BÀI 7: KĨ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY NHÃN

PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

KHỞI ĐỘNG       

CH: Kể tên một giống nhãn mà em biết. Giống nhãn đó có đặc điểm thực vật học như thế nào?

I. ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT HỌC

CH: Hãy phân tích đặc điểm thực vật học của cây nhãn.

CH: Quả nhãn được hình thành từ loại hoa nào?

CH: Dựa vào đặc điểm nào để nhận biết được quả nhãn chín?

II. YÊU CẦU NGOẠI CẢNH

CH: Hãy phân tích những yêu cầu ngoại cảnh ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của cây nhãn.

III. QUY TRÌNH TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY NHÃN

CH: Hãy nêu tên các bước của quy trình trồng, chăm sóc cây nhãn.

CH: Em hãy trình bày các loại sâu, bệnh hại chính trên cây nhãn và cách phòng trừ.

CH: Ở địa phương em, có những loại sâu, bệnh nào phổ biến trên cây nhãn? Nêu cách phòng trừ.

CH: Nêu các kĩ thuật tỉa cành, tạo tán ở cây nhãn.

CH: Em hãy trình bày mục đích của việc tỉa cành và tạo tán ở cây nhãn.

CH: Nêu các kĩ thuật điều khiển sự ra hoa và đậu quả ở cây nhãn.

CH: Những biện pháp kĩ thuật nào cần được áp dụng để thu hoạch được quả nhãn to hơn.

PHẦN II. 5 PHÚT GIẢI BÀI

KHỞI ĐỘNG       

CH: Đặc điểm của Nhãn lồng Hưng Yên:

+  Thân gỗ, tương đối lớn có thể cao tới 10-15 mét, thân có vỏ dày, nhiều vết nứt dọc nhỏ, đôi khi bong tróc ra từng mảng, tán cây rộng và rậm rạp, lá xanh quanh năm.

+ Lá cây nhãn lồng mỏng nhỏ và cứng hơn lá nhãn ở các nơi khác

+ Quả nhãn lồng thì không quá to, nhưng đều, nhìn như có gai và có màu vàng nhạt

+ Hạt nhãn lồng thì nhỏ tròn và đen nháy

I. ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT HỌC

CH:

- Rễ: Cây nhãn có rễ cọc ăn sâu xuống đất khoảng 3 - 5 m. Rễ sinh trưởng tập trung ở độ sâu khoảng 10 - 15 cm.

- Thân và cành: Nhãn là cây thân gỗ. Cây trưởng thành có chiêu cao khoảng 10 - 12m. Một năm cây nhãn ra từ 2 đến 4 đợt cành mới nên cây có nhiều cành.

- Lá: Nhãn có lá xanh quanh năm, tán lá dày. Lá thuộc loại lá kép, có 6 - 10 lá chét mọc đối xứng, chiều dài lá khoảng 15 - 25 cm. Lộc non thường có màu đỏ nâu và chuyển sang màu xanh khi lá trưởng thành.

- Hoa: Hoa nhãn mọc thành chùm, có nhiều nhánh, kích thước nhỏ, màu vàng nhạt. Có ba loại hoa: hoa dực, hoa cái và hoa lưỡng tính. Khi thụ phần thuận lợi, hoa cái và hoa lưỡng tính sẽ tạo thành quả.

- Quả có dạng hình cầu, khi chín, quả có đường kính khoảng 1,5 - 3,0 em; khối lượng 12 - 22 g tùy theo giống. Vỏ quả mỏng. dai, màu sắc thay đổi từ xanh vàng lúc non đến vàng nâu khi chín, có giống vỏ quả màu tím nâu khi chín. Thịt quả có màu trắng đục, mọng nước, vị ngọt. Hạt nhãn hình cầu, màu đỏ nâu hoặc nâu đen.

CH: Quả nhãn được hình thành từ hoa cái và hoa lưỡng tính.

CH: quả có màu vàng nâu hoặc màu tím nâu.

