CHỦ ĐỀ 5: VĂN MINH ĐÔNG NAM Á THỜI CỔ - TRUNG ĐẠI

BÀI 8: HÀNH TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ THÀNH TỰU CỦA VĂN MINH ĐÔNG NAM Á THỜI CỔ - TRUNG ĐẠI

PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

MỞ ĐẦU BÀI HỌC

CH:

Vào năm 1814, một nhóm người châu Âu đã phát hiện khu đền tháp Bô-rô-bu-đua (In-đô-nê-xi-a). Tuy khu đền bị bao phủ bởi đất đá và cây cỏ nhưng mọi người đều kinh ngạc về sự kì vĩ của nó. Trong nhiều thập kỉ sau đó, UNESCO cùng nhiều nhà khoa học trên thế giới đã tham gia trùng tu, phục chế công trình này và đến đầu năm 1983 mới hoàn thành. Đây là một trong những công trình kiến trúc tiêu biểu của văn minh Đông Nam Á thời cổ – trung đại còn được bảo tồn đến ngày nay. Tại sao khu đền tháp Bô-rô-bu-đua thu hút được sự quan tâm, đầu tư phục dựng như vậy? Ngoài công trình này, em còn biết đến công trình kiến trúc hoặc thành tựu nào khác của nền văn minh Đông Nam Á thời cổ – trung đại? Nền văn minh này đã trải qua hành trình phát triển như thế nào?

HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. Hành trình phát triển của văn minh Đông Nam Á thời cổ - trung đại

CH:

Trình bày các thời kì phát triển của văn minh Đông Nam Á thời cổ - trung đại

2. Một số thành tựu tiêu biểu

a) Tín ngưỡng và tôn giáo

CH:

1. Hãy nêu một số nét tiêu biểu về tín ngưỡng, tôn giáo ở Đông Nam Á thời cổ – trung đại.

2. Theo em, vì sao nhiều tôn giáo lớn trên thế giới được truyền bá và phát triển ở các quốc gia Đông Nam Á?

b) Chữ viết và văn học

CH:

Nêu thành tựu tiêu biểu về chữ viết và văn học của các nước Đông Nam Á thời cổ - trung đại.

c) Kiến trúc và điêu khắc

CH:

Hãy nêu một số thành tựu tiêu biểu về kiến trúc, điêu khắc của văn minh Đông Nam Á thời cổ - trung đại. Em ấn tượng nhất với thành tựu nào? Vì sao?

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

CH:

Lập bảng thống kê theo gợi ý dưới đây (hoặc vẽ sơ đồ tư duy) vào vở về những thành tựu tiêu biểu của văn minh Đông Nam Á thời cổ – trung đại.

“Tàu Thanh niên Đông Nam Á – Nhật Bản, hoạt động thường niên của đại diện thanh niên các nước Đông Nam Á và Nhật Bản, bắt đầu từ năm 1974 đến nay, là một trong những hoạt động thu hút các bạn trẻ nhằm tìm hiểu, khám phá và trải nghiệm về lịch sử, văn hoá Đông Nam Á. Nếu được tham gia “Tàu Thanh niên Đông Nam Á – Nhật Bản, em sẽ lựa chọn thành tựu nào của văn minh Đông Nam Á để chia sẻ với bạn bè quốc tế? Vì sao?

PHẦN II: 5 PHÚT GIẢI BÀI.

MỞ ĐẦU BÀI HỌC

CH:

- Khu đền tháp Bô-rô-bu-đua thu hút được sự quan tâm, đầu tư phục dựng như vậy bởi vì, tháp Bô-rô-bu-đua là thắng cảnh thu hút nhiều khách du lịch nhất tại Indonesia. Borobudur không chỉ là một kỳ quan đáng ngưỡng mộ của Indonesia mà còn là công trình nghệ thuật kiến trúc vĩ đại nhất và giá trị nhất của thế giới Phật giáo và của cả nhân loại.

- Một số thành tựu văn minh Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại mà em biết: Chữ Chăm cổ, chữ Nôm, Đền Ăng-vo-vát (Cam-pu-chia), tháp Thạt Luổng (Lào), Phù điêu trên đài thờ Mỹ Sơn (Việt Nam), khu đền tháp Mỹ Sơn (Việt Nam).

- Nền văn minh Đông Nam Á thời cổ - trung đại đã trải qua hành trình phát triển sau:

+ Giai đoạn hình thành và bước đầu phát triển (từ những thế kỉ trước và đầu công nguyên): Gắn với sự hình thành và phát triển của các quốc gia đầu tiên.

