BÀI 20: ĐẶC ĐIỂM, NGUYÊN TẮC TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA BỘ MÁY NHÀ NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

Mở đầu

CH1 : Em hãy kể tên các cơ quan trong bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và chia sẻ hiểu biết của mình về một trong các cơ quan đó.

Khám phá 1

CH : Em hãy đọc các thông tin sau để trả lời câu hỏi:

1. Theo em, Đảng lãnh đạo bộ máy nhà nước trên những phương diện nào? Hãy nêu ví dụ minh họa.

2. Nguyên tắc đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước được thể hiện như thế nào trong thông tin 2?

Khám phá 2

CH1 : Em hãy đọc các thông tin sau để trả lời câu hỏi:

1. Em hãy cho biết các luật, nghị quyết, pháp lệnh sau khi được Quốc hội thông qua sẽ do những cơ quan nào tổ chức thi hành, thực hiện.

2. Em hiểu như thế nào về nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất những có sự phân công, phối hợp, kiểm soát? Thực hiện nguyên tắc này có ý nghĩa như thế nào?

Khám phá 3

CH : Em hãy đọc các thông tin sau để trả lời câu hỏi:

1. Luật Trưng cầu ý dân của Nhà nước Việt Nam thể hiện nguyên tắc quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân như thế nào? Em hãy cho biết nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng phương thức và qua cơ quan, tổ chức nào.

2. Em hãy nêu biểu hiện của nguyên tắc quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước Việt Nam.

Khám phá 4

CH  1: Qua lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, em hiểu thế nào là tập trung dân chủ?

CH  2: Trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, nguyên tắc tập trung dân chủ được biểu hiện như thế nào?

Khám phá 5

CH  1: Các văn bản pháp luật trong hình ảnh trên quy định tổ chức và hoạt động của cơ quan nào trong bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam?

CH  2: Theo em, nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được biểu hiện như thế nào?

Khám phá 6

CH  1: Việc thực hiện chủ trương xây dựng và hoàn thiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được thể hiện như thế nào trong bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam?

CH  2: Theo em, tính thống nhất của bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt nam được biểu hiện như thế nào? 

Khám phá 7

CH  1: Việc đẩy mạnh cải cách hành chính thể hiện tính nhân dân của bộ máy hành chính nhà nước ta như thế nào? Nhân dân thực hiện quyền gì để tham gia thành lập bộ máy nhà nước?

CH  2: Em hãy nêu biểu hiện của tính nhân dân trong bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Khám phá 8

CH  1: Việc Chính phủ phải báo cáo và chịu sự giám sát của Quốc hội về các công việc của mình thể hiện điều gì?

CH  2: Theo em, vì sao các cơ quan trong bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được phân công quyền lực để thực hiện các nhiệm vụ riêng nhưng vẫn phải có sự phối hợp, giám sát lẫn nhau?

CH  3: Tính quyền lực của bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được biểu hiện như thế nào?

Khám phá 9

CH : Em hãy đọc các thông tin sau để trả lời câu hỏi:

1. Trong thông tin 2, vì sao các cơ quan, tổ chức, hộ gia đình và cá nhân sinh sống trên lãnh thổ VIệt Nam đều phải tuân thủ các quy định của Luật Phòng cháy và chữa cháy?

2. Tính pháp quyền xã hội chủ nghĩa được biểu hiện như thế nào trong bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam?

Luyện tập 1

CH : Em hãy cho biết các ý kiến sau đúng hay sai. Vì sao?

Luyện tập 2

CH : Em đồng tình hay không đồng tình với những hành vi nào sau đây? Vì sao?  

Luyện tập 3

CH : Em hãy xử lí các tình huống sau:  

Nếu là K, em sẽ làm gì?

Nếu là T, em sẽ làm gì?

Nếu chứng kiến tình huống trên, em sẽ làm gì?

Vận dụng 1

CH : Em hãy viết một bài luận thể hiện vai trò của người dân trong việc góp phần xây dựng bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam vững mạnh.     

Vận dụng 2

CH : Em hãy viết bài chia sẻ tác dụng tích cực của việc cải cách hành chính ở địa phương em.

PHẦN II: 5 PHÚT SOẠN BÀI

Mở đầu

CH :

- Bộ máy Nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam gồm: Quốc hội, Chính phủ, Chủ tịch nước, Tòa án, Viện kiểm sát, chính quyền địa phương.

- Hiểu biết của em về Quốc hội:

+ Là cơ quan quyền lực cao nhất, do nhân dân bầu ra.

+ Quốc hội có chức năng: lập hiến, lập pháp; quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước; giám sát tối cao đối với hoạt động của nhà nước…

+ Quốc hội tổ chức các kì họp công khai, làm việc theo chế độ hội nghị và quyết định theo đa số. Trong trường hợp cần thiết. Quốc hội quyết định họp kín.

