BÀI 20. ĐẠI VIỆT THỜI LÊ SƠ (1428- 1527)

1. Nhà Lê sơ thành lập

Câu 1: 

- Em hãy mô tả những nét chính về sự thành lập nhà Lê sơ.

- Đọc tư liệu 20.3 và cho biết chủ trương bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia của triều Lê sơ thể hiện như thế nào qua lời căn dặn của vua Lê Thánh Tông?

Giải rút gọn:

Triều Lê Sơ thành lập

- Tháng 4 năm 1428, sau thắng lợi của khởi nghĩa Lam Sơn, Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, khôi phục quốc hiệu Đại Việt, lập ra nhà Lê Sơ, đóng đô ở Thăng Long

Triều Lê Sơ: kiên quyết đấu tranh để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia, điều này được thể hiện qua các chi tiết:

+ Các vua nhà Lê Sơ phải kiên quyết đấu tranh.

+ Nếu quân Minh không nghe, thì sai sứ giả sang phương Bắc trình bày rõ điều ngay, lẽ phải

+ Nếu dám đem một thước, một tấc đất của Đại Việt dâng cho giặc thì chu di cửu tộc

2. Tình hình kinh tế - xã hội

Câu 1: 

- Em hãy trình bày những nét chính về tình hình kinh tế thời Lê sơ. Em có ấn tượng với thành tựu kinh tế nào nhất? Lí giải sự lựa chọn của em.

- Xã hội thời Lê sơ có những tầng lớp căn bản nào? Tầng lớp nào là lực lượng sản xuất chính?

- Đọc tư liệu 20.5, theo em những biện pháp được nêu trong bộ Quốc triều hình luật đó có giúp ổn định trật tự xã hội thời Lê sơ không?

Giải rút gọn:

* Tình hình kinh tế

- Nông nghiệp: Nhà Lê Sơ ban hành nhiều chính sách tiến bộ.

=> Nông nghiệp được phục hồi, đời sống nhân dân ổn định

- Thủ công nghiệp: các làng nghề thủ công phát triển theo hướng chuyên nghiệp

- Thương nghiệp: Buôn bán với nước ngoài tấp nập

* Em có ấn tượng với thành tưu nông nghiệp nhất vì: Nhờ những chính sách đúng đắn và phù hợp của nhà Lê Sơ mà nền kinh tế nông nghiệp được phục hồi và phát triển. Nhờ vậy mà đời sống nhân dân được trở lại ổn định.

- Xã hội thời Lê sơ bao gồm các tầng lớp:

+ Tầng lớp quý tộc (vua, quan lại)

+ Tầng lớp nông dân 

+ Tầng lớp thương nhân, thợ thủ công

+ Tầng lớp nô tì

=> Tầng lớp nông dân là lực lượng sản xuất chính.

- Những biện pháp được nêu trong bộ Quốc triều hình luật ở tư liệu 20.5 đã giúp trật tự xã hội thời Lê sơ được ổn định, quan chức không dám lạm quyền.

3. Tình hình văn hóa, giáo dục

Câu 1: 

- Kể tên những thành tựu tiêu biểu về văn học, khoa học và nghệ thuật thời Lê sơ.

- Giáo dục thời Lê sơ có bước phát triển như thế nào so với thời Trần?

- Quan sát tư liệu 20.6 kết hợp đọc thông tin trong bài, em hãy cho biết nhà Lê dựng bia Tiến sĩ trong Văn Miếu nhằm mục đích gì?

Giải rút gọn:

Những thành tựu tiêu biểu: 

- Văn học: Văn học phát triển, nổi bật là văn học chữ Hán.  Bên cạnh đó vẫn có các tác phẩm văn học chữ Nôm.

