BÀI 4. THIÊN NHIÊN VÙNG TRUNG DU VÀ MIỀN NÚI BẮC BỘ     

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi:  Quan sát hình 1, em hãy trả lời các câu hỏi:

- Cột mốc xác định độ cao của đỉnh núi nào?

- Đỉnh núi này nằm ở vùng nào của nước ta? Nêu những hiểu biết của em về vùng đất đó. 

Đáp án chuẩn:

- Cột mốc xác định độ cao của Đỉnh Phan- xi păng

- Đỉnh núi nằm ở Phansipan là đỉnh núi cao nhất trong dãy núi Hoàng Liên Sơn, nằm ở biên giới tỉnh Lào Cai và tỉnh Lai Châu. Đỉnh Fansipan thuộc địa giới của cả huyện Tam Đường (Lai Châu) và thị xã Sa Pa (Lào Cai), cách trung tâm thị xã Sa Pa khoảng 9 km về phía tây nam.

- Chia sẻ hiểu biết của em về vùng Tây Bắc:

+ Tây Bắc là vùng miền núi phía tây của miền Bắc Việt Nam, có chung đường biên giới với Lào và Trung Quốc. 

+ Khu vực Tây Bắc còn được gọi là Tây Bắc Bắc Bộ và là một trong 3 tiểu vùng địa lý tự nhiên của vùng Bắc Bộ ở Việt Nam (2 tiểu vùng kia là: Vùng Đông Bắc và Đồng bằng sông Hồng)

+ Địa hình Tây Bắc hiểm trở, có nhiều khối núi và dãy núi cao chạy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam.

+ Vùng Tây Bắc là không gian sinh sống và văn hóa của đồng bào các dân tộc Thái, Tày, Nùng, H'Mông.

KHÁM PHÁ

1. VỊ TRÍ ĐỊA LÝ

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 2, em hãy xác định vị trí của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ trên lược đồ.

Đáp án chuẩn:

- Trung du và miền núi Bắc Bộ là vùng lãnh thổ nằm ở phía bắc của đất nước Việt Nam.

- Khu vực Trung du và miền núi Bắc Bộ giáp với:

+ Các tỉnh: Quảng Đông, Quảng Tây và Vân Nam của Trung Quốc ở phía bắc;

+ Phía tây giáp Lào;

+ Phía nam giáp Đồng bằng sông Hồng và vùng Duyên hải miền Trung;

+ Phía đông giáp Vịnh Bắc Bộ.

2. ĐẶC ĐIẺM THIÊN NHIÊN

a) Địa hình

Câu hỏi:

Đọc thông tin và quan sát các hình 2, 4, 5, em hãy:

- Xác định trên lược đồ: dãy núi Hoàng Liên Sơn, đỉnh Phan-xi-păng và cao nguyên Mộc Châu.

- Mô tả đặc điểm chính của địa hình ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ. 

Đáp án chuẩn:

- Dãy Hoàng Liên Sơn và cao nguyên Mộc Châu nằm phía Tây Bắc của Việt Nam

- Ở đây chủ yếu là đồi núi, có nhiều dãy núi lớn. Trong vùng còn có một số cao nguyên và đồi núi thấp

b) Khí hậu

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 6, em hãy nêu đặc điểm nổi bật của khí hậu vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Đáp án chuẩn:

Vùng có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa với mùa đông lạnh nhất cả nước, chịu ảnh hưởng bởi độ cao của địa hình. Ở các vùng núi cao, nhiệt độ hạ thấp, vào mùa đông đôi khi có tuyết rơi (như ở Sa Pa - Lào Cai, đỉnh Mẫu Sơn - Lạng Sơn).

c) Sông ngòi

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 2, 7, 8, em hãy

- Xác định trên lược đồ các sông lớn ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

- Nêu đặc điểm chính của sông ngòi ở vùng.

