường học

3. Kết quả, ý nghĩa

Câu hỏi: Trình bày ý nghĩa cuộc cải cách của Lê Thánh Tông.

Giải nhanh:

- Góp phần kiện toàn bộ máy hành chính nhà nước từ trung ương đến địa phương.

- Tăng cường quyền lực của nhà vua.

- Ổn định chính trị để phát triển kinh tế, văn hóa.

LUYỆN TẬP

Câu hỏi 1: Khái quát những chính sách cải cách của Lê Thánh Tông thế kỉ XV. 

Giải nhanh:

- Hành chính:

• Ở trung ương, Lê Thánh Tông xóa bỏ hầu hết các chức quan đại thần có quyền lực lớn, chỉ giữ lại một số ít quan đại thần để cùng vua bàn bạc công việc khi cần thiết. 
• Ở địa phương, năm 1466, vua Lê Thánh Tông xoá bỏ 5 đạo, chia đất nước thành 12 đạo thừa tuyên và phủ Trung Đô (Thăng Long)
• Quan lại trong bộ máy nhà nước được tuyển chọn chủ yếu thông qua khoa cử. 

- Pháp luật: Quốc triều hình luật (Luật Hồng Đức) 

- Quân đội và quốc phòng: Năm 1466, vua Lê Thánh Tông tiến hành cải tổ hệ thống quân đội. Quân đội được chia làm hai loại: quân thường trực bảo vệ kinh thành gọi là cấm binh hay thân binh và quân các đạo, gọi là ngoại binh. 

- Kinh tế:

• Vua Lê Thánh Tông ban hành các chính sách phát triển kinh tế như chế độ lộc diễn và chế độ quân điển.
• Chế độ lộc điền là chế độ ban cấp ruộng đất làm bổng lộc cho quý tộc, quan lại cao cấp tử tử phẩm trở lên.
• Chế độ quân điền là chế độ chia ruộng đất thành các phần bằng nhau, ban cấp lần lượt cho quan lại từ tam phẩm trở xuống đến tất cả các tầng lớp nhân dân, trong đó có cả trẻ em mồ côi, đàn bà goá, người tàn tật,... 

- Văn hóa, giáo dục: 

• Vua coi trọng biên soạn quốc sử. Việc sử dụng lễ, nhạc, quy chế thi cử,... cũng được luật hoá nghiêm túc.
• Vua cho xây dựng lại Văn Miếu, mở rộng Thái Học viện và lập trường học

Câu hỏi 2: Vẽ sơ đồ tổ chức bộ máy chính quyền trung ương thời Lê sơ từ sau cải cách của Lê Thánh Tông.

Giải nhanh:

VẬN DỤNG

Câu hỏi 3: Những kinh nghiệm hoặc bài học nào từ cuộc cải cách của Lê Thánh Tông có thể vận dụng trong công cuộc cải cách hành chính ở Việt Nam hiện nay?

Giải nhanh:

• Các giá trị chính trị - pháp lý của Luật Hồng Đức phù hợp với các nguyên tắc cơ bản của chế độ đất nước hiện tại 
• Kế thừa việc phá bỏ, khắc phục những điều tiêu cực, lệch lạc
• Tôn trọng tính khách quan của lịch sử.