Slide bài giảng Ngữ văn 9 Chân trời bài 10: Sông Đáy (Nguyễn Quang Thiều)

Tóm lược nội dung

_{BÀI 10. TIẾNG VỌNG NHỮNG NGÀY QUA}

_{VĂN BẢN. SÔNG ĐÁY}

HƯỚNG DẪN ĐỌC

Câu 1: Nội dung bao quát của bài thơ là gì?

Bài làm rút gọn:

Bài thơ khắc họa về sự trân trọng đối với quê hương, đất nước, nơi sinh ra, tâm trạng vui buồn lẫn lộn khi trở về với quê hương, nhớ về hình ảnh con sông Đáy - con sông quê hương.

Câu 2. Nêu một số đặc điểm hình thức của bài thơ (thể thơ, từ ngữ, hình ảnh, biện pháp tu từ, vần, nhịp,...) và cho biết tác dụng của hình thức ấy trong việc biểu đạt nội dung.

Bài làm rút gọn:

- Thể thơ: tự do, không tuân theo luật bằng trắc hay số câu quy định. 

- Từ ngữ:

• Sử dụng nhiều từ ngữ giản dị, mộc mạc, gần gũi với đời sống thường nhật như "mẹ", "sông", "bến", "cát", "bẹ ngô",...

• Sử dụng một số từ ngữ gợi tả, gợi cảm như "mồ hôi mát", "mảnh sông đêm", "tiếng cá quẫy tuột câu", "tiếng lá reo",...

• Sử dụng một số hình ảnh ẩn dụ, so sánh như "sông Đáy chảy vào đời tôi như mẹ tôi", "đôi mắt nhớ thương của tôi như hai hốc đất ven bờ",...

- Hình ảnh:

• Hình ảnh sông Đáy được sử dụng xuyên suốt bài thơ như một biểu tượng cho quê hương, cho tuổi thơ và cho tình mẫu tử.

• Một số hình ảnh khác như "mẹ", "bến", "cát", "bẹ ngô",... gợi lên những ký ức tuổi thơ bình dị, thân thương.

- Biện pháp tu từ:

• Sử dụng nhiều biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa,... giúp cho bài thơ thêm sinh động, gợi cảm và thể hiện được sâu sắc nội dung.

• So sánh: "sông Đáy chảy vào đời tôi như mẹ tôi", "đôi mắt nhớ thương của tôi như hai hốc đất ven bờ",...

• Ẩn dụ: "sông Đáy" là biểu tượng cho quê hương, cho tuổi thơ và cho tình mẫu tử.

• Nhân hóa: "sông Đáy ơi", "mẹ tôi đã già như cát bên bờ",...

- Vần, nhịp:

• Bài thơ không tuân theo luật bằng trắc, nhịp điệu tự do, nhưng vẫn có sự hài hòa, uyển chuyển.

• Nhịp điệu chậm rãi, da diết ở những khổ thơ đầu, thể hiện nỗi nhớ quê da diết.

• Nhịp điệu nhanh, dồn dập ở khổ thơ cuối, thể hiện niềm xúc động khi được trở lại quê hương.

=> Tác dụng:

• Thơ tự do giúp cho tác giả thể hiện được cảm xúc một cách tự nhiên, tuôn trào.

• Từ ngữ giản dị, mộc mạc, gần gũi với đời sống thường nhật giúp cho bài thơ dễ đi vào lòng người.

• Hình ảnh thơ giàu sức gợi tả, gợi cảm, thể hiện được sâu sắc nội dung bài thơ.

• Biện pháp tu từ giúp cho bài thơ thêm sinh động, gợi cảm.

• Vần, nhịp điệu hài hòa, uyển chuyển, phù hợp với nội dung và cảm xúc của bài thơ.

Câu 3: Phân tích hình ảnh con Sông Đáy được gợi tả trong bài thơ.

Bài làm rút gọn:

+ Sông Đáy: là quê hương, nơi nhà thơ sinh ra và lớn lên có dòng sông Đáy chảy qua. Hình ảnh sông Đáy được lặp lại nhiều lần trong bài thơ t/h nỗi nhớ nhung khắc khoải khôn nguôi.

+ Sông Đáy như người mẹ hiền hòa cung cấp nước, phù sa nuôi sống cả 1 vùng thiên nhiên, con người. Cũng giống như người mẹ tần tảo làm lụng nuôi con => so sánh kì lạ

Câu 4: Phân tích tình cảm, cảm xúc của người viết khi viết về Sông Đáy. Bài thơ cho thấy mối liên hệ nào giữa Sông Đáy với mẹ và kí ức của người viết?

Bài làm rút gọn:

Tác giả đã xa quê nhiều năm, lòng luôn hướng về quê hương với nỗi nhớ da diết. Nỗi nhớ ấy được thể hiện qua hình ảnh "sông Đáy", qua những kỉ niệm tuổi thơ gắn liền với dòng sông.

Hình ảnh "sông Đáy" được liên tưởng đến hình ảnh người mẹ tảo tần, hiền hậu. Sông Đáy đã chở che, nuôi dưỡng tác giả từ thuở ấu thơ. Tác giả nhớ về những buổi chiều mẹ gánh nặng lam lũ, nhớ về mái tóc mẹ thơm mùi mồ hôi.

Khi trở về quê hương, tác giả nhận ra nhiều đổi thay. "Mẹ tôi đã già như cát bên bờ", "cát từ mặt tôi chảy xuống dòng dòng". Nỗi buồn ấy thể hiện sự tiếc nuối cho thời gian đã qua, cho tuổi thơ đã mất.

Mối liên hệ giữa Sông Đáy với mẹ và kí ức của người viết: sông Đáy là biểu tượng cho quê hương, cho tuổi thơ và cho tình mẫu tử. Sông Đáy là dòng sông quê hương gắn liền với tuổi thơ của tác giả. Sông Đáy đã chứng kiến những kỉ niệm vui buồn của tác giả. Hình ảnh "sông Đáy" được liên tưởng đến hình ảnh người mẹ tảo tần, hiền hậu. Sông Đáy đã chở che, nuôi dưỡng tác giả từ thuở ấu thơ. Sông Đáy gợi nhớ về những kỉ niệm tuổi thơ của tác giả. Kỉ niệm về mẹ, về quê hương, về những tháng ngày ấu thơ bên dòng sông.

Câu 5: Xác định chủ đề của văn bản và nêu một số căn cứ để xác định chủ đề.

Bài làm rút gọn:

Chủ đề: Quê hương

Căn cứ:

- Nhan đề: dòng sông quê hương

- Miêu tả về mẹ

- Ký ức tuổi thơ ở quê hương

Câu 6: Theo em, qua bài thơ, tác giả muốn gửi đến người đọc thông điệp gì?

Bài làm rút gọn:

Thông điệp: Tuổi thơ là quãng thời gian đẹp nhất trong cuộc đời mỗi người. Chúng ta nên trân trọng những kỉ niệm tuổi thơ đẹp đẽ ấy.

Câu 7: Từ sự gợi nhắc của hình ảnh Sông Đáy qua văn bản, hãy chia sẻ về hình ảnh một con sông (trong thực tế hoặc trong văn học) đã để lại cho em những ấn tượng khó quên.

Bài làm rút gọn:

Hình ảnh con sông Hồng chảy qua làng em!