BÀI 18: BƯỚC NGOẶT ĐẦU THẾ KỶ X

MỞ ĐẦU

Mùa xuân năm 40, lịch sử từng vang lên lời thề bất hủ của Hai Bà Trưng: "Một xin rửa sạch nước thù, Hai xin đem lại nghiệp xưa họ Hùng". Nhưng trong khoảng gần 900 năm, từ Hai Bà Trưng, Bà Triệu đến Lý Bí, Mai Thúc Loan,.. đều chưa thực hiện được trọn vẹn lời thề. Cuối cùng, ai là người đã hoàn thành trọn vẹn được ước nguyện độc lập thiêng liêng ấy và thực hiện thông qua sự kiện nào?

1. HỌ KHÚC VÀ HỌ DƯƠNG DỰNG QUYỀN TỰ CHỦ

a) Cuộc nổi dậy của Khúc Thừa Dụ và cải cách của Khúc Hạo

Câu 1: Hãy cho biết những việc làm của Khúc Thừa Dụ và Khúc Hạo để gây dựng nền tự chủ cho dân tộc

Đáp án chuẩn: 

• Xây dựng chính quyền: Tự chủ, độc lập.
• Hành chính: Phân chia khu vực, cử quan cai quản đến xã.
• Thuế: Công bằng, bãi bỏ lao dịch Bắc thuộc.
• Hộ khẩu: Thống nhất quản lý, ghi quê quán.

Câu 2: Theo em, những việc làm của cha con Khúc Thừa Dụ có ý nghĩa gì?

Đáp án chuẩn: 

Củng cố, xây dựng nền tự chủ để khẳng định cuộc sống người Việt.

b) Dương Đình Nghệ chống quân Nam Hán, củng cố nền tự chủ

Câu hỏi: Dựa vào thông tin kết hợp với khai thác lược đồ, em hãy trình bày ngắn gọn về diễn biến, kết quả cuộc kháng chiến chống quân Nam Hán của Dương Đình Nghệ.

Đáp án chuẩn: 

- Diễn biến:

+ 930: Nam Hán xâm lược.

+ 931: Dương Đình Nghệ tấn công Tống Bình, đánh tan quân Nam Hán.

- Kết quả:

+ Lật đổ ách đô hộ, giành tự chủ.

+ Mở ra thời kỳ độc lập hoàn toàn.

+ Thể hiện tinh thần chiến đấu của dân tộc.

2. NGÔ QUYỀN VÀ KHÚC TRÁNG CA SÔNG BẠCH ĐẰNG 

a) Kế hoạch đánh giặc

Câu 1: Quan sát hình 6 và khai thác đoạn tư liệu 1, em hãy cho biết Ngô Quyền đã chuẩn bị kế hoạch cho trận thủy chiến chặn giặc như thế nào.

Đáp án chuẩn: 

a) Kế hoạch đánh giặc

•  Năm 938: Quân Nam Hán xâm lược.

•  Kế hoạch: Đóng cọc ngầm ở cửa biển. Lợi dụng thủy triều.

Câu 2: Theo em, trận địa cọc Bạch Đằng sẽ gây khó khăn gì cho quân giặc?

Đáp án chuẩn: 

• Giặc không thuộc địa hình, thủy triều 
• Thái độ chủ quan, khinh địch, coi thường quân ta

b) Trận chiến Bạch Đằng

Câu 1: Dựa vào lược đồ hình 6 và tư liệu 2 hãy thuật lại ngắn gọn diễn biển trận chiến trên sông Bạch Đằng năm 938 trên lược đồ

Đáp án chuẩn: 

- Diễn biến:

+ Cuối năm 938: Lưu Hoằng Tháo dẫn quân Nam Hán vào cửa Bạch Đằng.

+ Ngô Quyền: Dùng mưu dụ địch vào trận địa mai phục.

+ Nước triều rút: Quân ta phản công, đánh tan quân Nam Hán.

- Kết quả:

+ Quân Nam Hán thua lớn, Lưu Hoằng Tháo tử trận.

+ Ngô Quyền chiến thắng hoàn toàn.

Câu 2: Theo em điểm độc đáo trong các tổ chức đánh giặc của Ngô Quyền thể hiện thể nào?

Trả lời:

Quân ta: Chủ động, xây dựng trận địa cọc ngầm lợi dụng thủy triều sông Bạch Đằng.

Câu 3: Dựa vào tư liệu 3, em hãy cho biết ý nghĩa chiến thắng Bạch Đằng năm 938.

Đáp án chuẩn: 

- Ý nghĩa:

+ Khôi phục quốc thống, chấm dứt 1000 năm Bắc thuộc.

+ Mở ra thời kỳ độc lập lâu dài.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Khúc Thừa Dụ, Dương Đình Nghệ và Ngô Quyền đã có công lao gì đối với lịch sử dân tộc?

Đáp án chuẩn: 

Giành quyền độc lập, tự chủ dân tộc, chấm dứt ách thống trị > 1000 năm của bọn phong kiến thống trị phương Bắc. 

Câu 2: Tại sao Ngô Quyền chọn sông Bạch Đằng làm trận địa chống quân Nam Hán?

Đáp án chuẩn: 

Do vị trí địa lý, đặc điểm tự nhiên sông Bạch Đằng

Câu 3: Lựa chọn một trong hai yêu cầu dưới đây và thực hiện:

+ Viết (khoảng 7-10 câu) về một nhân vật lịch sử trong thế kỉ X mà em yêu thích nhất và chia sẻ với bạn.

+ Sưu tầm thêm thông tin, hình ảnh có liên quan đến một vấn đề mà em tâm đắc nhất của bài học từ sách, báo hoặc internet và tập trình bày theo cách của mình.

Đáp án chuẩn: 

- Ngô Quyền:

+ Sinh năm 898, mất năm 944.

+ Quê: Đường Lâm (nay là Đường Lâm, Sơn Tây, Hà Nội).

+ Chiến thắng Bạch Đằng năm 938:

• Mở ra trang sử chói lọi cho dân tộc.
• Chấm dứt 1000 năm Bắc thuộc.
• Đất nước giành độc lập, tự chủ.
• Được tôn vinh là “vua đứng đầu các vua”, hay là “vị tổ trung hưng” của nước Việt.

- Khúc Hạo:

+ Tiết độ sứ Giao Châu.

+ Thực hiện cuộc cải cách đầu tiên trong lịch sử Việt Nam năm 907:

• Thiết lập quản lý tới tận làng xã.
• Cải cách hành chính, thuế, hộ tịch, hộ khẩu.
• Mang lại thay đổi tích cực cho xã hội.