+ Giai đoạn phát triển rực rỡ từ thế kỉ VII đến thế kỉ XV: Gắn với sự hình thành và phát triển thịnh đạt của các vương triều phong kiến.

+ Giai đoạn văn minh Đông Nam Á từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX: Gắn với quá trình suy yếu của các vương triều phong kiến và sự xâm nhập của chủ nghĩa tư bản phương Tây.

HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. Hành trình phát triển của văn minh Đông Nam Á thời cổ - trung đại

CH:

- Giai đoạn văn minh có những chuyển biến quan trọng (từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX): Gắn với quá trình suy yếu của các vương triều phong kiến và sự xâm nhập của CNTB phương Tây.

+ Từ cuối TK XVIII, sự xâm nhập của CNTB phương Tây đã dẫn tới sự suy của các vương quốc trong khu vực này.

+ Là thời kì văn minh ĐNA có những chuyển biến quan trọng, chịu ảnh hưởng của văn minh phương Tây, đạt được nhiều thành tựu trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế,...

- Giai đoạn phát triển rực rỡ (từ thế kỉ VII đến cuối thế kỉ XV): Gắn với sự hình thành và phát triển thịnh đạt của các quốc gia phong kiến.

+ Các quốc gia phong kiến ĐNA bước vào thời kì phát triển rực rỡ về văn hóa trên cơ sở tiếp thu có chọn lọc tinh hoa của văn minh Ấn Độ và văn minh Trung Hoa.

- Giai đoạn hình thành và bước đầu phát triển (từ những thế kỉ trước và đầu công nguyên đến thế kỉ VII): Gắn với sự hình thành và phát triển của các quốc gia đầu tiên.

+ Các quốc gia đã xuất hiện ở ĐNA như Văn Lang, Âu Lạc, Phù Nam, các quốc gia ở hạ lưu sông Chao-Phray-a.

+ Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ và văn minh Trung Hoa đối với khu vực ĐNA đã thể hiện rõ nét.

2. Một số thành tựu tiêu biểu

a) Tín ngưỡng và tôn giáo

CH:

1. Trình bày một số nét tiêu biểu về tín ngưỡng, tôn giáo ở Đông Nam Á thời kì cổ - trung đại:

* Tín ngưỡng:

+ Trước khi chịu ảnh hưởng của các nền văn hóa lớn từ bên ngoài, ở ĐNA đã tồn tại các hình thức tín ngưỡng bản địa phong phú, đa dạng.

• Tín ngưỡng sùng bái tự nhiên.

• Tín ngưỡng phồn thực.

• Tín ngưỡng thờ cúng người đã chết.

+ Các hình thức tín ngưỡng bản địa được bảo tồn trong quá trình phát triển của lịch sử ĐNA và tiếp tục tồn tại đến ngày nay như một nét văn hóa truyền thống độc đáo của các quốc gia trong khu vực.

* Tôn giáo:

+ Các tôn giáo lớn của thế giới như Phật giáo, Hin-đu giáo, Hồi giáo,...lần lượt được du nhập vào ĐNA và có ảnh hưởng trong đời sống tinh thần của cư dân từng quốc gia trong khu vực.

• Phật giáo du nhập từ khoảng những TK đầu Công nguyên và có vai trò quan trọng trong đời sống chính trị, xã hội, văn hóa của cư dân nhiều nước.

• Hồi giáo được truyền bá thông qua hoạt động thương mại của các thương nhân Ấn Độ vào khoảng thế kỉ XIII. Hồi giáo phát triển hưng thịnh ở ĐNA với sự ra đời của các quốc gia Hồi giáo.

• Công giáo được truyền bá vào Phi-lip-pin vào đầu TK XVI và tiếp tục được truyền bá vào các nước khác trong khu vực.

+ Là một khu vực đa tôn giáo nhưng các tôn giáo ở ĐNA cùng tồn tại, phát triển một cách hòa hợp.

2. Nhiều tôn giáo lớn trên thế giới được truyền bá và phát triển ở các quốc gia Đông Nam Á bởi vì:

- ĐNA nằm trên con đường hàng hải nối liền Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, được xem như một ngã tư đường, cầu nối của những nền văn minh lớn trên thế giới.

- Các hoạt động khai thác biển và buôn bán bằng đường biển là con đường để nhiều tôn giáo du nhập và được truyền bá tại các quốc gia ĐNA.