Khám phá 1

CH : 

1. Sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước được thể hiện qua các phương diện như:

+ Đảng đề ra đường lối, chủ trương, phương hướng lớn cho Nhà nước:

+ Đảng chỉ đạo, hướng dẫn, giám sát hoạt động của Nhà nước;

+ Đảng đào tạo, bồi dưỡng các cán bộ, công chức, viên chức nhà nước, giới thiệu nhân sự vào các vị trí quan trọng trong bộ máy nhà nước,...

- Ví dụ: Đảng đề ra chủ trương, đường lối phát triển đất nước trong thời kì đổi mới từ năm 1986 đến nay.

2. Trong thông tin 2, Đảng đã giới thiệu nhân sự vào các vị trí quan trọng trong bộ máy nhà nước,…

Khám phá 2

CH : 

1. Quốc hội thực hiện quyền lập pháp:

+ Thông qua Nghị quyết chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2021, điều chỉnh chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2020;

+ Thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giám định tư pháp

+ Thông qua: Nghị quyết về miễn thuế sử dụng đất nông nghiệp

- Quốc hội giám sát tối cao việc tuân theo Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội và giám sát tối cao hoạt động của các cơ quan, thiết chế chính trị do Quốc hội thành lập trong bộ máy nhà nước.

2.

- Tính thống nhất của quyền lực nhà nước Việt Nam được xác định bởi chính chủ thể duy nhất và tối cao của quyền lực là nhân dân.

- Quyền lực nhà nước được phân chia thành quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp và được giao cho các cơ quan tương ứng thực hiện một cách độc lập nhưng có sự phối hợp, kiểm soát, giám sát lẫn nhau để thực hiện quyền lực nhà nước, đảm bảo mục tiêu chung phục vụ nhân dân và phục vụ dân tộc

 Khám phá 3

CH : 

 1. Luật Trưng cầu ý dân của Nhà nước Việt Nam thể hiện nguyên tắc quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân.

2. Biểu hiện của nguyên tắc quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân:

- Tất cả quyền lực nhà nước đều thuộc về nhân dân và bộ máy nhà nước là công cụ để nhân dân thực thi những quyền lực đó.

- Các cơ quan quyền lực nhà nước như: Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp phải do nhân dân bầu ra theo nguyên tắc phổ thông, bình đẳng, trực tiếp và bỏ phiếu kín trên cơ sở dân chủ.

- Các đại biểu dân cử thay mặt nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước phải liên hệ chặt chẽ với nhân dân, nói lên tiếng nói và nguyện vọng của nhân dân, chịu sự giám sát chặt chẽ của nhân dân, và khi không còn được sự tín nhiệm của nhân dân thì đại biểu dân cử có thể bị bãi nhiệm.

- Những vấn đề quan trọng nhất của đất nước trước khi quyết định phải lấy ý kiến của nhân dân hoặc phải do nhân dân trực tiếp quyết định thông qua việc trưng cầu ý kiến của nhân dân.

- Nhân dân giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước, có quyền tố cáo, khiếu nại, góp ý,... nếu phát hiện sai phạm.

Khám phá 4

CH  1: ủ nghĩa là tập thể lãnh đạo là dân chủ, cá nhân phụ trách là tập  trung. Những vấn đề quan trọng nhất thường được bàn bạc, quyết định bởi tập thể

CH 2: 

• Phải mở rộng dân chủ, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của địa phương và cấp dưới; phải coi trọng vai trò của tập thể nhưng mặt khác phải để cao vai trò, trách nhiệm cá nhân của người lãnh đạo.

• Trong quá trình hoạt động, những vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương sẽ được quyết định thông qua hình thức biểu quyết lấy ý kiến của tập thể.

Khám phá 5

CH  1: Các văn bản pháp luật trong hình ảnh trên quy định tổ chức và hoạt động của Toà án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân.

CH 2: 

+ Bộ máy nhà nước được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật.

+ Pháp luật quy định rõ, cụ thể, minh bạch việc thành lập, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu, hình thức hoạt động của cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức nhà nước và việc tổ chức bộ máy nhà nước phải tuân theo các quy định đó.

- Cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức nhà nước phải nghiêm chỉnh tuân thủ pháp luật, mọi hành vi vi phạm pháp luật đều bị xử lí

Khám phá 6

CH  1:

- Đảng để ra đường lối, chủ trương phát triển nền kinh tế.

- Các cơ quan trong bộ máy nhà nước hiện thực hoá chủ trương, đường lối của Đảng bằng việc phối hợp chặt chẽ trong xây dựng, ban hành, triển khai các chính sách, chương trình, kế hoạch, công việc cụ thể trên nhiều mặt để phát triển toàn diện nền kinh tế.

CH 2: 

• Về mặt tổ chức: Do Nhân dân bầu ra/kiểm soát, hoạt động theo Hiến pháp, pháp luật, phối hợp chặt chẽ.
• Về mặt mục tiêu: Thực hiện quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân, vì lợi ích Nhân dân, xây dựng, phát triển đất nước.
• Về mặt hoạt động: Tập trung dân chủ, bảo đảm lãnh đạo của Đảng, công khai, minh bạch, chịu sự giám sát.
• Về mặt hiệu quả: Hoạt động hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội.

