BÀI 5: KĨ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY XOÀI

PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

KHỞI ĐỘNG       

CH: Hình thái quả của các giống xoài trong Hình 5.1 có đặc điểm gì khác nhau?

Các giống xoài ở Hình 5.1c, 5.1d và 5.1e có trồng được ở Việt Nam không? Vì sao?

I. ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT HỌC

CH: Hãy phân tích đặc điểm thực vật học của cây xoài.

CH: Em hãy so sánh sự giống và khác nhau giữa lá xoài non và lá trưởng thành.

CH: Vì sao các trang trại thường thu hoạch đồng loạt quả xoài khi vỏ quả còn có màu xanh mà không chờ quả xoài chín vàng trên cây?

II. YÊU CẦU NGOẠI CẢNH

CH: Hãy phân tích các yêu cầu ngoại cảnh ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của cây xoài.

CH: Vì sao cây xoài trồng ở vùng miền Bắc Việt Nam thường có tỉ lệ đậu quả và năng suất thấp hơn trồng ở miền Nam.

CH: Cây xoài có thể trồng được ở những loại đất có đặc điểm như thế nào?

CH: Cây xoài có thể trồng được ở địa phương em không? Vì sao?

III. QUY TRÌNH TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY XOÀI

CH: Nêu tên các bước của quy trình trồng và chăm sóc cây xoài.

CH: Túi nylon có lợi ích gì khi làm bầu cho cây xoài giống (Hình 5.4)? Vì sao cần loại bỏ túi nylon trước khi trồng cây xoài?

CH: Vì sao cần chia phân bón thành nhiều lần để bón cho cây xoài? 

CH: Vì sao nên bón phân cho cây xoài theo mép tán cây (Hình 5.5)?

CH: Nêu cách tưới nước phù hợp với từng giai đoạn sinh trưởng và phát triển của cây xoài.

CH: Em hãy tìm hình ảnh về một số loài sâu, bệnh hại chính trên cây xoài.

CH: Vì sao cần cắt tỉa cành và tạo tán cho cây xoài?

CH: Nêu cách tỉa cành, tạo tán và điều khiển ra hoa, đậu quả để cây ăn quả cho năng suất thu hoạch và chất lượng quả cao.

PHẦN II. 5 PHÚT GIẢI BÀI

KHỞI ĐỘNG       

CH:

- Các giống xoài trong Hình 5.1 có sự khác nhau về kích thước, hình dáng, màu sắc.

- Cây xoài Keitt (Mỹ), xoài Yuwen (Đài Loan), và xoài Kesar (Ấn Độ) có thể được trồng ở Việt Nam, nhưng việc trồng chúng cần xem xét kỹ lưỡng về điều kiện địa lý, khí hậu và môi trường trồng cây. 

I. ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT HỌC

CH:

- Rễ: Cây xoài mọc từ hạt có rễ cọc phát triển mạnh và có thể ăn sâu xuống đất tới 6 -8 m; nhiều rễ nhánh phát triển tập trung ở tầng đất 0 - 50 cm.

- Thân và cành: Xoài là cây thân gỗ. Cây xoài trưởng thành thông thường có chiều cao khoảng 5 - 10 m. Cây có nhiều cành, mỗi năm ra 3 - 4 đợt lộc.

- Lá: Xoài thuộc nhóm cây xanh quanh năm, tán cây có hình bầu dục hoặc bán cầu. Cây xoài có lá đơn và sắp xếp theo hình xoắn ốc. Hình dạng của lá thay đổi tùy thuộc vào giống, có thể là hình mũi mác, thuôn dài hoặc hình trứng,... Lá non mới ra có màu đồng đỏ, chuyên dần sang màu xanh sáng và màu xanh đậm khi lá trưởng thành

- Hoa: Cây xoài có thể ra hoa đực, hoa cái hoặc lưỡng tính, có màu vàng nhạt. Cành hoa phân nhánh nhiều, mọc ra từ đỉnh sinh trưởng, có thể dài 20 - 30 cm;

mỗi chùm có khoảng 200 - 400 hoa. Hoa chủ yếu được thụ phấn nhờ côn trùng và gió.

- Quả: Khi chín, vỏ quả xoài thường có màu vàng hoặc tím vàng, thịt quả thường có màu vàng đậm, mềm, ít xơ; khối lượng quả đạt 100 - 1 500 g tuỷ loại. Hạt xoài thường lớn: vỏ hạt có lớp lông xơ dày, bên trong là nhân hạt. Một số giống xoài có hạt lép, làm tăng tỉ lệ phần ăn được.

