BÀI 6. CÁC CUỘC CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP THỜI KÌ CẬN ĐẠI

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Em có biết vào thời điểm năm 2021, để đi từ Hà Nội vào Thành phố Hồ Chí Minh bằng máy bay sẽ mất khoảng gần 2 giờ, bằng tàu hỏa (loại có tốc độ cao nhất) mất khoảng 30 giờ, còn đi xe đạp có thể mất tới gần 1000 giờ, ... Như vậy nếu không có những phương tiện giao thông hiện đại thì con người sẽ tốn rất nhiều thời gian và công sức để di chuyển giữa các vùng. Tàu hòa, ô-tô, tàu thủy, máy bay là một số thành tựu tiêu biểu của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì cận đại. Vậy các cuộc cách mạng công nghiệp đó diễn ra trong bối cảnh nào và có những thành tựu gì nổi bật? Những thành tựu ấy có ý nghĩa và tác động gì đối với thế giới?

Đáp án chuẩn: 

A – Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất

+ Năm 1733, Giôn Cay sáng tạo ra con thoi bay

+ Năm 1764, Giêm Ha-gri-vơ sáng tạo ra máy kéo sợi Gien-ni

B – Cách mạng công nghiệp lần thứ hai

+ Phương pháp sử dụng lò cao trong luyện kim đã dẫn đến sự ra đời của các nguyên liệu mới.

+ Những khám phá về điện 

+ Phát minh ra động cơ đốt 

C – Ý nghĩa và tác động của cách mạng công nghiệp

- Làm thay đổi cách thức tổ chức sản xuất, tạo ra nhiều nguyên liệu mới, thúc đẩy công nghiệp phát triển, nâng cao năng suất lao động,...

- Hình thành 2 giai cấp đối kháng là tư sản công nghiệp và vô sản làm thuê. 

-  Chuyển biến lớn lao trong đời sống văn hoá. 

+ Ô nhiễm môi trường

+ Sự xâm chiếm và tranh giành thuộc địa,...

1. Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất

a. Bối cảnh lịch sử

Câu 1: Trong các Hình 2, 3, 4 và thông tin trong mục a, em hãy trình bày bối cảnh của Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất ở Anh.

Đáp án chuẩn: 

- Cách mạng tư sản nổ ra sớm và thành công.

- Tiến bộ kỹ thuật trong sản xuất nông nghiệp và thủ công nghiệp tạo nguồn lương thực dồi dào.

- "Rào đất cướp ruộng" bổ sung lực lượng lao động cho các nhà máy.

- Ngành dệt ở Anh phát triển, đòi hỏi cải tiến kỹ thuật và cơ khí hóa.

Câu 2: Theo em, tại sao cách mạng công nghiệp lần thứ nhất lại diễn ra đầu tiên ở nước Anh? 

Đáp án chuẩn: 

Anh có nhiều điều kiện, bối cảnh thuận lợi để thực hiện cách mạng công nghiệp.

b. Những thành tựu cơ bản

Câu 1: Em hãy nêu những phát minh và sáng chế cơ bản ở nước Anh và một số nước châu Âu, Bắc Mỹ khác trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất.

Đáp án chuẩn: 

Sự xuất hiện của "Con thoi bay", máy dệt chạy bằng hơi nước, luyện quặng theo phương pháp "pút đinh" (Hen-ri Cót)...

Câu 2: Theo em, phát minh nào là quan trọng nhất? Vì sao?

Đáp án chuẩn: 

Máy hơi nước vì tạo nguồn động lực mới, làm giảm sức lao động, khởi đầu quá trình công nghiệp hóa ở nước Anh.

2. Cách mạng công nghiệp lần thứ hai

a. Bối cảnh lịch sử

Câu 1: Em hãy cho biết: Cách mạng công nghiệp lần thứ hai diễn ra trong bối cảnh nào?

Đáp án chuẩn: 

- Nước Anh đã đạt thành tựu quan trọng trong cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và tiếp tục công nghiệp hóa.

- Đầu thế kỷ XIX, nhiều nước tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ có điều kiện thuận lợi cho phát triển nông nghiệp.

