BÀI 9: KHÍ QUYỂN, CÁC YẾU TỐ KHI HẬU 

Mở đầu

Câu hỏi: Các yếu tố khí hậu diễn ra như thế nào trong khí quyển?

Giải rút gọn: 

Tất cả các yếu tố khí hậu diễn ra trong khí quyển bao gồm nhiệt độ, độ ẩm, áp suất, mây, gió, mưa…đều có những quy luật riêng, đồng thời có sự tác động lẫn nhau, tạo nên sự đa dạng của khí hậu Trái Đất

Hình thành kiến thức mới

Câu 1: Dựa vào thông tin trong mục 1 và hình 9.1, hãy:

- Nêu khái niệm khí quyền.

- Kể tên và xác định giới hạn của các tầng khí quyển.

Giải rút gọn:

Khí quyển là lớp không khí bao quanh Trái Đất

Giới hạn của các tầng khí quyền.

• Tầng khuyếch tán (800km)
• Tầng nhiệt (80 - 85km)
• Tầng giữa (51 - 55km)
• Tầng bình lưu (20 - 25km)
• Tầng đối lưu (8 - 16km)

Câu 2: Dựa vào thông tin trong mục a và bảng 9, hãy nhận xét về sự thay đổi nhiệt độ trung bình năm và biên độ nhiệt độ năm theo vĩ độ ở bán câu Bắc.

Giải rút gọn:

• Sự hình thành các vòng đai nhiệt: vòng đai nóng, vòng đai ôn hoà, vòng đai lạnh và vòng đai băng giá vĩnh cửu.
• Ranh giới: dựa vào các đường đẳng nhiệt trung bình năm 20°C và các đường đẳng nhiệt 10°C và 0°C của tháng nóng nhất.

Câu 3: Dựa vào thông tin mục b và hình 9.2, nhận xét và giải thích sự thay đổi của biên độ nhiệt độ ở các địa điểm nằm trên khoảng vĩ tuyến 52°B.

Giải rút gọn: 

Nhận xét: Biên độ nhiệt tăng dần từ đại dương vào trong lục địa:

Nguyên nhân: Do sự nóng lên và lạnh đi giữa lục địa và đại dương.

Câu 4: Đọc thông tin trong mục c và hình 9.3, trình bày sự thay đổi nhiệt độ không khí theo địa hình.

Giải rút gọn:

Vùng núi có độ cao thường có nhiệt độ thấp hơn so với vùng đồng bằng. Trên các đỉnh núi, không khí thường lạnh hơn. Trong khi đó, trên các vùng đồng bằng, không khí tiếp xúc với bề mặt ấm hơn, gây ra sự nóng không khí.

Câu 5: Dựa vào thông tin và hình trong mục a, hãy: 

- Nêu các nguyên nhân dẫn đến sự thay đổi khí áp trên Trái Đất.

- Trình bày sự hình thành các đai khí áp trên Trái Đất.

Giải rút gọn::

Sự thay đổi khí áp trên Trái đất do sự tương tác giữa không khí và bề mặt Trái đất, hoạt động của địa hình.

Các đai khí áp trên Trái Đất hình thành có sự tương tác giữa không khí và các yếu tố như sự chuyển động của không khí, tương tác với bề mặt Trái Đất, địa hình.

Câu 6. Dựa vào thông tin và các hình trong mục b, hãy trình bày một số loại gió chính trên Trái Đất và gió địa phương.

Giải rút gọn:

- Các loại gió chính trên Trái Đất: gió xích đạo, gió cánh đồng, gió đông tây

- Các loại gió địa phương: gió biển, gió đất, gió núi, gió thung lũng

Câu 7: Dựa vào thông tin trong mục a, phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến lượng mưa.

Giải rút gọn:

Khí áp: Khi không khí chuyển lên cao, nó làm giảm nhiệt độ và tạo điều kiện cho sự tạo mây và mưa.

Địa hình: Các vùng núi thường có lượng mưa cao hơn do sự nâng cao không khí lên khi tiếp tục căng thẳng với dãy núi. 

Hướng gió: Khi gió thổi qua một khu vực có thể mang theo hơi nước và gây ra mưa khi gặp điều kiện lạnh hơn.

Độ ẩm: Khi không khí có độ ẩm cao, nó có khả năng chứa nhiều hơi nước và tạo điều kiện cho sự tạo mây và mưa.

