BÀI 14. THỰC HÀNH QUAN SÁT MỘT SỐ DẠNG ĐỘT BIẾN NHIỄM SẮC THỂ

I. YÊU CẦU CẦN ĐẠT

Thực hành, quan sát được đột biến NST trên tiêu bản cố định và tạm thời; tìm hiểu được tác hại gây đột biến ở người của một số chất độc (dioxin, thuốc diệt cỏ 2,4D,...).

II. CHUẨN BỊ

1. Dụng cụ, thiết bị

• Kính hiển vi.

• Dầu soi kính, giấy lau kính chuyên dụng.

• Ảnh chụp bộ NST bình thường và bộ NST bị đột biến ở một số loài (nếu có). 

• Kéo cắt giấy, ảnh.

2. Mẫu vật

Tiêu bản cố định bộ NST bình thường và bộ NST bị đột biến ở một số loài.

III. NGUYÊN LÝ VÀ CÁCH TIẾN HÀNH

• Bước 1: Đặt tiêu bản lên kính hiển vi, điều chỉnh vùng có mẫu vật trên tiêu bản vào giữa hiển vi trường.

• Bước 2: Sử dụng vật kính 10x để tìm kiếm bộ NST phân tán đều, dễ quan sát nhất và đưa vào chính giữa hiển vi trường.

• Bước 3: Chuyển sang vật kính 40× để quan sát rõ hơn. Sau đó, nhỏ một giọt dầu soi kính lên vùng tiêu bản nằm ở giữa hiển vi trường.

• Bước 4: Chuyển sang vật kính 100× và điều chỉnh kính hiển vi để quan sát NST rõ nhất có thể.

• Bước 5: Quan sát và đếm số lượng cũng như cấu trúc các NST trong tiêu bản, so sánh với số lượng, cấu trúc NST trong bộ NST bình thường cùng loài và ghi lại kết quả. 

IV. THU HOẠCH

BÁO CÁO THỰC HÀNH

1. Mục đích

Thực hành, quan sát được đột biến NST trên tiêu bản cố định và tạm thời; tìm hiểu được tác hại gây đột biến ở người của một số chất độc (dioxin, thuốc diệt cỏ 2,4D,...).

2. Kết quả và giải thích

- Kết quả: 

+ NST người ở trạng thái bình thường có dạng như hình:

+ NST bất thường ở người nam mắc hội chứng Down sẽ có dạng như hình:

- Giải thích: NST trong bộ NST lưỡng bội tự nhiên thường tồn tại dưới dạng các cặp tương đồng, mỗi cặp bao gồm hai chiếc NST có hình dạng và kích thước giống nhau (trừ cặp NST giới tính). Khi xuất hiện chất gây rối loạn trong quá trình giảm phân, có thể tạo ra NST bất thường, làm cho hợp tử có bộ NST không bình thường (bị đột biến).

3. Trả lời câu hỏi

Câu 1: Tại sao phần lớn các đột biến NST là có hại?

Đáp án chuẩn:

Đột biến NST thường làm hỏng gen, mất cân bằng gen hoặc tái cấu trúc lại gen trên NST, gây hại cho thể đột biến. Thể đột biến mất đoạn NST có thể dẫn đến mất cân bằng gen và thường dẫn đến tử vong. Thể đa bội lẻ thường bất thụ.

Câu 2: Nếu tình cờ phát hiện một cây trồng có kích thước thân, lá và các cơ quan sinh dưỡng to hơn hẳn so với các cây bình thường cùng loài và biết chắc cây này là cây bị đột biến NST thì đó là loại đột biến gì? Làm thế nào có thể kiểm chứng được loại đột biến ở cây này đúng là loại đột biến NST mà em đề xuất?

Đáp án chuẩn:

- Đó là đột biến đa bội.

- Cách kiểm chứng: lai cây đó với cây bình thường.

  + Nếu đó là thể đa bội lẻ: cây bị bất thụ nên không thể tạo giao tử để thụ tinh.

  + Nếu đó là thể đa bội chẵn: cây có thể giảm phân tạo giao tử bình thường, nhưng đời sau của cây đó (tối đa là đời thứ hai) sẽ bị bất thụ.