BÀI 20: ĐẶC ĐIỂM, NGUYÊN TẮC TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA BỘ MÁY NHÀ NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Mở đầu

Câu hỏi: Em hãy kể tên các cơ quan trong bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và chia sẻ hiểu biết của mình về một trong các cơ quan đó.

Giải nhanh: 

Quốc hội, Chính phủ, Chủ tịch nước, Tòa án, Viện kiểm sát, chính quyền địa phương.

- Hiểu biết của em về Quốc hội: Là cơ quan quyền lực cao nhất, do nhân dân bầu ra.

Khám phá 1

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin sau để trả lời câu hỏi:

1. Theo em, Đảng lãnh đạo bộ máy nhà nước trên những phương diện nào? Hãy nêu ví dụ minh họa.

2. Nguyên tắc đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước được thể hiện như thế nào trong thông tin 2?

Giải nhanh: 

1. Đề ra đường lối, chủ trương, phương hướng lớn cho Nhà nước, đào tạo, bồi dưỡng các cán bộ, công chức, viên chức nhà nước

2. Giới thiệu nhân sự vào các vị trí quan trọng trong bộ máy nhà nước,...

Khám phá 2

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin sau để trả lời câu hỏi:

1. Em hãy cho biết các luật, nghị quyết, pháp lệnh sau khi được Quốc hội thông qua sẽ do những cơ quan nào tổ chức thi hành, thực hiện.

2. Em hiểu như thế nào về nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất những có sự phân công, phối hợp, kiểm soát? Thực hiện nguyên tắc này có ý nghĩa như thế nào?
Giải nhanh: 

1. Nghị quyết chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2021, điều chỉnh chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2020; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giám định tư pháp; Nghị quyết về miễn thuế sử dụng đất nông nghiệp

2. Quyền lực nhà nước được phân chia thành quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp và được giao cho các cơ quan tương ứng thực hiện một cách độc lập nhưng có sự phối hợp, kiểm soát, giám sát lẫn nhau để thực hiện quyền lực nhà nước, đảm bảo mục tiêu chung phục vụ nhân dân và phục vụ dân tộc

 Khám phá 3

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin sau để trả lời câu hỏi:

1. Luật Trưng cầu ý dân của Nhà nước Việt Nam thể hiện nguyên tắc quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân như thế nào? Em hãy cho biết nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng phương thức và qua cơ quan, tổ chức nào.

2. Em hãy nêu biểu hiện của nguyên tắc quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước Việt Nam.
Giải nhanh: 

 1. 

- Toàn văn Hiến pháp hoặc một số nội dung quan trọng của Hiến pháp

- Vấn đề đặc biệt quan trọng về chủ quyền, lãnh thổ quốc gia, về quốc phòng, an ninh, đối ngoại có ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của quốc gia;

- Vấn đề đặc biệt quan trọng về kinh tế - xã hội có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của đất nước;... đều phải được lấy ý kiến của nhân dân.

Đồng thời, luật này cũng quy định tất cả công dân từ đủ 18 tuổi trở lên đểu có quyền bỏ phiếu biểu quyết khi Nhà nước trưng cầu ý dân.

Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng dân chủ trực tiếp và dân chủ gián tiếp thông qua Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp và tất cả các cơ quan khác trong bộ máy nhà nước Việt Nam.

2. Biểu hiện của nguyên tắc quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân:

- Tất cả quyền lực nhà nước đều thuộc về nhân dân và bộ máy nhà nước là công cụ để nhân dân thực thi những quyền lực đó.

- Các cơ quan quyền lực nhà nước như: Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp phải do nhân dân bầu ra theo nguyên tắc phổ thông, bình đẳng, trực tiếp và bỏ phiếu kín trên cơ sở dân chủ.

- Các đại biểu dân cử thay mặt nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước phải liên hệ chặt chẽ với nhân dân, nói lên tiếng nói và nguyện vọng của nhân dân, chịu sự giám sát chặt chẽ của nhân dân, và khi không còn được sự tín nhiệm của nhân dân thì đại biểu dân cử có thể bị bãi nhiệm.

- Những vấn đề quan trọng nhất của đất nước trước khi quyết định phải lấy ý kiến của nhân dân hoặc phải do nhân dân trực tiếp quyết định thông qua việc trưng cầu ý kiến của nhân dân.

- Nhân dân giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước, có quyền tố cáo, khiếu nại, góp ý,... nếu phát hiện sai phạm.

Khám phá 4

Câu 1: Qua lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, em hiểu thế nào là tập trung dân chủ?

Giải nhanh: 

Những vấn đề quan trọng nhất thường được bàn bạc, quyết định bởi tập thể. 

Câu 2: Trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, nguyên tắc tập trung dân chủ được biểu hiện như thế nào?

Giải nhanh: 

Đảm bảo sự chỉ đạo, lãnh đạo tập trung, thống nhất của trung ương với địa phương, của cấp trên với cấp dưới nhưng mặt khác phải mở rộng dân chủ, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của địa phương và cấp dưới

Khám phá 5

Câu 1: Các văn bản pháp luật trong hình ảnh trên quy định tổ chức và hoạt động của cơ quan nào trong bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam?

Giải nhanh: 

Toà án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân.

Câu 2: Theo em, nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được biểu hiện như thế nào?

Giải nhanh: 

- Bộ máy nhà nước được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật.

- Cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức nhà nước phải nghiêm chỉnh tuân thủ pháp luật, mọi hành vi vi phạm pháp luật đều bị xử lí

Khám phá 6

Câu 1: Việc thực hiện chủ trương xây dựng và hoàn thiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được thể hiện như thế nào trong bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam?

Giải nhanh: 

- Đảng đề ra đường lối, chủ trương phát triển nền kinh tế.