Nhiệt độ: Khi không khí được làm nóng, nó có khả năng hấp thụ nhiều hơi nước và tạo điều kiện cho sự tạo mây và mưa.

Vị trí địa lý: Vùng gần biển thường có lượng mưa cao hơn hoạt động của hơi nước từ biển.

Câu 8: Dựa vào thông tin trong mục b và hình 9.7, nhận xét về sự phân bố lượng mưa trên Trái Đất

Giải rút gọn:

Sự bố lượng mưa trên Trái đất không đồng đều và phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau như vị trí địa lý, hình thái địa hình, hệ thống khí đĩa và các yếu tố khí hậu khác.

Luyện tập

Câu 1: Trình bày đặc điểm phân bố nhiệt độ trên Trái Đất.

Giải rút gọn:

* Nhiệt độ phân bố theo vĩ độ: Ranh giới của các vòng đai nhiệt được xác định dựa vào các đường đẳng nhiệt trung bình năm 20°C và các đường đẳng nhiệt 10°C và 0°C của tháng nóng nhát.

* Nhiệt độ phân bố theo lục địa và đại dương: lục địa có nhiệt độ thắp hơn đại dương. Các địa điểm nằm sâu trong lục địa thường có biên độ nhiệt độ lớn hơn các địa đểm nằm gần đại dương.

* Nhiệt độ phân bố theo địa hình: Nhiệt độ không khí trong tầng đối lưu giảm dần theo độ cao. Ngoài ra, nhiệt độ không khí còn thay đổi theo độ dốc và hướng phơi của sườn núi do liên quan đến góc chiêu của tia sáng mặt trời tới bê mặt đất

Giải rút gọn: 

   Khí áp trên Trái Đất phân bố thành: đai áp cao, đai áp thấp đối xứng qua đai áp thấp xích đạo. Không khí di chuyển từ nơi có khí áp cao tới nơi có khí áp thấp tạo nên gió.

Vận dụng

Chọn một trong hai nhiệm vụ sau: 

Câu 1. Dựa vào kiến thức đã học, hãy giải thích hiện tượng thời tiết trong câu thơ sau của nhà thơ Thuý Bắc:

"Trường Sơn Đông

Trường Sơn Tây

Bên nắng đốt

Bên mưa quây..." 

Giải rút gọn: 

  - Hiện tượng gió lào

  - Phạm vi: phía Nam của Tây Bắc

  - Thời gian: mùa hạ ở miền Nam， Bắc và vào tháng 9 ở Trung Bộ.

Câu 2: Tại sao vào mùa nóng bức, người dân ở vùng đông bằng và các đô thị rất thích đi du lịch, nghỉ dưỡng ở Sa Pa và Đà Lạt?

Giải rút gọn::

Do không khí mát mẻ, cảnh quan thiên nhiên đẹp, có nhiều hoạt động du lịch, văn hoá địa phương

Chọn một trong hai nhiệm vụ sau:

Câu 1: Tìm hiểu về một con sông hoặc nhỏ lớn trên thế giới:

* Sông Nile:

Sông Nile là một con sông ảnh hưởng đến vùng Đông Phi và Ai Cập. Sông Nile bắt nguồn từ hồ Victoria ở khu vực xích đạo, nơi có lượng mưa lớn quanh năm. Trước đây, sông Nile được cho là con sông dài nhất thế giới với chiều dài 6,853 km. Sông Nile có vai trò quan trọng trong văn hóa và lịch sử của Ai Cập. Sông cung cấp nước cho các vùng đồng bằng Ai Cập và đóng vai trò quan trọng trong việc chống lại hiện tượng xâm nhập cát và cung cấp nguồn nước chính cho toàn vùng Đông Phi.

Câu 2: Tìm hiểu tình trạng ô nhiễm nguồn nước ở địa phương em.

Giải rút gọn:: 

Sông Tô Lịch đang gặp tình trạng ô nhiễm chất thải xả từ sinh hoạt và công nghiệp. Sự xâm nhập của chất thải gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường và sức khỏe của người dân. Ô nhiễm sông Tô Lịch gây ra nhiều vấn đề như mất mỹ quan, giảm chất lượng nước, và ảnh hưởng đến đời sống của các sinh vật sống trong môi trường nước.