Slide bài giảng ngữ văn 10 cánh diều bài 2: Thực hành tiếng Việt trang 50

Tóm lược nội dung

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

Câu 1: Trật tự trong mỗi cặp câu dưới đây thể hiện những khác biệt về nghĩa như thế nào?

a1. Mồng 8 tháng Ba là ngày phụ nữ Quốc tế.

a2. Mồng 8 tháng Ba là ngày Quốc tế phụ nữ.

b1. Đỗ Phủ là nhà thơ Trung Quốc nổi tiếng.

b2. Đỗ Phủ là nhà thơ nổi tiếng Trung Quốc.

c1. Bài thơ đã nói lên sự cảm thông sâu sắc với những người lính của ông.

c2. Bài thơ đã nói lên sự cảm thông sâu sắc của ông với những người lính.

Trả lời:

a1. Nhấn mạnh ngày phụ nữ của quốc tế.

a2. Nhấn mạnh ngày Quốc tế của phụ nữ.

b1. Nhấn mạnh địa điểm Trung Quốc có nhà thơ Đỗ Phủ nổi tiếng.

b2. Nhấn mạnh sự nổi tiếng của nhà thơ Đỗ Phủ.

c1. Nhấn mạnh đối tượng "những người lính".

c2. Nhấn mạnh tác giả.

Câu 2: Phân tích và sửa lỗi về trật tự từ trong các trường hợp sau:
a. Tự tình (bài 2) là một trong những bài thơ cất lên tiếng nói quyết liệt đấu tranh cho nữ quyền của Hồ Xuân Hương.
b. Câu cá mùa thu, Vịnh mùa thu, Uống rượu mùa thu là chùm thơ của Nguyễn Khuyến nổi tiếng.
c. Đến năm 2000, phải thanh toán hết các trang thiết bị cũ kĩ, lạc hậu, phải đầu tư một số dụng cụ chuyên khoa cần thiết cho các trạm y tế như răng, mắt.
d. Họ úp cái nón lên mặt, nằm xuống ngủ một giấc cho đến chiều.

Trả lời:

a. Sửa "quyết liệt đấu tranh" thành "đấu tranh quyết liệt".

b. Sửa "chùm thơ của Nguyễn Khuyến nổi tiếng" thành "chùm thơ nổi tiếng của Nguyễn Khuyến".

c. Sửa "phải thanh toán hết các trang thiết bị cũ kĩ, lạc hậu"  thành"các trang thiết bị cũ kĩ, lạc hậu phải thanh toán hết".

d. Sửa "úp cái nón lên mặt" thành "úp lên mặt cái nón".

Câu 3: Trật tự trong các câu thơ Đường luật có gì khác trật tự từ thông thường? Phân tích tác dụng tu từ của hiện tượng đảo trật tự từ mà tác giả đã lựa chọn.

a.                                    Đêm khuya văng vắng trống canh dồn

Trơ cái hồng nhan với nước non.

(Hồ Xuân Hương)

b.                                    Lom khom dưới núi tiều vài chú,

Lác đác bên sông chợ mấy nhà.

(Bà Huyện Thanh Quan)

c.                                    Lao xao chợ cá làng ngư phủ,

Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.

(Nguyễn Trãi)

d.                                    Lặn lội thân cò khi quãng vắng,

Eo sèo mặt nước buổi đò đông.

(Trần Tế Xương)

Trả lời:

a. Đảo "trơ cái hồng nhan với nước non": cố tình khoét sâu thêm vào cái sự bẽ bàng của tâm trạng của chủ thể trữ tình. 

b. Đảo "lom khom", "lác đác": nhấn mạnh sự thưa thớt, vắng vẻ, tiêu điều ở nơi đây.

c. Đảo trật tự cú pháp: nhấn mạnh những âm thanh của một cuộc sống đang sinh sôi, là tiếng lòng của tâm hồn tác giả trước cuộc sống no ấm, thịnh vượng của dân chúng.

d.  Đảo "lặn lội" và dùng từ "thân cò" thay cho từ "con cò": làm tăng thêm nỗi vất vả gian truân của bà Tú.

Câu 4: Hãy viết một đoạn văn (khoảng 8 - 10 dòng) với câu chủ đề: Mùa thu trong thơ Nguyễn Khuyến luôn mang một nỗi buồn man mác như chính nỗi niềm của tác giả về đất nước, về thời cuộc. Giải thích cách sắp xếp trật tự từ ở một câu trong đoạn văn mà em đã viết.

Gợi ý:

- “Thu điếu” của Nguyễn Khuyến không chỉ khám phá cảnh sắc mây trời mà hơn hết, đó là cảm nhận lòng người, tình người. 

- Hình ảnh trung tâm của bài thơ là bóng dáng người câu cá lẻ loi, cô độc. 

- Ta không chỉ tưởng tượng dáng dấp hay trạng thái của sự vật mà còn là tâm trạng cô đơn, nỗi buồn u uất, sự trống vắng trong tâm hồn nhà thơ.

- Khi ông đạt tới đỉnh cao sự nghiệp cũng là lúc nước nhà bước vào một giai đoạn lịch sử đầy bi thương. Hệ tư tưởng Nho giáo mà nhà thơ từng tôn thờ giờ đây đã không còn phù hợp. 

=> Nguyễn Khuyến luôn thấy mình cô độc, lạc lõng giữa những biến động của thời cuộc. 

- Bức tranh thu có lẽ chỉ là một phương tiện để thi nhân gửi gắm tấm lòng yêu nước sâu đậm.

- Em chọn câu: "Khi ông đạt tới đỉnh cao sự nghiệp cũng là lúc nước nhà bước vào một giai đoạn lịch sử đầy bi thương."

=> Em sắp xếp sự việc "ông đạt đỉnh cao sự nghiệp" trước "giai đoạn lịch sử đầy bi thương" để nhấn mạnh sự mất mát, đau đớn và bất lực trong cuộc đời, sự nghiệp của tác giả Nguyễn Khuyến.