BÀI 27. TINH BỘT VÀ CELLULOSE

A - MỤC TIÊU BÀI HỌC

- Nêu được trạng thái tự nhiên, tính chất vật lí của tinh bột và cellulose.

- Trình bày được tính chất hóa học của tinh bột và cellulose: phản ứng thủy phân; hồ tinh bột có phản ứng với màu iodine. Viết được các phương trình hóa học của phản ứng thủy phân dưới dạng công thức phân tử.

- Tiến hành được (hoặc quan sát qua video) thí nghiệm phản ứng thủy phân; phản ứng màu của hồ tinh bột với iodine; nêu được hiện tượng thí nghiệm, nhận xét và rút ra kết luận về tính chất hóa học của tinh bột và cellulose.

- Trình bày được ứng dụng của tinh bột và cellulose trong đời sống và sản xuất, sự tạo thành tinh bột, cellulose và vai trò của chúng trong cây xanh.

- Nêu được tầm quan trọng của sự tạo thành tinh bộ, cellulose trong cây xanh.

- Nhận biết được các loại lương thực, thực phẩm giàu tinh bột và biết cách sử dụng hợp lí tinh bột.

B - NHỮNG KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ

I. Trạng thái tự nhiên, tính chất vật lí

- Chúng đều là những carbohydrate quan trọng và phổ biến nhất trong thiên nhiên.

- Tinh bột có nhiều trong hạt, củ, quả.

- Cellulose có nhiều trong thân, cành của các loài thực vật.

- Công thức chung: (C₆H₁₀O₅)_n, trong đó n có giá trị rất lớn (n của cellulose lớn hơn tinh bột).

- Tính chất vật lí ở điều kiện thường.

II. Tính chất hoá học

1. Phản ứng màu của tinh bột với iodine

Ở nhiệt độ thường, hồ tinh bột tác dụng với iodine tạp ra hợp chất có màu xanh tím.

→ Iodine là thuốc thử nhận biết tinh bột. Cellulose không có phản ứng này.

* Giải thích: Tinh bột có cấu trúc dạng xoắn lò xo vừa vặn để các nguyên tử idine chui vào tạo nên màu xanh tím đặc trưng. Thực ra đây là hiện tượng hấp phụ chứ không phải phản ứng hoá học.

2. Phản ứng thuỷ phân

- Tinh bột bị thuỷ phân khi đun nóng trong dung dịch acid loãng, tạo thành glucose

(C₆H₁₀O₅)_n + nH₂O nC₆H₁₂O₆

- Tương tự, cellulose cũng bị thuỷ phân khi đun nóng trong dung dịch acid tạo ra glucose.

- Ở nhiệt độ thường, tinh bột, cellulose thuỷ phân dưới tác dụng của enzyme (trong cơ thể người và động vật).

III. Ứng dụng

1. Ứng dụng của tinh bột

Hình 27.4. Sơ đồ ứng dụng của tinh bột

- Tinh bột và các loại đường cung cấp phần lớn năng lượng cho con người. 

Bảng 27.1. Nhu cầu năng lượng và carbohydrate khuyến nghị trong một ngày.

Việc ăn quá nhiều tinh bột cũng có thể dấn đến nguy cơ bệnh béo phì, tiểu đường,…

→ Cần có chế độ ăn tinh bột hợp lý.

2. Ứng dụng của cellulose

Hình 27.5. Sơ đồ một số ứng dụng của cellulose

IV. Sự tạo thành tinh bột và cellulose trong tự nhiên

Cây xanh tạo ra tinh bột và cellulose từ CO₂ và H₂O, nhờ chất diệp lục và ánh sáng mặt trời. Gọi là quá trình quang hợp.

PTHH: 

6nCO₂ + 5nH₂O   (C₆H₁₀O₅)n + 6nO₂

- Quang hợp có vai trò quan trọng trong tự nhiên:

+ Đối với thực vật:

• Tinh bột: dự trữ năng lượng.

• Cellulose: tạo thành tế bào để bảo vệ và định hình tế bào, tạo bộ khung cho thực vật.

+ Đối với con người, động vật và khí quyển:

• Tạo carbohydrate làm nguồn thức ăn cho con người và động vật.

• Hấp thụ CO₂, cung cấp O₂

• Hấp thu năng lượng làm giảm bớt tăng nhiệt độ khí quyển.