- Từ đầu thế kỷ XVIII đến giữa thế kỷ XIX, các ngành khoa học như Vật lý, Hóa học, Sinh học đạt nhiều thành tựu.

b. Những thành tựu cơ bản

Câu 1: Trình bày bối cảnh của cách mạng công nghiệp lần thứ 2.

Đáp án chuẩn: 

- Diễn ra từ nửa sau thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX.

- Dựa trên thành tựu của Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất.

- Các nước tư bản châu Âu và Bắc Mỹ có điều kiện thuận lợi để phát triển công nghiệp.

Câu 2: Nêu một số thành tựu cơ bản của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai.

Đáp án chuẩn: 

Phát minh ra phương pháp sử dụng lò cao trong luyện kim dẫn đến sự ra đời của các nguyên liệu mới, động cơ điện, điện thoại, vô tuyến điện, động cơ đốt 

3. Ý nghĩa và tác động của Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai

Câu 1: Hãy nêu ý nghĩa và phân tích tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai.

Đáp án chuẩn: 

Hình thành và phát triển của nhiều trung tâm công nghiệp mới; đời sống văn hóa, tinh thần của người dân phong phú, đa dạng hơn, ô nhiễm môi trường

LUYỆN TẬP 

Câu 1: Hãy trình bày một số thành tựu cơ bản của các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì cận đại trên trục thời gian.

Đáp án chuẩn: 

• Năm 1733: Phát minh ra "Con thoi bay" (Giôn-cay).

• Năm 1764: Phát minh ra Máy kéo sợi Gien-ni (Giêm Ha-Gri-vơ).

• Năm 1769: Phát minh Máy kéo sợi chạy bằng sức nước (Ri-chác Ác-rai-nơ).

• Năm 1784: Phát minh ra máy hơi nước (Giêm-oát); Lò luyện quặng theo phương pháp "pút-dinh" (Hen-ri-cót).

• Năm 1785: Phát minh ra máy dệt chạy bằng hơi nước (Ét-mơn Các-rai).

• Năm 1804: Phát minh ra đầu máy xe lửa chạy trên đường ray đầu tiên (Ri-chác Tơ-re-vi-thích).

• Năm 1856: Phát minh ra phương pháp lò cao trong trong luyện kiem (Hen-ri Bê-sê-mê).

• Năm 1876: Phát minh ra điện thoại (A-lếch-xan Gra-ham Beo).

• Năm 1897: Phát minh ra máy vô tuyến (Mác-cô-ni).

• Năm 1903: Phát minh ra máy bay (anh em nhà Rai).

• Năm 1908: Phát minh ra xe hơi Mô-đen T (Công ti Pho Mô-tô).

Câu 2: Lựa chọn và giới thiệu một thành tựu mà em cho là tiêu biểu nhất.

Đáp án chuẩn: 

James Hargreaves nổi tiếng với phát minh máy kéo sợi Jenny năm 1764. Năm 1733, một công nhân dệt cải tiến thoi dệt, tạo ra "thoi nhanh". Hargreaves nắm vững kỹ thuật và nguyên lý của máy xe sợi, từ đó cải tiến máy để vợ ông có thể hoàn thành định mức công việc và tránh bị phạt.

Câu 3: Có ý kiến cho rằng: "Một số thành tựu của cách mạng công nghiệp thời kì cận đại cũng đưa đến tác động tiêu cực, thậm chí là gây ra các thảm họa cho nhân loại". Em có đồng ý với ý kiến này không? Vì sao?

Đáp án chuẩn: 

Đồng ý vì có những tác động tiêu cực luôn hiện hữu song song với những tích cực

VẬN DỤNG

Câu 1: Thường ngày, em sử dụng thiết bị nào dùng đến nguồn điện? Hãy viết một đoạn văn ngắn suy nghĩ của em về giả thiết: Nếu các nhà khoa học kĩ thuật chưa phát minh ra điện và các thiết bị tiêu thụ điện năng thì cuộc sống của chúng ta sẽ ra sao?

Đáp án chuẩn: 

Kinh tế kém phát triển, cuộc sống con người trở nên lạc hậu, kém phong phú. Không có sự giao lưu, kết nối văn hóa giữa các quốc gia, châu lục.