- Khoa học:

+ Y học có Bản thảo thực vật toát yếu của Phan Phu Tiên

+ Toán học có Đại thành toán pháp của Lương Thế Vinh, Lập thành toán pháp của Vũ Hữu

- Nghệ thuật: Nghệ thuật kiến trúc điêu khắc với nhiều công trình đặc sắc

Giáo dục thời Lê Sơ: 

- Vua Lê Thái Tông cho dựng lại Quốc Tử Giám ở kinh thành

- Các khoa thi được mở thường xuyên để tuyển chọn quan lại

- Những người đỗ đạt được khắc tên vào bia ở Văn Miếu

Nhà Lê dựng bia Tiến sĩ trong Văn Miếu nhằm để: Vinh danh những người đỗ đạt, khuyến khích tinh thần học tập trong nhân dân

LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG

Câu 1: Em hãy cho biết các vua nhà Lê sơ đã có những biện pháp gì để khẳng định và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, lãnh hải của Đại Việt.

Giải rút gọn:

- Năm 1983, vua Lê Thánh Tông cho biên soạn và ban hành Quốc triều đình luật. 

- Triều Lê Sơ chú trọng xây dựng quân đội mạnh, tiếp tục duy trì chính sách "ngụ binh ư nông. Nhờ có lực lượng quân đội mạnh, cùng với ý chỉ cương quyết bảo vệ biên giới lãnh thổ, an ninh biên giới và chủ quyền quốc gia luôn được giữ vững.

Câu 2: Lập bảng thống kê về tình hình xã hội và văn hoá thời Lê sơ.

Giải rút gọn:

Câu 3: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy giới thiệu một số danh nhân văn hoá tiêu biểu thời Lê sơ.

Giải rút gọn:

 Giới thiệu về Nguyễn Trãi (1380 – 1420)

+ Nguyễn Trãi là anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hoá thế giới. Cả cuộc đời của Nguyễn Trãi, khi đánh giặc cũng như khi xây dựng đất nước luôn đề cao tư tưởng nhân nghĩa, yêu nước, thương dân

+ Nguyễn Trãi để lại cho đời những tác phẩm văn học lớn.

- Giới thiệu về Vua Lê Thánh Tông (1442 - 1497)

+ Vua Lê Thánh Tông lên ngôi năm 1460, 37 năm trị vì của ông là giai đoạn đất nước thịnh vượng về mọi mặt. 

+ Di sản thơ văn của ông khá đồ sộ với nhiều tác phẩm như Hồng Đức Quốc âm thi tập, Quỳnh uyển cửu ca... 

- Giới thiệu về Lương Thế Vinh (1441 - 1496)

+ Ông là nhà toán học. Ông đỗ Trạng nguyên năm 1463, do giỏi tính toán nên người ta thường gọi là Trạng Lường.

+ Công trình tiêu biểu của ông là Đại thành toán pháp.

- Giới thiệu về Ngô Sĩ Liên (thế kỉ XV)

+ Ông đóng vai trò trọng yếu trong việc biên soạn bộ quốc sử Đại Việt sử ký toàn thư.

Câu 4: Năm 1484, Thân Nhân trung theo lệnh của vua Lê Thánh Tông đã soạn lời văn cho bia Tiến sĩ đầu tiên khoa Nhâm Tuất (năm 1442) ở Văn Miếu, trong đó có câu: "Hiền tài là nguyên khí của quốc gia". Theo em, câu nói này có ý nghĩa gì? Hãy viết một đoạn văn ngắn trình bày suy nghĩ của mình.

Giải rút gọn:

=> “Hiền tài là nguyên khí quốc gia” có nghĩa là: Hiền tài, chính là phần cốt lõi, chất ban đầu để làm nên sự sống còn và phát triển của đất nước. Quốc gia có nhiều hiền tài và biết sử dụng hiền tài thì sẽ phát triển vững mạnh.

- Một đất nước nếu không có hiền tài không thể giữ vững được độc lập, kinh tế, phát triển của dân tộc. Đây chính là kim chỉ nam của một quốc gia phồn vinh, thịnh vượng thực sự.