BÀI 1. LỊCH SỬ HIỆN THỰC VÀ NHẬN THỨC LỊCH SỬ

KHỞI ĐỘNG

Cầu Long Biên bắc qua sông Hồng ở Hà Nội được xây dựng trong thời gian từ năm 1898 đến năm 1902. Trong suốt hơn một thế kỉ qua, cây cầu này đã "chứng kiến" nhiếu sự kiện, quá trình lịch sử quan trọng của Thủ đô và đất nước. Cây cầu này chính là một hiện vật lịch sử. Việc khai thác thông tin từ những hiện vật như vậy có ý nghĩa như thế nào trong nghiên cứu lịch sử? 

Đáp án chuẩn:

Giúp hiểu được những gì đã diễn ra trong quá khứ, tôn trọng sự thật lịch sử.

1. Lịch sử là gì?

Câu 1: Em hiểu câu nói của Ét-uốc Ha-lét Ca trong Tư liệu 1 như thế nào?

Đáp án chuẩn:

Tìm hiểu lịch sử là cách con người trong xã hội hiện tại “đối thoại” với quá khứ.

Câu 2: Dựa vào Tư liệu 2 (tr.7), hãy cho biết hình ảnh nào thể hiện hiện thực lịch sử, hình ảnh nào thể hiện nhận thức lịch sử?

Đáp án chuẩn:

Hình 2,3: hiện thực lịch sử; hình 4: nhận thức của họ về hiện thực lịch sử.

Câu 3: Khai thác Tư liệu 3 (tr.8), em hãy chỉ ra điểm giống nhau và khác nhau trong nội dung 2 tấm bia. Theo em, vì sao có sự khác nhau đó?

Đáp án chuẩn:

- Điểm giống nhau: Cùng phản ánh sự kiện, nhân vật lịch sử.

- Điểm khác nhau:

  + Tư liệu a: Ma-gien-lăng chỉ huy quân đội xâm lược.

  + Tư liệu b: Ma-gien-lăng chỉ huy đoàn thủy thủ thực hiện phát kiến địa lý.

- Khác biệt về mục đích phản ánh và thái độ nghiên cứu lịch sử.

2. Sử học

a. Khái niệm, đối tượng, chức năng, nhiệm vụ của Sử học

Câu 1: Nêu khái niệm Sử học.

Đáp án chuẩn:

 Sử học là khoa học nghiên cứu về quá khứ của loài người.

Câu 2: Trình bày về đối tượng nghiên cứu, chức năng, nhiệm vụ của Sử học. Nêu ví dụ cụ thể. 

Đáp án chuẩn:

Đối tượng nghiên cứu: toàn bộ quá khứ của loài người. 

Chức năng: khôi phục các sự kiện lịch sử, rút ra bài học cho hiện tại. 

Nhiệm vụ: cung cấp tri thức khoa học, truyền bá giá trị và truyền thống tốt đẹp.

b. Nguyên tắc cơ bản của Sử học

Câu 1: Câu chuyện Thôi Trữ giết vua được lưu truyền để tôn vinh đức tính nào của nhà sử học?

Đáp án chuẩn:

Luôn tuân thủ nguyên tắc trung thực, khách quan trong nghiên cứu

Câu 2: Khai thác Tư liệu 4 giúp em biết được điều gì trong khi nghiên cứu lịch sử?

Đáp án chuẩn:

Không được che dấu hoặc xuyên tạc sự thật lịch sử vì bất cứ mục đích nào.

Câu 3: Phân tích ý nghĩa một số nguyên tắc cơ bản của Sử học?

Đáp án chuẩn:

Khách quan: tái hiện hiện thực lịch sử dựa trên những thông tin đáng tin cậy 

Trung thực: tôn trọng sự thật lịch sử, tái hiện nó một cách chân thực 

c. Các phương pháp cơ bản của Sử học Hãy nêu một số phương pháp cơ bản của Sử học.

Câu 1: Hãy nêu một số phương pháp cơ bản của sử học?

Đáp án chuẩn:

Phương pháp lịch sử, logic, lịch đại và đồng đại, liên ngành.

d. Các nguồn sử liệu

Câu 1: Kể tên một số loại hình sử liệu.

Đáp án chuẩn:

Sử liệu hiện vật, sử liệu truyền miệng, sử liệu chữ viết, sử liệu gián tiếp 

Câu 2: Đóng vai một nhà sử học, em hãy khai thác và phân tích những thông tin sử liệu trong các hình 10 - 12 (tr.13) thông qua việc vận dụng một số phương pháp cơ bản của sử học.

Đáp án chuẩn:

Hình 10: sử liệu kép. 

Hình 11: Đây là dạng sử liệu kép (sử liệu gốc và sử liệu chữ viết).

Hình 12: Đây là sử liệu gốc, vừa là sử liệu chữ viết, vừa là sử liệu hiện vật.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Lịch sử là gì? Phân biệt hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử thông qua ví dụ cụ thể.

Đáp án chuẩn:

- Lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ.

- Soi gương: bản thân em là hiện thực lịch sử, hình ảnh của em ở trong gương là nhận thức lịch sử.

Câu 2: Làm thế nào để tái hiện được một sự kiện lịch sử?

Đáp án chuẩn:

Đặt câu hỏi để khai thác, chỉ ra các nguồn sử liệu cần tìm kiếm

VẬN DỤNG

Câu 1: Sưu tầm một số tư liệu có liên quan đến quá khứ, gia đình, quê hương em và viết đoạn văn ngắn giới thiệu về những tư liệu đó. Thông qua những tư liệu đó, em biết được điều gì về gia đình, quê hương em trong quá khứ. Cho biết cảm nhận, cảm xúc của em khi biết được những điều này?

Đáp án chuẩn:

Chợ Đồng Xuân, xây dựng từ thời phong kiến nhà Nguyễn, là một trong những ngôi chợ có lịch sử lâu đời nhất Việt Nam. Là căn cứ kháng chiến chống Pháp của Hà Nội, sau ngày giải phóng thủ đô, chợ được xây dựng lại và trở thành chợ lớn nhất Hà Nội. Chợ Đồng Xuân không chỉ là nơi buôn bán nhộn nhịp nhất Hà Thành mà còn chứa đựng giá trị văn hóa, tinh thần lâu đời của Thăng Long, là điểm đến không thể thiếu của du khách khi đến Hà Nội.

Câu 2: Em hoặc một nhóm bạn hãy tìm đọc một cuốn truyện, một cuốn sách lịch sử, sau đó giới thiệu với các bạn cùng lớp (tên sách, tác giả, năm ra đời, nội dung chủ yếu). Điều gì ở cuốn sách, cuốn truyện đó khiến em thích nhất? 

Đáp án chuẩn:

• Tên sách: Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75

• Tác giả: Trần Mai Hạnh. 

• Năm ra đời: 1975.

• Nội dung: tình hình thực tế, kí sự tại chỗ chiến dịch Hồ Chí Minh năm 1975. 

• Điều em thích nhất ở cuốn sách là cái nhìn rõ nét của người trong cuộc về một giai đoạn lịch sử.