Đáp án chuẩn:

-  Các sông lớn như: Sông Lô, Sông Hồng, Sông Đà...

- Sông ngòi có nhiều thác ghềnh, có khả năng phát triển thủy điện.

d) Khoáng sản

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 2, em hãy kể tên và xác định trên lược đồ một số khoáng sản chính ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Đáp án chuẩn:

- Một số loại khoáng sản chính ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ là: than đá; sắt; man-gan; Ti-tan; Vàng; đồng; thiếc; A-pa-tít; Đá vôi,…

3. ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN ĐỐI VỚI SẢN XUẤT VÀ ĐỜI SỐNG

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát các hình từ 9 đến 14, em hãy cho biết điều kiện tự nhiên có ảnh hưởng như thế nào đối với đời sống và sản xuất ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Đáp án chuẩn:

- Điều kiện tự nhiên của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ tạo thuận lợi để phát triển nhiều ngành kinh tế, như:

+ Công nghiệp khai thác và chế biến khoáng sản, thuỷ điện;

+ Trồng và chế biến cây công nghiệp, cây ăn quả, dược liệu,...

+ Du lịch.

- Tuy nhiên, người dân trong vùng cũng gặp khó khăn trong sinh hoạt và sản xuất do địa hình bị chia cắt và thiên tai như lũ quét, sạt lở đất, sương muối, rét đậm, rét hại.

4. BIỆN PHÁP BẢO VỆ THIÊN NHIÊN VÀ PHÒNG, CHỐNG THIÊN TAI

Câu 1:  Dựa vào kiến thức đã học, em hãy kể tên một số thiên tai thường xảy ra ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Đáp án chuẩn:

Lũ quét, sạt lở đất, sương muối, rét đậm, rét hại,…

Câu 2: Đọc thông tin và sơ đồ hình 15, em hãy nêu một số biện pháp góp phần bảo vệ thiên nhiên và phòng, chống thiên tai.

Đáp án chuẩn:

- Một số biện pháp bảo vệ rừng 

+ Tuyên truyền, vận động người dân có ý thức bảo vệ rừng

+ Trồng rừng và bảo vệ rừng

+ Xây dựng các công trình thủy lợi ,...

+ Sử dụng tiết kiệm, hiệu quả tài nguyên thiên nhiên.

LUYỆN TẬP

Câu hỏi: Hãy cho biết trong các câu sau câu nào đúng câu nào sai.

a) Vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ tiếp giáp với hai quốc gia là Lào và Cam -pu-chia(Cambodia)

b) Vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa với mùa đông lạnh nhất cả nước.

c) Vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ có nhiều sông lớn thuận tiện cho phát triển thủy điện.

d) Vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ là nơi giàu tài nguyên khoáng sản bậc nhất cả nước

Đáp án chuẩn:

Câu  A : Sai

Câu B: Đúng

Câu C: Đúng

Câu D: Đúng

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Nếu đi du lịch ở thị xã Sa Pa, em sẽ chọn đi vào mùa nào trong năm? Vì sao?

Đáp án chuẩn:

Tham khảo

- Em sẽ chọn đi vào mùa Đông

- Sapa, nằm trên vùng núi cao Tây Bắc, là một trong những nơi có thời tiết mát mẻ và dễ chịu hơn nhiều so với các vùng khác ở Việt Nam. Với khí hậu cận nhiệt đới mang nhiều nét ôn đới, thị trấn Sapa có bốn mùa rõ rệt. Đặc biệt, mùa đông ở Sapa rất lạnh, nhiệt độ thường dưới 10°C và đôi khi xuống đến 0°C. Thời tiết vào mùa đông không chỉ lạnh mà còn có thể xuất hiện băng giá hoặc tuyết rơi ở nhiều nơi. Nhờ vậy, Sapa vào mùa đông khoác lên mình vẻ đẹp độc đáo với tuyết trắng, tạo nên cảnh quan hùng vĩ nhưng vẫn rất nên thơ.