CHỦ ĐỀ 6: MỘT SỐ NỀN VĂN MINH TRÊN ĐẤT NƯỚC VIỆT NAM (TRƯỚC NĂM 1858)

BÀI 12: CƠ SỞ HÌNH THÀNH VÀ QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA VĂN MINH ĐẠI VIỆT

KIẾN THỨC MỚI

Câu 1: Đọc thông tin, giải thích khái niệm văn minh Đại Việt

Giải nhanh:

Văn minh Đại Việt ra đời từ thời Ngô Vương Quyền (938) khi độc lập tự chủ. Phát triển qua các triều đại phong kiến. Tên nước thay đổi: Đinh-Tiền Lê là Đại Cồ Việt, Lý (từ 1054) là Đại Việt, nhà Hồ là Đại Ngu.

Câu 2: Trình bày cơ sở hình thành nền văn minh Đại Việt. Theo em, cơ sở nào là quan trọng nhất? Vì sao?

Giải nhanh:

Cơ sở hình thành nền văn minh Đại Việt

• Kế thừa nền văn minh Văn Lang-Âu Lạc.
• Dựa trên nền độc lập, tự chủ từ thời Khúc Thừa Dụ (905) và Ngô Quyền (939).
• Tiếp thu chọn lọc văn minh Trung Quốc, Ấn Độ.

Cơ sở quan trọng nhất là thời đại tự chủ, độc lập.

• Vì kinh tế nông nghiệp phát triển, đắp đê ngăn lũ, canh tác trồng lúa nước, tổ chức khai khẩn đất hoang dựa trên sự quản lý của làng xã.

Câu 3: Đọc thông tin và quan sát Hình 4:

Nêu vị trí, vai trò của Hoàng Thành Thăng Long trong tiến trình văn minh phát triển của nền văn minh Đại Việt

Giải nhanh:

- Thời An Nam đô hộ phủ, là trụ sở cai trị của quan cai trị Cao Biền.

- Thời Lý, vua Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư về Thăng Long, trở thành trung tâm kinh tế-hành chính lớn.

- Minh chứng cho sự phát triển rực rỡ của văn minh Đại Việt về chính trị, kinh tế, văn hóa, giáo dục.

Câu 4: Vẽ sơ đồ tư duy về cơ sở hình thành và quá trình phát triển của nền văn minh Đại Việt

Giải nhanh:

Vẽ sơ đồ tư duy về:

• Cơ sở hình thành của nền văn minh Đại Việt:

• Quá trình phát triển của nền văn minh Đại Việt:

VẬN DỤNG

Sưu tầm và giới thiệu về một thành tựu tiêu biểu của nền văn minh Đại Việt mang dấu ấn của văn minh Văn Lang – Âu Lạc

Giải nhanh:

Sưu tầm và giới thiệu về một thành tựu tiêu biểu của nền văn minh Đại Việt mang dấu ấn của văn minh Văn Lang - Âu Lạc:

 Nghề nông đã có từ sớm ở nước ta trải qua thời kì Bắc thuộc, sang thời kì phong kiến độc lập tự chủ, nền nông nghiệp này càng phát triển. Từ những thế kỉ đầu công nguyên khi các công cụ sắt đã trở thành phổ biến thì lưỡi cày sắt đã thay thế dần cho lưỡi cày đồng. Nông nghiệp dùng cày và sức kéo của trâu bò trở thành phổ biến ở vùng đồng bằng. Các vua nhà Tiền Lê, nhà Lý luôn luôn chăm lo đến sản xuất nông nghiệp: đầu mùa xuân, vua thường có lễ cày tịch điền khuyến khích dân trong việc nông tang, trong các bộ luật đều có những điều cấm giết trâu bò, miễn giảm thuế cho dân trong những năm mùa màng thất thu. Nhà nước còn đặt ra các chức Hà đê sứ, Khuyến nông sứ, chuyên trông coi việc đắp đê và sản xuất nông nghiệp. Dưới thời Lê sơ (thế kỉ XV) nhà nước ban hành phép quân điền, thống nhất quy tắc phân chia ruộng cày ở các làng xã nhằm bảo đảm cho người dân lao động đều có ruộng cày. Vì vậy mọi người đều phấn khởi và yên tâm sản xuất. Từ thời Lý - Trần nhân dân Đại Việt đã biết sử dụng kĩ thuật thâm canh trong làm ruộng, một năm hai ba vụ. 

Năm 1291, sứ giả nhà Nguyên đến nước ta rất quan tâm đến việc đắp đê. Năm 1077 Nhà lý cho đắp đê sông Như Nguyệt (Sông Cầu) . Năm 1108 đắp đê Cơ Xá dọc sông Hồng. Năm 1248 nhà Trần tổ chức việc đắp đê biển chạy suốt từ Ninh Bình đến nam Hải Phòng, bảo vệ hàng vạn mẫu ruộng được khai phá ở vùng biển, đồng thời tạo điều kiện cho việc mở rộng hơn nữa diện tích canh tác.

Với sự khuyến khích của nhà nước, nhân dân quý tộc, quan lại còn hợp lực khai phá đất hoang, xây dựng làng xóm, mở rộng ruộng đồng.

Trên cơ sở khẩn hoang vùng ven biển và vùng đất phía nam, diện tích ruộng đất ngày càng mở rộng. Kĩ thuật sản xuất được đúc kết dựa trên kinh nghiệm thực hiện 4 khâu nước, phân, cần, giống.

Bằng cách nhân giống lúa , đến thế kỉ XVIII, cả Đàng trong và Đàng ngoài đã trồng được nhiều giống lúa khác nhau. Theo Lê Quý Đôn trong Phủ biên tạp lục thì bấy giờ ở Đàng ngoài đã trồng được 8 giống lúa chiêm, 27 giống lúa mùa và 29 giống lúa nếp. Cuối thế kỉ XVIII, ngô được du nhập. Cùng với ngô có cao lương, kê, khoai, sắn. Đàng trong cũng trồng được 20 giống lúa tẻ và 32 giống lúa nếp. Còn ở đồng bằng sông Cửu Long thì có những nơi mà một đơn vị thóc giống gieo cấy thì người ta thu hoạch được 300 đơn vị thóc gặt. Ngoài việc trồng lúa, trồng cây ăn quả cũng khá phát triển. Trầu cau được trồng ở khắp nơi, nhuộm răng ăn trầu là một tục lệ cổ truyền phổ biến. Sự phát triển nông nghiệp vừa đảm bảo sự ổn định cho cuộc sống của cư dân, vừa tạo cơ sở cho sự tồn tại của bộ máy nhà nước và nâng Đại Việt lên địa vị một quốc gia cường chính bậc nhất Đông Nam á vào thế kỉ XV và giữ được nền độc lập quốc gia ở thế kỉ XVIII.