BÀI 19 : QUY MÔ DÂN SỐ, GIA TĂNG DÂN SỐ VÀ CƠ CẤU DÂN SỐ TRÊN THẾ GIỚI 

Mở đầu

Câu hỏi: Gia tăng dân số thế giới diễn ra như thế nào? Cơ cấu dân số thường đề cập đến những yếu tố nào?

Giải rút gọn:

Gia tăng dân số thế giới là quá trình tăng số lượng người theo thời gian. Quá trình này diễn ra sự hợp lý giữa tỷ lệ sinh và tỷ lệ tử vong trong dân số. Tỷ lệ sinh là số trẻ em được sinh ra trong một khoảng thời gian nhất định, trong khi tỷ lệ tử vong là số người chết trong cùng một khoảng thời gian.

Yếu tố: giới tính, tuổi, dân tộc, trình độ học vấn, nghề nghiệp

Hình thành kiến thức mới

Câu 1: Dựa vào thông tin trong mục 1 và bảng 19, hãy trình bày đặc điểm và tình hình phát triển dân số trên thế giới.

Giải rút gọn:

Từ khoảng giữa thế kỉ XX, số dân thế giới tăng rắt nhanh (bùng nổ dân số), nhưng gần đây đã tăng chậm lại. 

Câu 2: Dựa vào thông tin trong mục a, hãy cho biết thế nào là gia tăng dân số tự nhiên.

Giải rút gọn:

Gia tăng tự nhiên là sự chênh lệch giữa tỷ lệ sinh – tỷ lệ tử mà không tính yếu tố nhập cư và xuất cư

Câu 3: Dựa vào thông tin trong mục b, hãy cho biết thế nào là gia tăng dân số cơ học.

Giải rút gọn:

 Gia tăng dân số cơ học là sự chênh lệch giữa tỉ suất nhập cư và tỉ suất xuất cư. Ở các nước phát triển tỉ suất nhập cư thường lớn hơn tỉ suất xuất cư, còn ở các nước đang phát triển tỉ suất xuất cư thường lớn hơn tỉ suất nhập cư.

Câu 4: Dựa vào thông tin trong mục c, hãy trình bày khái niệm về gia tăng dân số thực tế.

Giải rút gọn:

Gia tăng dân số thực tế là tổng của gia tăng dân số tự nhiên và gia tăng dân số cơ học (đơn vị tinh là %). 

Câu 5: Dựa vào thông tin trong mục d, hãy phân tích các nhân tố tác động đến gia tăng dân số.

Giải rút gọn:

Yếu tố kinh tế: khả năng phát triển kinh tế cũng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và dịch vụ y tế, từ đó ảnh hưởng đến tỷ lệ tử vong.

Yếu tố xã hội và văn hóa: quan điểm về hôn nhân và sinh con, tôn giáo và truyền thống văn hóa có thể ảnh hưởng đến quyết định sinh con và số lượng sinh.

Chính sách gia đình: Các sách hỗ trợ chính cho gia đình, sách chính về chăm sóc trẻ em và sách chính về kế hoạch hóa gia đình có thể có tác dụng đáng kể đến gia tăng dân số.

Yếu tố y tế: Chất lượng dịch vụ y tế, tiếp cận y tế và các chương trình chăm sóc sức khỏe có thể ảnh hưởng đến tỷ lệ tử vong và sức khỏe của người dân, từ đó ảnh hưởng đến gia tăng dân số.

Môi trường sống: đô thị hóa, biến đổi khí hậu có thể ảnh hưởng đến số lượng sinh và tử vong, và từ đó ảnh hưởng đến gia tăng dân số.

Câu 6: Đọc thông tin trong mục a, hãy trình bày cơ cầu dân số theo giới tính và cơ cấu dân số theo tuổi.

Giải rút gọn:

Cơ cấu dân số theo giới tính chất là sự phân bố dân số theo nam và nữ. Để trình bày cơ sở cấu dân số theo giới tính, ta cần xem xét số lượng nam và nữ trong dân số của một quốc gia hoặc khu vực cụ thể. 

Cơ sở cấu dân số theo tuổi là sự phân bố dân số theo các nhóm tuổi khác nhau. Để trình bày cơ cấu dân số theo tuổi, ta chia dân số thành các nhóm tuổi như trẻ em (dưới 15 tuổi), người lao động (15-64 tuổi) và người cao tuổi (trên 65 tuổi). 

Câu 7: Dựa vào hình 19.2 và thông tin trong mục b, hãy trình bày cơ cấu dân số theo trình độ văn hoá và cơ cấu dân số theo lao động.

Giải rút gọn:

Cơ sở dân số theo trình độ văn hóa được bố trí theo các cấp độ học vấn và trình độ văn hóa khác nhau. 

Cơ cấu dân số theo lao động là sự phân bố dân số theo các nhóm lao động khác nhau. Để trình bày cơ cấu dân số theo lao động, ta chia dân số thành các nhóm dựa trên độ tuổi và hoạt động lao động, bao gồm các nhóm như trẻ em, người lao động và người cao tuổi. 

Luyện tập

Câu hỏi: Quan sát hình 19.1, hãy so sánh sự khác nhau giữa tháp dân số năm 2020 của các nước Ê-ti-ô-pi-a, Án Độ và Ca-na-đa.

Giải rút gọn:

Sự khác biệt về: tỷ lệ sinh, tỷ lệ tử, cơ cấu dân số theo tuổi

Vận dụng

Nhiệm vụ: Hãy tìm hiểu tình hình biến động dân số (tăng, giảm) ở nơi em sống trong thời gian 5 năm trở lại đây và nguyên nhân dẫn tới sự biến động đó.

Giải rút gọn: 

Dân số Việt Nam là khoảng 96,2 triệu người (2019). Tổng số dân số tăng lên gần 100 triệu người vào năm 2022. Tỷ lệ tăng dân số tự nhiên trong 5 năm gần đây là dương, với sự tăng trung bình khoảng 879,634 người mỗi năm. Tỷ lệ giới tính trong dân số tổng thể là gần cân bằng, với tỷ lệ nam/giới tính là 997 nam trên 1.000 nữ.

Các yếu tố tác động đến biến động dân số bao gồm tăng trưởng tự nhiên, di cư địa phương và di cư quốc tế, chính sách gia đình và chính sách dân số của chính phủ.