BÀI 3. SỰ HỌC VỚI CÁC LĨNH VỰC KHOA HỌC

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Quần thể danh thắng Tràng An (Ninh Bình) là Di sản thế giới hỗn hợp đầu tiên của Việt Nam. Để chuẩn bị hồ sơ khoa học thuyết minh về di sản trình UNESCO, nhiệm vụ nghiên cứu toàn diện về giá trị lịch sử - văn hóa, địa chất địa mạo, giá trị thẩm mĩ,... của danh thắng đã được triển khai. Nhờ đó, danh thắng Tràng An đã được ghi danh là Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới. Như vậy, để khẳng định đầy đủ giá trị của một di sản văn hóa nói riêng và lịch sử nói chung cần có sự phối hợp, sử dụng thành tựu nghiên cứu của nhiều lĩnh vực khoa học khác nhau. Vấn đề đặt ra: Các lĩnh vực khoa học có vai trò như thế nào trong nghiên cứu lịch sử? Ngược lại, Sử học có đóng góp gì trong sự phát triển của các lĩnh vực khoa học khác?

Đáp án chuẩn: 

Mối quan hệ gắn bó mật thiết, hỗ trợ lẫn nhau.

1. Sử học - môn khoa học có tính liên ngành

Câu 1: Để có được thông tin trong các Tư liệu 1, 2, 3 (tr.20 - 21) các nhà sử học đã sử dụng kiến thức hoặc phương pháp của những ngành khoa học nào? Các phương pháp đó có tác dụng thế nào khi nghiên cứu sự kiện, vấn đề lịch sử liên quan?

Đáp án chuẩn: 

- Khoa học xã hội nhân văn, khoa học tự nhiên và công nghệ.

- Giúp nghiên cứu toàn diện, sâu sắc, hiệu quả, và khoa học.

Câu 2: Tại sao nghiên cứu lịch sử phải kết hợp kiến thức và phương pháp liên ngành?

Đáp án chuẩn: 

Giúp cho quá trình nghiên cứu lịch sử một cách toàn diện, sâu sắc, hiệu quả 

2. Mối liên hệ giữa Sử học và các ngành khoa học xã hội, nhân văn

Câu 1: Tư liệu 4 (tr.22) giúp em biết đến những sự kiện lịch sử nào? Hãy chỉ ra một số sự kiện hoặc bối cảnh lịch sử được đề cập đến trong các hồi của tác phẩm?

Đáp án chuẩn: 

Đặng Tuyên Phi đứng đầu hậu cung, Vương Thế Tử bị truất ngôi; Tướng Tây Sơn Vũ Văn Nhậm đem quân lấn ngoài bờ cõi; Chiêu Thống trốn ra nước ngoài,...

Câu 2: Giữa Sử học và các ngành khoa học xã hội và nhân văn có mối quan hệ với nhau như thế nào? Hãy lấy ví dụ để chứng minh.

Đáp án chuẩn: 

- Lịch sử là chất liệu và nguồn cảm hứng cho các tác phẩm KHXHNV, phản chiếu giá trị tác phẩm.

- "Tắt đèn" (Ngô Tất Tố) giúp hiểu đời sống xã hội Việt Nam 1930-1945.

3. Sử học với các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ

a. Vai trò của Sử học với các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ

Câu 1: Khai thác Hình 4 (tr.23) và cho biết: Các tác phẩm như trong hình có được coi là tác phẩm lịch sử không? Vì sao? Hãy rút ra vai trò của Sử học đối với ngành Toán học, Hóa học thông qua các tác phẩm đó.

Đáp án chuẩn: 

Không vì, đây là các tác phẩm của các ngành khoa học tự nhiên (toán học, hóa học)

Tác dụng, ý nghĩa của nó đối với sự phát triển xã hội 

Câu 2: Hãy lấy ví dụ khác về sự đóng góp của Sử học đối với ngành khoa học tự nhiên và công nghệ.

Đáp án chuẩn: 

Giúp con người nắm được bối cảnh, điều kiện, tác dụng, ý nghĩa của lịch sử

b. Vai trò của các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ đối với Sử học

Câu 1: Dựa vào thông tin về Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới Tràng An (tr.19), hãy cho biết Để xác định giá trị của danh thắng này, các nhà khoa học đã dựa vào phương pháp, kết quả nghiên cứu của những ngành nào?

Đáp án chuẩn: 

Địa lí - Địa chất, Ứng dụng công nghệ số để đo đạc, Xẫ hội học,...

Câu 2: Hãy cho biết vai trò của ngành khoa học tự nhiên và công nghệ đối với Sử học?

Đáp án chuẩn: 

Xác định tính chính xác của sự kiện, thu thập, xử lí sử liệu, đo đạc, tái hiện quá khứ 

LUYỆN TẬP

Câu 1: Nêu và phân tích một số ví dụ để làm rõ về việc sử dụng tri thức, phương pháp liên ngành trong nghiên cứu lịch sử?

Đáp án chuẩn: 

Khảo cổ học tham gia vào công tác thám sát, khai quật, thu thập, lưu trữ các dữ liệu 

Câu 2: Thông qua ví dụ cụ thể, hãy phân tích mối liên hệ giữa Sử học với một lĩnh vực/ngành khoa học xã hội và nhân văn hoặc khoa học tự nhiên mà em thích.

Đáp án chuẩn: 

Nghiên cứu giá trị lịch sử của Đền Ngọc Sơn cần nghiên cứu trên các lĩnh vực văn hóa học, địa lí, xã hội học, giá trị thẩm mĩ,... 

VẬN DỤNG

Câu 1: Hãy xây dựng một bài giới thiệu về trường học/gia đình em,...trong những năm gần đây. Lưu ý trong bài viết thể hiện việc vận dụng những thông tin, kiến thức, kĩ năng, phương pháp liên ngành.

Đáp án chuẩn: 

Trường THCS Kim Mỹ, thành lập tháng 9/1993, ban đầu có 5 lớp với 203 học sinh, do thầy Phạm Chứng làm hiệu trưởng. Hiện nay, trường có 16 lớp với 602 học sinh, nhiều học sinh đạt giải cao trong các kỳ thi học sinh giỏi các cấp (năm học 2015-2016 có 6 giải Tỉnh, 99 giải Huyện).

Câu 2: Ở trường, em đã được trải nghiệm ứng dụng công nghệ nào trong giờ học lịch sử? Hãy nêu tác dụng của nó.

Đáp án chuẩn: 

- Máy tính, máy chiếu, bài giảng bằng giáo án điện tử, quan sát video,...

- Bài giảng rõ ràng, hiệu quả và linh hoạt.