CHƯƠNG 4. HYDROCACBON

BÀI 13: HYDROCARBON KHÔNG NO

PHẦN I. HỆ THỐNG CÂU HỎI, BÀI TẬP TRONG SGK

Trái cây chín sinh ra ethylene và ethylene sinh ra tiếp tục kích thích trái cây xung quanh nhanh chín. Do vậy để những trái xang bên cạnh các trái chín cũng là cách để các trái xanh nhanh chín hơn.

Ethylene  là một trong các hydrocarbon không no. Hydrocarbon không no là gì? Chúng có cấu tạo, tính chất và ứng dụng trong những lĩnh vực nào?

1. KHÁI NIỆM VỀ ALKENE VÀ ALKYNE

Bài 1: So sánh đặc điểm cấu tạo của các phân tử alkene, alkyne và alkane.

Bài 2: Giải thích tại sao trong các phân tử alkene, alkyne và alkane có cùng số nguyên tử carbon thì số nguyên từ hydrogen lại giảm dần

2. DANH PHÁP ALKENE VÀ ALKYNE

Bài 1: Viết công thức cấu tạo các alkene và alkyne sau

a) but - 2 - ene

b) 2-methylpropene

c) pent - 2- yne

Bài 2: Hãy nhận xét cách đánh số nguyên tử Carbon trên mạch chính của phân tử alkene và alkyne.

3. ĐỒNG PHÂN HÌNH HỌC

Bài 1: Vì sao các alkyne không có đồng phân hình học?

Bài 2: Nêu điều kiện để một alkene có đồng phân hình học

Bài 3: Viết công thức các đồng phân hình học của pent - 2 - ene và gọi tên các đồng phân hình học

4. TÍNH CHẤT VẬT LÝ

Bài 1:  Vì sao nhiệt độ nóng chảy và nhiệt độ sôi của các alkene, alkyne tăng dần khi số nguyên tử carbon trong phân tử tăng 

5. TÍNH CHẤT HOÁ HỌC 

Bài 1: Khi tham gia phản ứng cộng hydrogen liên kết nào trong phân tử alkene, alkyne bị phá vỡ. Giải thích

Bài 2: Tại sao phải dẫn khí đi qua ống nghiệm có nhánh đựng dung dịch NaOH trong thí nghiệm 1 (hình 13.5) 

Bài 3: Viết phương trình hóa học của phản ứng điều chế và thử tính chất C₂H₄ trong thí nghiệm 1 

Bài 4: Viết phương trình hóa học của phản ứng điều chế C₂H₂ trong phòng thí nghiệm 2 

Bài 5: Nhận xét và giải thích sự biến đổi màu sắc của nước bromine trong 2 thí nghiệm

Bài 6: Bên cạnh sản phẩm chính 1,1 - dibromoethane phản ứng giữa bromoethane và HBr còn tạo sản phẩm phụ nào?

Bài 7: Propyne phản ứng với nước trong điều kiện tương tự như acetylene. Viết phương trình phản ứng minh họa.

Bài 8: Nhận xét sự biến đổi màu sắc của dung dịch KMnO4 trong hai thí nghiệm. Ống nghiệm nào thu được dung dịch trong suốt sau thí nghiệm. Giải thích 

Bài 9: Propylene cũng bị oxi hóa bởi dung dịch thuốc tím tương tự như ethylene. Viết phương trình hóa học của phản ứng 

Bài 10: Hãy so sánh lượng nhiệt tỏa ra nếu đốt cháy C₂H₄ và C₂H₂ với cùng số mol bằng nhau 

Bài 11: Viết phương trình hóa học của phản ứng giữa alkyne có nguyên tử hydrogen linh động, phân tử chứa 4 nguyên tử Carbon với dung dịch AgNO₃ trong ammonia 

Bài 12: Trình bày bài phương pháp hóa học để phân biệt but - 1 - yne và but - 2 - yne

6. ỨNG DỤNG VÀ CÁCH ĐIỀU CHẾ ALKENE, ALKYNE 

Bài 1: Tại sao acetylene được dùng làm nhiên liệu trong đèn xì oxy - acetylene mà không dùng ethylene

Bài 2: Vì sao không được dùng nước dập tắt đám cháy có mặt đất đèn (có thành phần chính là CaC₂)

BÀI TẬP

Bài 1: Viết công thức cấu tạo và gọi tên các alkene, alkyne có 4 nguyên tử Carbon. Trong phân tử alkene nào có đồng phân hình học? Gọi tên các đồng phân hình học đó.

