CHỦ ĐỀ 3: MỘT SỐ NỀN VĂN MINH THẾ GIỚI THỜI CỔ - TRUNG ĐẠI

BÀI 4: KHÁI NIỆM VĂN MINH. MỘT SỐ NỀN VĂN MINH PHƯƠNG ĐÔNG THỜI CỔ - TRUNG ĐẠI

PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

MỞ ĐẦU BÀI HỌC

CH:

Tối ngày 3 – 4 – 2021, tại Cai-rô (Ai Cập) đã diễn ra một sự kiện quan trọng với tên gọi “Cuộc diễu hành vàng của các pha-ra-ông”. Trong hoạt động này, 22 xác ướp của 18 pha-ra-ông và 4 nữ hoàng của Ai Cập cổ đại đã được đưa từ Bảo tàng Ai Cập ở Ta-ri-ơ, qua trung tâm Thủ đô Cai-rô, đến “ngôi nhà mới” là Bảo tàng Quốc gia Văn minh Ai Cập ở Phu-xtát. Cuộc diễu hành được tổ chức với những nghi thức trang trọng nhất để tôn vinh nền văn minh Ai Cập cổ đại cùng những giá trị trường tồn của nó. Vì sao những thành tựu văn minh đã hơn 5 000 năm vẫn được nhân loại trân trọng, tôn vinh trong cuộc sống hiện tại? Hãy chia sẻ những hiểu biết của em về các nền văn minh thế giới thời cổ – trung đại và ý nghĩa của những thành tựu văn minh ấy.

HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI

1. Khái niệm văn minh

CH:

1. Giải thích khái niệm văn minh

2. Hãy phân biệt khái niệm văn minh và văn hóa 

2. Một số nền văn minh phương Đông thời cổ - trung đại

a) Những thành tựu tiêu biểu của văn minh Ai Cập cổ đại

CH:

1. Hãy giới thiệu về một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Ai Cập cổ đại

2. Các thành tựu văn minh Ai Cập cổ đại có ý nghĩa như thế nào?

b) Những thành tựu tiêu biểu của văn minh Ấn Độ thời cổ - trung đại 

CH:

1. Hãy giới thiệu một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Ấn Độ thời cổ - trung đại.

2. Hãy nêu ý nghĩa của các thành tựu của văn minh Ấn Độ thời cổ - trung đại.

c) Văn minh Trung Hoa thời cổ - trung đại

CH:

1. Hãy nêu một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Trung Hoa thời cổ - trung đại

2. Khai thác Tư liệu 3 và thông tin trong mục, hãy nêu ý nghĩa của các thành tựu tiêu biểu của văn minh Trung Hoa thời cổ - trung đại.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

CH:

1. Lập bảng thể hiện các thành tựu văn minh tiêu biểu của Ai Cập cổ đại, Trung Hoa và Ấn Độ thời cổ - trung đại (theo gợi ý dưới đây vào vở)

2. Từ kết quả bài tập 1, em ấn tượng nhất với thành tựu nào? Vì sao?

Liên hệ và cho biết ảnh hưởng của những thành tựu văn minh phương Đông (Ấn Độ và Trung Hoa thời cổ - trung đại,…) đối với thế giới và Việt Nam hiện nay.

PHẦN II: 5 PHÚT GIẢI BÀI.

MỞ ĐẦU BÀI HỌC

CH:

+ Những thành tựu văn minh đã hơn 5 000 năm vẫn được nhân loại trân trọng, tôn vinh trong cuộc sống hiện tại bởi vì nó minh chứng cho sự vĩ đại của một nền văn minh độc đáo trải dài lịch sử, khơi dậy niềm tự hào về lịch sử đất nước trong mỗi người dân Ai Cập, đồng thời đây là cách để họ thêm gắn bó với quá khứ.

+ Những hiểu biết của bản thân về các nền văn minh thế giới thời kì cổ - trung đại:

• Văn minh phương Đông:

• Văn minh Ai Cập cổ đại.

• Văn minh Lưỡng Hà.

• Văn minh Ấn Độ.

• Văn minh Trung Quốc.

• Văn minh phương Tây:

• Văn minh Hy Lạp - La Mã.

• Văn minh Tây Âu thời kì Phục hưng.

+ Ý nghĩa những thành tựu của những nền văn minh đó:

• Đóng góp quan trọng vào kho tàng tri thức nhân loại.

• Để lại nhiều dấu ấn sâu sắc và ảnh hưởng to lớn đối với đời sống, xã hội hiện đại.

