BÀI 16: CÁC CUỘC KHỞI NGHĨA TIÊU BIỂU GIÀNH ĐỘC LẬP TRƯỚC THẾ KỶ X

MỞ ĐẦU

Em đã biết, sau khi chiếm được Âu Lạc, các triều đại phuơng Bắc đã tìm "trăm phương nghin kế" để áp đặt ách cai trị đổi với nước ta. Nhưng thực tế lịch sử có thuận theo ý đồ của họ không? Em suy nghĩ gì về lời phàn nàn của viên Thái thủ người Hán: Dán xứ ấy rất khó cai trị?

1. KHỞI NGHĨA HAI BÀ TRƯNG

Câu 1: Hãy cho biết nguyên nhân và mục đích của cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng

Đáp án chuẩn: 

Mùa xuân năm 40, do chính sách cai trị của chính quyền đô hộ nhà Hán, Trưng Trắc và Trưng Nhị dựng cờ khởi nghĩa.

Câu 2: Trình bày diễn biến chính của Khởi nghĩa Hai Bà Trưng trên lược đồ hình 2 (tr. 71).

Đáp án chuẩn: 

- Khởi nghĩa Hai Bà Trưng:

+ Địa điểm: Cửa sông Hát.

+ Diễn biến:

• Nghĩa quân chiếm Mê Linh, Cổ Loa.
• Tấn công và chiếm Luy Lâu - trị sở đô hộ.

+ Kết quả: Thắng lợi. Trưng Trắc lên ngôi vua, đóng đô Mê Linh.

Câu 3: Đoạn tư liệu và hình 3 cho em biết điều về khí thế của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng và tình thế của chính quyền đô hộ?

Đáp án chuẩn: 

Khí thế hùng dũng cùng lòng yêu nước, căm thù giặc giúp Hai Bà Trưng lãnh đạo khởi nghĩa thành công. 

Câu 4: Hãy cho biết kết quả và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng.

Đáp án chuẩn: 

- Kết quả: Cuộc khởi nghĩa thắng lợi.

- Ý nghĩa lịch sử: Nền độc lập dân tộc khôi phục; khẳng định ý thức độc lập c, vai trò lớn lao của phụ nữ Việt Nam.

2. KHỞI NGHĨA BÀ TRIỆU

Câu 1: Hãy nêu nguyên nhân và mục đích của cuộc khởi nghĩa Bà Triệu

Đáp án chuẩn: 

- Đầu thế kỉ II, do chính sách cai trị hà khắc của chính quyền nhà Ngô

- Chống lại ách thống trị, đòi đất nước, bảo vệ cuộc sống người dân 

Câu 2: Hãy trình bày diễn biến chính và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Bà Triệu

Đáp án chuẩn: 

• Năm 248, ở núi Nưa (Triệu Sơn, Thanh Hoá), khởi nghĩa bùng nổ
• Lực lượng nghĩa quân đã đánh hạ nhiều huyện lị, thành ấp ở Cửu Chân, Cửu Đức, Nhật Nam. 
• Nhà Ngô đã cử 8 000 quân sang đàn áp, khởi nghĩa bị đàn áp, Bà Triệu hi sinh tại núi Tùng (Thanh Hoá).

3. KHỞI NGHĨA LÝ BÍ VÀ SỰ THÀNH LẬP NƯỚC VẠN XUÂN

Câu 1: Dựa vào sơ đồ hình 5, hãy trình bày diễn biển chính của cuộc khởi nghĩa Lý Bí và công cuộc bảo vệ nước Vạn Xuân.

Trả lời:

* Diễn biến:

• Năm 542, Lý Bí phất cờ khởi nghĩa ở Thái Bình. 
• Chưa đầy 3 tháng, nghĩa quân chiếm hầu hết quận huyện.
• Tháng 4/542, nhà Lương cử quân đàn áp, giải phóng Hoàng Châu.
• Đầu năm 543, nhà Lương đàn áp lần hai.
• Nghĩa quân chủ động đón đánh địch ở Hợp Phố và giành thắng lợi.

Câu 2: Khai thác sơ đồ hình 5 và tư liệu trên, hãy cho biết kết quả và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lý Bí.

Đáp án chuẩn: 

- Lý Bí lên ngôi hoàng đế (Lý Nam Đế) vào năm 544, đặt tên nước là Vạn Xuân, dựng kinh đô ở Tô Lịch, lập triều đình với 2 ban văn võ.

- Ý nghĩa:

+ Khẳng định lòng yêu nước, tinh thần độc lập.

+ Nước ta đã có vua, có nước, có nền độc lập, ấm no.

4. KHỞI NGHĨA MAI THÚC LOAN

Câu 1: Hãy trình bày diễn biến chính của cuộc khởi nghĩa Mai Thúc Loan trên lược đồ

Đáp án chuẩn: 

- Thời gian: Cuối thập niên 10 thế kỷ VIII.

- Diễn biến:

+ Mai Thúc Loan kêu gọi nổi dậy, chiếm Hoan Châu.

+ Nhân dân Ái Châu, Diễn Châu hưởng ứng, xây dựng căn cứ Sa Nam.

+ Mai Thúc Loan xưng đế, liên kết tấn công Tống Bình, Quang Sở Khách bỏ chạy.

- Kết quả: Năm 722, Mai Thúc Loan thua trận.

Câu 2: Cuộc khởi nghĩa Mai Thúc Loan có ý nghĩa gì đối với lịch sử dân tộc?

Đáp án chuẩn: 

Thể hiện tinh thần chiến đấu của nhân dân ta trong cuộc đấu tranh giành độc lập và tự do cho dân tộc, cổ vũ tinh thần chiến đấu của nhân dân. 

5. KHỞI NGHĨA PHÙNG HƯNG

Câu hỏi: Trình bày nguyên nhân, kết quả và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Phùng Hưng

Đáp án chuẩn: 

- Do chính sách bóc lột của nhà Đường.

- Khởi nghĩa thất bại nhưng giành quyền làm chủ trong 9 năm

- Khẳng định quyết tâm giành lại độc lập dân tộc, mở đường cho thắng lợi về sau.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Hãy lập bảng hệ thống các cuộc khởi nghĩa: Hai Bà Trưng, Bà Triệu, Lý Bí, Mai Thúc Loan và Phùng Hưng theo gợi ý sau: thời gian bùng nổ, nơi đóng đô của chính quyền tự chủ (nếu có), kết quả, ý nghĩa.

Đáp án chuẩn: 

Câu 2: Từ kết quả của bài tập 1 và dựa vào kiến thức đã học, em có nhận xét gì về tinh thần đấu tranh chống xâm lược của nhân dân ta?

Đáp án chuẩn: 

Nhân dân ta anh dũng, kiên cường, không khuất phục trước sự tàn bạo, độc ác của quân độ hộ. 

Câu 3: Em hãy tìm hiểu thêm thông tin từ sách, báo và internet để biết hiện nay có những con đường, trường học, di tích lịch sử nào,... được mang tên Hai Bà Trưng, Lý Bí và Mai Thúc Loan. Điều này gợi cho em suy nghĩ gì?

Đáp án chuẩn: 

- Trường THPT Mai Thúc Loan ở Xã Thạch Châu - Huyện Lộc Hà - Tỉnh Hà Tĩnh; Trường mầm non Lý Bôn ở Cao Bằng

- Thể hiện sự biết ơn, tôn thờ vị vua, vị anh hùng có công với dân với nước.