CH:

Giống nhau: Lá xoài khi còn non và trưởng thành hầu như giữ nguyên hình dáng, lá mảnh, mềm.

Khác nhau:

- Kích thước và hình dạng: Lá xoài non thường nhỏ hơn và có hình dạng mảnh hơn so với lá trưởng thành. Lá trưởng thành thường lớn hơn và có hình dạng mặt lá tròn hoặc hình bầu dục.

- Màu sắc: Lá non có màu đồng đỏ. Khi trưởng thành, lá chuyển dần sang màu xanh sáng và màu xanh đậm.

CH:

- Quả xoài được thu hoạch khi vỏ quả còn xanh có thể được vận chuyển xa hơn và giữ được lâu hơn so với quả đã chín. Điều này giúp nông dân tiết kiệm chi phí vận chuyển và bảo quản.

- Kiểm soát chất lượng: Việc thu hoạch đồng loạt khi vỏ quả còn xanh giúp nông dân kiểm soát chất lượng sản phẩm và đảm bảo rằng quả đạt tiêu chuẩn về kích thước, hình dáng và chất lượng.

II. YÊU CẦU NGOẠI CẢNH

CH:

- Nhiệt độ: Cây xoài thích hợp trồng ở vùng có nhiệt độ trung bình năm khoảng 24 - 26 °C; nhiệt độ trung bình tháng lạnh nhất không dưới 15 °C.

- Ánh sáng: Cây xoài ưa ánh sáng mạnh, cây có năng suất quả cao ở vùng có bức xạ mặt trời lớn. Nếu bị che nắng hoặc trồng quá dày, cành cây sẽ yếu, cây ra hoa ít và đậu quả kém.

- Độ ẩm: Những khu vực có lượng mưa trung bình khoảng 500 - 1 500 mm/năm phù hợp với trồng cây xoài. Độ ẩm đất 50 - 60 % thuận lợi cho cây phân hóa mầm hoa, 70 - 80% thuận lợi cho ra hoa và quả phát triển.

- Đất: Đất trồng xoài có độ pH khoảng 5,5 - 7.0; hàm lượng chất hữu cơ 2 - 3%; khả năng thoát nước tốt, đất ít sét, không có tầng đá; mạch nước ngầm ở độ sâu 1,0 - 2,5 m. 

CH:

- Khí hậu: Miền Bắc Việt Nam thường có khí hậu lạnh hơn, đặc biệt là trong mùa đông, khi nhiệt độ thấp có thể ảnh hưởng đến quá trình ra hoa và phôi thai của cây xoài. Nhiệt độ thấp cũng làm giảm khả năng thụ phấn và phát triển của hoa, dẫn đến tỉ lệ đậu quả thấp.

- Thời gian phát triển: Do khí hậu lạnh hơn, cây xoài ở miền Bắc thường mất nhiều thời gian hơn để phát triển và đạt đến giai đoạn sinh sản so với cây ở miền Nam. Điều này có thể dẫn đến việc giảm tỉ lệ đậu quả và năng suất.

- Độ dài ngày: Miền Bắc thường có mùa đông kéo dài hơn so với miền Nam, dẫn đến giảm độ dài ngày ánh sáng cần thiết cho quá trình sinh sản và phát triển của cây xoài. Điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến việc ra hoa, thụ phấn và phôi thai của cây, làm giảm năng suất.

CH: Xoài có bộ rễ khoẻ, ăn sâu vào đất nên cây có khả năng chịu hạn tốt và trồng được trên nhiều loại đất như đất phù sa, đất cát ven biển, đất đồi gò, đất bạc màu.... Đất trồng xoài có độ pH khoảng 5,5 - 7.0; hàm lượng chất hữu cơ 2 - 3%; khả năng thoát nước tốt, đất ít sét, không có tầng đá; mạch nước ngầm ở độ sâu 1,0 - 2,5 m.

CH:

- Khí hậu: Miền Trung có khí hậu ấm áp, nhiệt đới và cận nhiệt đới, rất thích hợp cho việc trồng cây xoài.

- Đất: Đất ở miền Trung thường đa dạng, từ đất phù sa tới đất đá vôi, từ đất cát đến đất phù sa lên men. Cây xoài có khả năng chịu đựng và phát triển trên nhiều loại đất khác nhau, miền Trung có thể cung cấp đủ điều kiện để trồng cây này.

- Nhiệt độ: Nhiệt độ ấm áp và mùa hè nóng của miền Trung thúc đẩy quá trình sinh sản và phát triển của cây xoài.

- Mưa: Miền Trung thường có mưa đều đặn, giúp cung cấp đủ nước cho cây xoài trong quá trình phát triển.