• Có ý nghĩa, đặt nền tảng cho sự phát triển mạnh mẽ của văn minh nhân loại trên các lĩnh vực KHKT, KHXHNV của thế giới.

HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI

1. Khái niệm văn minh

CH:

1. Khái niệm văn minh: là sự tiến bộ về vật chất và tinh thần của xã hội loài người; là trạng thái phát triển cao của nền văn hóa, khi xã hội loài người vượt qua trình độ của thời kì dã man.

2. Phân biệt khái niệm văn minh và văn hóa

2. Một số nền văn minh phương Đông thời cổ - trung đại

a) Những thành tựu tiêu biểu của văn minh Ai Cập cổ đại

CH:

1. Giới thiệu một số thành tựu cơ bản của văn minh Ai Cập cổ đại:

* Tín ngưỡng, tôn giáo:

+ Sùng bái đa thần. Thờ các vị thần tự nhiên, thờ động vật, thờ linh hồn người chết.

+ Tín ngưỡng, tôn giáo có ảnh hưởng và ý nghĩa quan trọng trong văn hóa, xã hội, chính trị và nhiều thành tựu văn minh của Ai Cập cổ đại.

* Chữ viết:

+ Sáng tạo ra một trong những hệ thống chữ viết cổ nhất thế giới (chữ tượng hình) từ khoảng hơn 3 000 năm TCN.

+ Người cổ đại Ai Cập đã ghi chép, để lại nhiều tư liệu quý giá thuộc các lĩnh vực: lịch sử, thiên văn học, toán học,...

* Kiến trúc và cung điện:

+ Cung điện, đền thờ và kim tự tháp là các loại hình kiến trúc tiêu biểu nhất của Ai Cập cổ đại. Đó là những di sản quý giá của Ai Cập nói chung và nhân loại nói riêng.

+ Nhiều công trình kiến trúc, điêu khắc vẫn còn hiện hữu, là hiện thân cho sức lao động, sáng tạo, trí tuệ của con người.

* Khoa học kĩ thuật:

+ Sử dụng hệ số thập phân, phép tính cộng và trừ, biết tính diện tích hình tam giác, hình chữ nhật, sử dụng số pi.

+ Sớm quan sát thiên văn và sự vận hành của các thiên thể. Sáng tạo ra kĩ thuật làm lịch dựa trên chu kì chuyển động của Mặt trời đầu tiên trên thế giới.

+ Hiểu biết tương đối chính xác về các cơ quan trong cơ thể người. Sử dụng những kiến thức giải phẫu để chữa bệnh trong kĩ thuật ướp xác.

2. Ý nghĩa của các thành tựu của văn minh Ai Cập cổ đại:

+ Góp phần vào sự phát triển rực rỡ của nền văn minh Ai Cập.

+ Đặt nền móng cho sự phát triển nhiều lĩnh vực của văn minh nhân loại.

b) Những thành tựu tiêu biểu của văn minh Ấn Độ thời cổ - trung đại 

CH:

1.  Giới thiệu một số thành tựu cơ bản của văn minh Ấn Độ thời kì cổ - trung đại:

+ Tôn giáo: Ấn Độ là quê hương của nhiều tôn giáo lớn. Hai tôn giáo có ảnh hưởng sâu rộng hàng đầu của Ấn Độ là Hin-đu giáo và Phật giáo.

+ Chữ viết:

• Chữ viết cổ nhất của Ấn Độ được tìm thấy trong nền văn minh sông Ấn. Người Ấn Độ cải biên chữ viết để ghi âm tiếng Phạn.

• Được truyền bá sang Đông Nam Á và được cải biên thành chữ viết của một số quốc gia trong khu vực này.

+ Văn học:

• Đạt nhiều thành tựu rực rỡ. Tiêu biểu nhất là Kinh Vê-đa, sử thi Ma-ha-ba-ra-ta và Ra-ma-y-a-na,...

• Văn học Ấn Độ chứa đựng những giá trị nghệ thuật và nhân văn sâu sắc, là niềm tự hào của người dân Ấn Độ, trở thành nguồn cảm hứng, đề tài sáng tác của nhiều ngành nghệ thuật khác, nhất là khu vực Đông Nam Á.

 + Kiến trúc, điêu khắc:

• Chịu ảnh hưởng của tôn giáo.

• Nhiều công trình kiến trúc đồ sộ như: cột đá, chúa và tháp Phật giáo, thánh đường, cung điện,...

• Kiến trúc và điêu khắc của Ấn Độ đã có những ảnh hưởng đến nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là các quốc gia Đông Nam Á.

