A – Kiến thức trọng tâm

1. Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng có vai trò quan trọng đối với mọi hoạt động của cơ thể sống:
- Cung cấp nguyên liệu cho hình thành chất sống, cấu tạo tế bào, mô, cơ quan, hệ cơ quan và cơ thể sinh vật
- Cung cấp năng lượng cho hoạt động sống
- Bài tiết chất dư thừa, chất độc hại,...
2. Các dấu hiệu đặc trưng của trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở sinh vật gồm: thu nhận các chất từ môi trường và vận chuyển các chất trong cơ thể, biến đổi các chất và chuyển hóa năng lượng, thải các chất ra môi trường, được điều hòa thông qua hormone hoặc hệ thần kinh.
3. Quá trình chuyển hóa năng lượng trong sinh giới bao gồm ba giai đoạn: tổng hợp, phân giải và huy động năng lượng
- Giai đoạn tổng: Thực vật sử dụng năng lượng mặt trời, quang hợp để chuyển hóa quang năng thành hóa năng. Động vật sử dụng các chất đơn giản qua quá trình đồng hóa tạo chất hữu cơ đặc trưng.
- Giai đoạn phân giải: Chất hữu cơ phức tạp được phân giải thành đơn giản qua quá trình dị hóa, giải phóng năng lượng
- Huy động năng lượng: tham gia vào quá trình sinh lí như trao đổi chất, vận động, cảm ứng, sinh trưởng, phát triển, sinh sản,...
4. Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở cấp tế bào và cơ thể có mối quan hệ tác động qua lại, hỗ trợ lẫn nhau, đảm bảo cho cơ thể sinh vật tồn tại, phát triển và thống nhất với môi trường
5. Sinh vật tiến hành trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng theo phương thức tự dưỡng hoặc dị dưỡng
- Tự dưỡng: là phương thức trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở nhóm sinh vật có khả năng tự tổng hợp chất hữu cơ từ những chất vô cơ, bao gồm quang tự dưỡng và hóa tự dưỡng
- Dị dưỡng: là phương thức sinh vật lấy chất hữu cơ từ sinh vật tự dưỡng hoặc dị dưỡng khác để tiến hành trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng, bao gồm: quang dị dưỡng và hóa dị dưỡng.
- Sinh vật tự dưỡng có vai trò cung cấp thức ăn, O₂ cho các sinh vật dị dưỡng; hấp thụ CO₂, giải phóng O₂, góp phần điều hòa khí hậu, bảo vệ môi trường