Bài 2: Viết công thức phân tử của

a) propene

b) 2 - methylbut - 1 - ene

c) but - 1 - yne

d) cis - but - 2 - ene

Bài 3: Viết công thức cấu tạo sản phẩm chính của các phản ứng sau:

a) 2 - methylbut - 2 - en tác dụng với hydrogen chloride.

b) but - 1 - yne tác dụng với nước có xúc tác Hg2+ ở 80oC

PHẦN II. 5 PHÚT TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP TRONG SGK

Hydrocarbon không no là những hydrocarbon trong phân tử có liên kết đôi C=C hoặc liên kết ba C≡C hoặc cả hai loại liên kết đó.

Tính chất: phản ứng cộng

Ứng dụng: dùng vào hàn xì (acetylen) hay tổng hợp các dẫn xuất của hydrocarbon 

1. KHÁI NIỆM VỀ ALKENE VÀ ALKYNE

Bài 1:

Bài 2: 

Do carbon có hóa trị 4 nên khi hình thành liên kết C=C, C≡C thì số lượng nguyên tử H liên kết với C giảm

2. DANH PHÁP ALKENE VÀ ALKYNE

Bài 1: 

a) CH₃-CH=CH-CH₃

b) 2 (CH₃)₂C=CH₂

c) CH₃–C≡ C – CH2–CH₃

Bài 2: 

Số chỉ vị trí liên kết bội mang số nhỏ nhất 

3. ĐỒNG PHÂN HÌNH HỌC

Bài 1: 

Do không có nối đôi

Bài 2: 

Mỗi nguyên tử carbon của liên kết đôi đều phải liên kết với hai nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử khác nhau.

Bài 3: 

Cis - pent - 2 - ene  ;              trans - pent - 2 - ene

4. TÍNH CHẤT VẬT LÝ

Bài 1:  

Vì số carbon tăng thì phân tử khối tăng →   lực Van der Waals tăng 

5. TÍNH CHẤT HOÁ HỌC 

Bài 1: 

Liên kết π vì kém bền 

Bài 2: 

Vì NaOH có vai trò giữ lại SO₂ đảm bảo C₂H₄ thu được không bị lẫn SO₂ 

Bài 3: 

C₂H₅OH → C₂H₄ + H₂O (Xúc tác: H₂SO₄ đặc, nhiệt độ 170 độ C)

C₂H₄ +       Br₂          →         C₂H₄Br₂

         Vàng cam               không màu

Bài 4: 

CaC₂ + 2H₂O → C₂H₂ + Ca(OH)₂

Bài 5: 

Hiện tượng: mất màu dung dịch. Do liên kết π ở nối đôi, nối ba của alkene, alkyne kém bền vững. 

Bài 6: 

CH₂Br - CHBr

Bài 7: 

CH₃ - C ≡ C- H   + HOH →HgSO4,to [CH₃ - C(OH) = CH₂] → CH₃−CO−CH₃

                                                         (Kém bền)

Bài 8: 

TN 3: dung dịch trong suốt 

TN 4: dung dịch trong suốt 

Do KMnO₄ là chất oxi hoá mạnh, alkene, alkyne có liên kết bội kém bền nên có khả năng tham gia phản ứng oxi hoá - khử 

Bài 9: 

3CH₂=CH–CH₃ + 4H₂O + 2KMnO₄ →to 3OH-CH₂–CH(OH)– CH₃ + 2MnO₂ + 2KOH

Bài 10: 

Lượng nhiệt tỏa ra từ ethylene nhiều hơn acetylene

Bài 11: 

CH≡C−CH₂−CH₃  +  [Ag(NH₃)₂]OH  →  CAg≡C−CH₂−CH₃  +   NH₄NO₃

Bài 12: 

6. ỨNG DỤNG VÀ CÁCH ĐIỀU CHẾ ALKENE, ALKYNE 

Bài 1: 

Nhiệt lượng toả ra khi đốt cháy acetylene gần gấp đôi so ethylene

Bài 2: 

Do CaC₂ tác dụng được với nước tạo thành C₂H₂, C₂H₂ cháy được trong không khí ở nhiệt độ cao và toả nhiều nhiệt 

BÀI TẬP

Bài 1:

Trong đó but – 2 – ene có đồng phân hình học:

Bài 2: 

a) CH₂=CH−CH₃

b) 

c) CH≡C−CH₂−CH₂−CH₃

d) 

Bài 3

a) CH₃-CCl(CH₃)-CH₂-CH₃(sản phẩm chính)

b) CH₃–CO-CH₂– CH₃