- Các cơ quan nhà nước hiện thực hoá chủ trương, đường lối của Đảng 

Câu 2: Theo em, tính thống nhất của bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt nam được biểu hiện như thế nào? 

Giải nhanh: 

Tất cả các cơ quan trong bộ máy nhà nước đều chịu sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, được tổ chức và hoạt động theo những nguyên tắc chung

Khám phá 7

Câu 1: Việc đẩy mạnh cải cách hành chính thể hiện tính nhân dân của bộ máy hành chính nhà nước ta như thế nào? Nhân dân thực hiện quyền gì để tham gia thành lập bộ máy nhà nước?

Giải nhanh: 

Tạo điều kiện thuận lợi, giúp nhân dân tiết kiệm được thời gian, công sức, tiền bạc khi thực hiện các thủ tục hành chính.

Câu 2: Em hãy nêu biểu hiện của tính nhân dân trong bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Giải nhanh: 

- Các cơ quan, tổ chức hoạt động để phục vụ cho lợi ích của nhân dân.

- Người dân có quyền tham gia quản lí nhà nước: quyền khiếu nại, tố cáo.

Khám phá 8

Câu 1: Việc Chính phủ phải báo cáo và chịu sự giám sát của Quốc hội về các công việc của mình thể hiện điều gì?

Giải nhanh: 

Vai trò của Quốc hội là cơ quan quyền lực cao nhất trong bộ máy nhà nước

Câu 2: Theo em, vì sao các cơ quan trong bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được phân công quyền lực để thực hiện các nhiệm vụ riêng nhưng vẫn phải có sự phối hợp, giám sát lẫn nhau?

Giải nhanh: 

Bộ máy nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một thể thống nhất, được tổ chức và hoạt động theo những nguyên tắc chung 

Câu 3: Tính quyền lực của bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được biểu hiện như thế nào?

Giải nhanh: 

- Các cơ quan sử dụng quyền lực nhà nước để thực hiện các nhiệm vụ riêng

- Các cơ quan cấp dưới phải phục tùng, thực hiện các quyết định cơ quan cấp trên.

Khám phá 9

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin sau để trả lời câu hỏi:

1. Trong thông tin 2, vì sao các cơ quan, tổ chức, hộ gia đình và cá nhân sinh sống trên lãnh thổ VIệt Nam đều phải tuân thủ các quy định của Luật Phòng cháy và chữa cháy?

2. Tính pháp quyền xã hội chủ nghĩa được biểu hiện như thế nào trong bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam?
Giải nhanh: 

1. Các cơ quan, tổ chức, hộ gia đình và cá nhân sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam 

2.

- Tất cả các cơ quan nhà nước đều tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp, pháp luật

- Các cơ quan trong bộ máy nhà nước sử dụng pháp luật để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của mình nhằm quản lý nhà nước và xã hội.

Luyện tập 1

Câu hỏi: Em hãy cho biết các ý kiến sau đúng hay sai. Vì sao?

Giải nhanh: 

a. Sai, vì chỉ có công dân Việt Nam, không bị giới hạn về năng lực xã hội và đủ 21 tuổi trở lên mới có quyền ứng cử vào bộ máy nhà nước.

b. Đúng. Nhân dân có quyền khiếu nại, tố cáo nếu không đồng tình 

c. Đúng, vì bộ máy nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức phân cấp. Quyền lực nhà nước được phân chia để thực hiện chức năng, nhiệm vụ 

d. Sai, vì những vấn đề quan trọng trong hoạt động của các cơ quan nhà nước được quyết định bởi tập thể, người lãnh đạo không được quyền tự ý quyết định.

Luyện tập 2

Câu hỏi: Em đồng tình hay không đồng tình với những hành vi nào sau đây? Vì sao?  

Giải nhanh: 

a. Đồng tình vì N đúng. Việc làm của N là việc làm giúp mọi người biết, ủng hộ và thực hiện tốt các chính sách của Nhà nước.

b. Đồng tình vì D đúng. Đây là hành vi pháp luật nghiêm cấm

c. Không đồng tình vì ông A sai, không làm tròn trách nhiệm của cán bộ nhà nước. 

d. Đồng tình. Việc xuất phát từ lợi ích, mong muốn của trẻ em. 

Luyện tập 3

Câu hỏi: Em hãy xử lí các tình huống sau:  

Nếu là K, em sẽ làm gì?

Nếu là T, em sẽ làm gì?

Nếu chứng kiến tình huống trên, em sẽ làm gì?
Giải nhanh: 

a. Giải thích cho các bạn hậu quả của việc tuyên truyền những bài viết có nội dung xấu trên mạng xã hội 

b. Khiếu nại về thái độ của các cán bộ đó với các lãnh đạo xã

c. Giải thích trách nhiệm của bản thân trong việc phòng cháy, chữa cháy 

Vận dụng 1

Câu hỏi: Em hãy viết một bài luận thể hiện vai trò của người dân trong việc góp phần xây dựng bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam vững mạnh.     

 Giải nhanh: 

Nhân dân là trung tâm, là chủ thể của công cuộc đổi mới. Phải luôn luôn quán triệt quan điểm lấy dân làm gốc, dân là gốc, vì lợi ích của nhân dân, dựa vào nhân dân, phát huy vai trò làm chủ, tinh thần trách nhiệm, sức sáng tạo và mọi nguồn lực của nhân dân, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân. 

Vận dụng 2

Câu hỏi: Em hãy viết bài chia sẻ tác dụng tích cực của việc cải cách hành chính ở địa phương em.

 Giải nhanh: 

- Giúp giảm chi phí, tiết kiệm thời gian cho người dân và doanh nghiệp.

- Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lí nhà nước.

- Tăng lòng tin của người dân và doanh nghiệp đối với bộ máy nhà nước.