+ Khoa học, kĩ thuật:

• Toán học: sáng tạo ra 10 chữ số mà ngày nay chúng ta sử dụng.

• Thiên văn học: sớm có hiểu biết về vũ trụ, về mặt trời và các hành tinh. Biết đặt ra lịch.

• Vật lí, hóa học: nêu ra thuyết nguyên tử, khẳng định luật hấp dẫn của Trái đất, 

• Y - dược học: có nhiều ghi chép về bệnh lí học, giải phẫu học,...

2. Ý nghĩa các thành tựu của văn minh Ấn Độ thời kì cổ - trung đại là đóng góp quan trọng vào kho tàng tri thức nhân loại.

c) Văn minh Trung Hoa thời cổ - trung đại

CH:

1. Một số thành tựu cơ bản của văn minh Trung Hoa thời kì cổ - trung đại:

+ Tư tưởng, tôn giáo:

• Các học thuyết tư tưởng, tôn giáo hình thành từ rất sớm để giải thích về thế giới và đề xướng các biện pháp cai trị đất nước.

• Nho giáo, Đạo giáo, Pháp gia trở thành nền tảng quan trọng về tư tưởng, thế giới quan của người Trung Hoa và ảnh hưởng đến nhiều quốc gia.

• Phật giáo được cải biến và phát triển rực rỡ, ảnh hưởng đến các quốc gia khác trong khu vực.

+ Chữ viết:

• Chữ khắc trên mai rùa, xương thú (chữ giáp cốt), chữ khắc trên đồ đồng (kim văn).

• Chữ viết được nhiều lần chỉnh lí và phát triển thành chữ Hán ngày nay.

+ Văn học:

• Kho tàng văn học đồ sộ, đa dạng về thể loại, nội dung và phong cách nghệ thuật.

• Tiêu biểu là thơ ca thời Đường, tiểu thuyết thời Minh - Thanh,…

+ Kiến trúc, điêu khắc và hội họa:

• Kiến trúc và điêu khắc có sự gắn kết mật thiết với nhau, công năng sử dụng đa dạng: nhà ở, cung điện, công trình phòng thủ,...Những công trình nổi tiếng gồm: Vạn Lý Trường Thành, Tử Cấm Thành,...

• Hội họa đa dạng về đề tài, nội dung và phong cách. Tranh vẽ trên chất liệu lụa, gỗ, giấy,....Các tác phẩm có phong cách ước lệ.

+ Khoa học kĩ thuật:

• Toán học: sử dụng hệ số đếm thập phân, tính được diện tích các hình phẳng, thể tích các hình khối,...

• Thiên văn học: là những người đầu tiên ghi chép về nhật thực, nguyệt thực, đặt ra lịch để phục vụ sản xuất.

• Y - dược học: chẩn đoán, lí giải và chữa trị các bệnh bằng nhiều phương pháp.

• Sử học: đa dạng về hình thức, thể loại, nội dung với nhiều tác phẩm nổi tiếng: Xuân Thu, Sử kí của Tư Mã Thiên,...

2. Ý nghĩa của các thành tựu tiêu biểu của văn minh Trung Hoa thời cổ - trung đại:

• Chứng tỏ sự phát triển của nền văn minh Trung Hoa.

• Được lan truyền và ứng dụng rộng rãi ở nhiều nước.

• Là minh chứng cho sự ảnh hưởng của nền văn minh Trung Hoa, cũng như mối liên hệ về tri thức, khoa học, kĩ thuật giữa phương Đông và phương Tây.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

CH:

1. Bảng thể hiện các thành tựu văn minh tiêu biểu:

2. Từ kết quả bài tập 1, em ấn tượng nhất với thành tựu của Ai Cập cổ đại. Bởi vì nền văn minh Ai Cập cổ đại đã để lại cho nhân loại nhiều thành tựu tuyệt vời và có nhiều đóng góp trực tiếp đối với sự phát triển của nhiều lĩnh vực trong nền văn minh thế giới.

Ảnh hưởng của những thành tựu văn minh phương Đông (Ấn Độ và Trung Hoa thời cổ - trung đại,…) đối với thế giới và Việt Nam hiện nay .

+ Ai Cập: chữ viết, hệ đếm 60, một số công trình kiến trúc, âm lịch, bánh xe, cái cày,…

+ Ấn Độ: Phật giáo, Ấn Độ giáo, sử thi Ma-ha-ba-ha-ra-ta và Ra-ma-ya-na, chữ số, công trình kiến trúc.

+ Trung Hoa: Phật giáo, thơ Đường, công trình kiến trúc.