Ví dụ: Quốc hội ban hành luật, Chính phủ thi hành, Tòa án xét xử theo luật do Quốc hội ban hành.

Kết quả: Đảm bảo thống nhất trong tổ chức, mục tiêu, hoạt động và hiệu quả, góp phần vào thành tựu của đất nước.

Khám phá 7

CH  1: 

- Việc đẩy mạnh cải cách hành chính tạo điều kiện thuận lợi, giúp nhân dân tiết kiệm được thời gian, công sức, tiền bạc khi thực hiện các thủ tục hành chính.

- Nhân dân thực hiện quyền bầu cử, ứng cử để tham gia thành lập bộ máy nhà nước.

CH 2:

•  Các cơ quan, tổ chức trong bộ máy nhà nước được nhân dân thành lập

• Người dân có quyền tham gia quản lí nhà nước

• Hoạt động của bộ máy nhà nước hướng tới việc chăm lo cho nhân dân

• Mọi cán bộ, nhân viên nhà nước đều xuất phát từ nhân dân, tham gia vào bộ máy nhà nước là để phục vụ, phụng sự nhân dân.

Khám phá 8

CH  1: Thể hiện phải có trách nhiệm bảo cáo công việc và chịu sự giám sát của Quốc hội.

CH 2

• Bộ máy nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một thể thống nhất, được tổ chức và hoạt động theo những nguyên tắc chung và hướng đến những mục tiêu giống nhau.

•  Các cơ quan phải có sự phối hợp, giám sát lẫn nhau để đảm bảo tất cả các lĩnh vực hoạt động của bộ máy nhà nước đều được thực hiện đúng

CH 3: 

- Tất cả các cơ quan trong hệ thống bộ máy nhà nước đều được Nhà nước trao các quyền cụ thể để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của mình.

- Các cơ quan sử dụng quyền lực nhà nước để thực hiện các nhiệm vụ riêng, tuy nhiên giữa các cơ quan luôn có mối quan hệ, hỗ trợ nhau trong việc 

- Các cơ quan cấp dưới phải phục tùng, thực hiện các quyết định của cơ quan cấp trên.

Khám phá 9

CH : 1. Các cơ quan, tổ chức, hộ gia đình và cá nhân sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam đều phải tuân thủ Luật Phòng cháy, chữa cháy vì tất cả mọi người sinh sống, làm việc trên lãnh thổ Việt Nam đều có nghĩa vụ tuân thủ pháp luật.

2. Tính pháp quyền xã hội chủ nghĩa của bộ máy nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam được biểu hiện:

- Tất cả các cơ quan trong bộ máy nhà nước đều được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật

- Các cơ quan trong bộ máy nhà nước sử dụng pháp luật để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của mình nhằm quản lý nhà nước và xã hội.

Luyện tập 1

CH : 

a. Sai

b. Đúng. 

c. Đúng

d. Sai

Luyện tập 2

CH : 

a. Đồng tình vì N đúng. Việc làm của N là việc làm giúp mọi người biết, ủng hộ và thực hiện tốt các chính sách của Nhà nước.

b. Đồng tình vì D đúng. Các tài liệu có nội dung tiêu cực về bộ máy nhà nước thường được các đối tượng phản động sử dụng để chống phá Nhà nước là vi phạm pháp luật.

c. Không đồng tình vì ông A sai, không làm tròn trách nhiệm của một cán bộ nhà nước. 

d. Đồng tình. Việc xây dựng dự án cho trẻ em nên xuất phát từ lợi ích, mong muốn của trẻ em

Luyện tập 3

CH :

 a. Nếu là K, em sẽ giải thích cho các bạn hậu quả của việc tuyên truyền những bài viết có nội dung xấu trên mạng xã hội

b. Nêu là T, em sẽ nói chuyện với các cán bộ tiếp dân

c. Nếu chứng kiến sự việc, em sẽ giải thích cho mọi người hiểu trách nhiệm của bản thân trong việc phòng cháy, chữa cháy và vận động mọi người kí bản cam kết

Vận dụng 1

CH : 

1. Nền tảng:

• Nhân dân là nguồn gốc, chủ thể quyền lực nhà nước, quyết định vận mệnh đất nước.

2. Biểu hiện:

• Tham gia bầu cử, giám sát hoạt động, quản lý nhà nước, bảo vệ Tổ quốc, nâng cao ý thức.

3. Ý nghĩa:

• Đảm bảo tính dân chủ, nâng cao hiệu quả, tăng cường đoàn kết.

4. Phát huy:

• Nâng cao nhận thức, cải thiện cơ chế, tăng cường trách nhiệm.

Kết luận:

• Vai trò to lớn, không thể thiếu của người dân.
• Mỗi cá nhân cần ý thức, nỗ lực thực hiện tốt vai trò, trách nhiệm.

Vận dụng 2

CH :- Giúp giảm chi phí, tiết kiệm thời gian cho người dân và doanh nghiệp.

- Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lí nhà nước.

- Tăng lòng tin của người dân và doanh nghiệp đối với bộ máy nhà nước.