- Trước khi chịu ảnh hưởng của các nền văn hóa lớn từ bên ngoài, ở ĐNA đã tồn tại các hình thức tín ngưỡng bản địa phong phú, đa dạng.

b) Chữ viết và văn học

CH:

- Chữ viết: Cư dân ĐNA đã sáng tạo ra một hệ thống chữ viết riêng để ghi ngôn ngữ bản địa của mình như: chữ Chăm cổ, chữ Khơ-me cổ, Mã Lai cổ, chữ Nôm của người việt,...Điều này thể hiện cư dân Đông Nam Á đã tiếp thu văn hoá Ấn Độ một cách hoà bình, trên cơ sở chủ động lựa chọn những yếu tố phù hợp trong quá trình lập quốc và phát triển.

- Văn học: Một số tác phẩm văn học chữ Nôm tiêu biểu của Việt Nam thời kì trung đại: Truyện Kiều (Nguyễn Du), Chinh phụ ngâm (nguyên tác chữ Hán của Đặng Trần Côn), Cung oán ngâm khúc của Nguyễn Gia Thiều, thơ Hồ Xuân Hương, thơ Bà Huyện Thanh Quan, Hoàng Lê nhất thống chí của Ngô gia văn phái...

c) Kiến trúc và điêu khắc

CH:

- Kiến trúc: Cư dân ĐNA đã tạo dựng hàng loạt các công trình (đền, chùa, tháp) mang phong cách Phật giáo và Hin-đu giáo ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ nhưng có vẫn có nét độc đáo riêng, thể hiện bản sắc văn hóa riêng của từng dân tộc.

- Điêu khắc:

+ Trước khi tiếp thu ảnh hưởng của các nền văn hóa lớn từ bên ngoài, cư dân ĐNA đã sáng tạo ra nghệ thuật tạo hình độc đáo và đa dạng thể hiện qua nghệ thuật chạm khắc hoa văn trang trí trên các hiện vật bằng gốm, đồng.

+ Điêu khắc chủ yếu là phù điêu và tượng.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

CH:

Nếu được tham gia "Tàu Thanh niên Đông Nam Á - Nhật Bản", em sẽ lựa chọn thành tựu kiến trúc - ngôi đền Chăm-pa để chia sẻ với bạn bè quốc tế.

- Ngôi đền Chăm Pa (Việt Nam) nằm trên đỉnh một ngọn đồi nhỏ cao khoảng 10-12 mét so với mực nước biển, ở cửa sông Cái (sông Nha Trang) tại Nha Trang, cách trung tâm thành phố khoảng 2 km về phía bắc, nay thuộc phường Vĩnh Phước. Tên gọi "Tháp Pô Na-ga" được dùng để chỉ chung cả công trình kiến trúc này, nhưng thực ra nó là tên của ngọn tháp lớn nhất cao khoảng 23 mét. Ngôi đền này được xây dựng trong thời kỳ đạo Hin-du (Ấn Độ giáo) đang cường thịnh khi Chăm Pa trong giai đoạn có tên gọi là Hoàn Vương quốc, vì thế tượng nữ thần có hình dạng của Uma, vợ của Shiva.

- Tổng thể kiến trúc của Po Nagar gồm 3 tầng, đi từ dưới lên trên. Tầng thấp: Ngang mặt đất bằng là ngôi tháp cổng mà nay không còn nữa. Từ đấy có những bậc thang bằng đá dẫn lên tầng giữa. Tầng giữa: Nơi đây hiện chỉ còn hai dãy cột chính bằng gạch hình bát giác, mỗi bên 5 cột có đường kính hơn 1 mét và cao hơn 3 mét. Ở hai bên các dãy cột lớn có 12 cột nhỏ và thấp hơn, tất cả lại nằm trên một nền bằng gạch cao hơn 1 mét. Dựa vào cấu trúc này người ta cho rằng đây vốn là một tòa nhà rộng lớn có mái ngói, là nơi để khách hành hương nghỉ giải lao và sắm sửa lễ vật trước khi lên dâng cúng ở các điện bên trên. Từ tầng giữa này, lại có một dãy bậc thang bằng gạch dốc hơn dẫn lên tầng trên cùng. Tầng trên cùng: Là nơi các tháp được xây dựng, ngay trước mặt ngôi tháp chính. Những bậc thang từ lâu đã không hề được sử dụng. Bậc thang bằng đá ong thấy hiện nay ở phía nam tháp Bà rộng lớn hơn được xây vào thập niên 1960 do nhu cầu du lịch gia tăng.