- Thời gian mùa mưa dài: Mùa mưa kéo dài ở miền Trung cũng hỗ trợ quá trình sinh sản và phát triển của cây xoài.

III. QUY TRÌNH TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY XOÀI

CH:

Bước 1: Lựa chọn thời vụ trồng cây.

Bước 2: Xác định mật độ trồng cây.

Bước 3: Chuẩn bị hố trồng cây.

Bước 4: Trồng cây.

Bước 5: Bón phân.

CH

+ Tạo môi trường tốt để bộ rễ định hình.

+ Hỗ trợ người trồng dễ dàng di chuyển cây sang môi trường mới mà không ảnh hưởng đến sự phát triển bộ rễ của cây. 

+ Hỗ trợ cho việc điều chỉnh mức độ nước dễ dàng, tránh ngập úng cho cây.

- Cần loại bỏ túi nylon trước khi trồng cây xoài vì nếu túi nylon không được loại bỏ đúng cách trước khi trồng cây, chúng có thể gây cản trở cho sự phát triển của cây, gây ra vấn đề cho hệ thống rễ hoặc cản trở quá trình sinh sản của cây.

CH:

- Việc bón phân quá lượng một lần có thể gây ra nguy cơ phản ứng phụ, như làm chết các cành non, gây cháy rễ hoặc gây nhiễm mặn đất.

- Bằng cách chia phân bón thành nhiều lần, cây xoài có cơ hội hấp thụ dần các chất dinh dưỡng một cách hiệu quả hơn, tránh tình trạng đầy đặn và mất chất.

- Bón phân đều đặn theo nhiều lần sẽ giúp cây xoài duy trì mức độ dinh dưỡng ổn định trong thời gian dài, từ đó tăng cường sự phát triển và sản xuất quả.

CH: Do cây xoài có nhiều rễ nhánh, rễ mới tập trung ở mép tán cây nên bón phân ở vị trí này sẽ giúp cây hấp thu dinh dưỡng thuận lợi.

CH:

- Duy trì tưới nước với lượng 10 - 20 lít/cây, 2 lần trong một tuần tới khi cây 3 năm tuổi.

- Trước khi ra hoa 2 - 3 tháng, nên không tưới nước để đất có độ âm thấp, nhằm hạn chế cành bật lộc non và thuận lợi cho cây phân hoá mầm hoa. 

- Ở giai đoạn cây bắt đầu nhú mầm hoa đến khi thu hoạch cần duy trì độ ẩm đất khoảng 65 - 80%. Tuy theo độ ẩm đất, có thể từ 2 - 3 ngày tưới một lần với lượng khoảng 30 - 50 lít/cây. Nên áp dụng phương pháp tưới phun mưa hoặc nhỏ giọt để tiết kiệm nước và công lao động. 

- Do có khả năng chịu hạn tốt nên ở giai đoạn không mang hoa và quả, cây xoài hầu như không cần tưới nước.

CH:

Bệnh thán thư hại cây xoài có thể xuất hiện trên lá, bông hoặc quả, nhưng phổ biến nhất là ở lá 

Bệnh đốm đen trên cây xoài

CH: Tỉa cành và tạo tán làm cho cây thông thoáng và tập trung dinh dưỡng nuôi cành mới, giảm sâu, bệnh.

CH:

Trên thân chính ở vị trí khoảng 0.7 m cần cắt bỏ ngọn để cây ra nhiều lộc, sau đó chọn để lại 3 cành cấp 1, hướng đều về các phía. Sau khi cành cấp 1 ra hai đợt lộc và khi lá đã có màu xanh đậm, cần tiến hành bấm ngọn để lại 30 - 40 cm để ra cành cấp. Làm tương tự với cành cấp 2 và 3. Khống chế chiều cao cây khoảng 3 - 4 m để thuận lợi cho việc chăm sóc.

Từ năm thứ ba, cây đã có quả, cắt tỉa cành mọc thẳng đứng, cành trong tán, cành mọc chúc xuống đất, cành bị sâu, bệnh, cành bắt chéo, cành che lấp hoặc mọc dày đề trong tán thông thoáng, hạn chế sâu, bệnh.

Có thể tạo hình tán bằng cách vin cành, nên vin cảnh cấp 1 đề tạo thành góc 45° - 60° so với thân chính.

Khi cây ra hoa, tia bỏ những chùm hoa nhỏ, nhiều chùm gần nhau. Khi quả có đường kính 3 - 5 cm, nên tỉa bỏ bớt ở chùm quá nhiều quả, dị hình. Mỗi chùm chỉ nên để l - 3 quả.