II. YÊU CẦU NGOẠI CẢNH

CH:

1. Nhiệt độ: Nhiệt độ thích hợp cho cây nhãn sinh trưởng và phát triển là 21 - 27 °C. Nhiệt độ thích hợp cho thụ phấn, thụ tinh của hoa nhãn là 18 - 25 °C. 

2. Ánh sáng: cần ánh sáng mạnh nhưng cây cũng chịu được bóng râm. Phân tán bị che bóng thường không ra hoa, đậu quả tốt.

3. Độ ẩm: ưa ẩm và chống chịu kém với ngập úng. Lượng mưa hằng năm thích hợp cho trồng nhãn là 1 200 - 1 600 mm. Vào thời kì ra hoa và phát triển quả. cây nhãn cần nhiều nước.

4. Đất: đất cát pha, đất thịt, đất phù sa. Đất có thành phần cơ giới nhẹ, tơi xốp, thoát nước; độ pH 5,5 - 6,5; độ mặn thấp hơn 0,2%.

III. QUY TRÌNH TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY NHÃN

CH:

1. Lựa chọn thời vụ trồng cây.

2. Xác định mật độ trồng cây.

3. Chuẩn bị hố trồng.

4. Trồng cây.

5. Bón phân.

6. Tưới nước.

7. Phòng trừ sâu, bênh.

8. Tỉa cành và tạo tán.

9. Điều khiển ra hoa, đậu quả.

CH:

1. Sâu bướm nhãn (Eudocima phalonia):

- Đặc điểm: Sâu bướm nhãn là loài sâu bướm, ấu trùng của chúng ăn lá, hoa và quả của cây nhãn.

- Cách phòng trừ: Sử dụng các biện pháp kiểm soát hóa học và duy trì vệ sinh vườn cây sạch sẽ để loại bỏ ấu trùng và sâu bướm.

2. Rầy xanh nhãn (Empoasca):

- Đặc điểm: Rầy xanh là loài côn trùng nhỏ, hút chất lượng của cây nhãn, làm cho lá yếu và rụng.

- Cách phòng trừ: Sử dụng thuốc phun để kiểm soát rầy, duy trì vệ sinh vườn cây để giảm sự phát triển của rầy, và sử dụng các loài côn trùng hữu ích để kiểm soát số lượng rầy.

CH:

+ Rệp sáp

+ Bọ xít

+ Sâu đục

+ Rầy chổng cánh

Để có thể phòng trừ sâu bệnh hại nhãn hiệu quả, có thể áp dụng một số biện pháp như sau:

+ Vệ sinh vườn, cắt tải cành bên dưới, tạo sự thông thoáng trong vườn. 

+ Trồng cây nhãn với mật độ vừa phải. Tránh trồng xen quá nhiều cây bóng râm sẽ tạo ẩm độ cao trong vườn làm bệnh phát triển mạnh.

+ Nên bón phân hữu cơ hoai mục kết hợp sử dụng chế phẩm sinh học Trichoderma để tạo nguồn vi sinh vật đối kháng trong đất.

+ Nên thu gom và tiêu hủy những trái nhãn bị bệnh sớm, để hạn chế lây lan.

+ Khi bệnh chớm xuất hiện, có thể sử dụng một trong các loại thuốc như Curzate-M8 72WP, Aliette 80WP, Mexyl-MZ 70WP, Mataxyl 500WP. (15 - 20g/ 8 lít)... phun 2 - 3 lần, mỗi lần cách nhau 7 - 10 ngày. Nếu vùng có áp lực bệnh cao có thể phun ngừa khi trái còn nhỏ.

CH: Khi cây con đạt đến độ cao 60 - 70 cm, tiến hành cắt ngọn. Khi cây ra mầm mới, tỉa bỏ bớt cành, chỉ giữ lại 3 - 4 cành khoẻ phân bố đều về các hướng, tạo cành cấp 1. Khi cành cấp 1 dài 30 - 35 cm lại tiến hành bấm ngọn để tạo cành cấp 2, cứ như vậy tới hết năm thứ hai hoặc thứ ba.

Đối với những cây nhãn ra hoa sau khi trồng l - 2 năm, phải ngắt bỏ hoa để cây tập trung phát triển thân, tán.

Khi đã thu hoạch quả, tiến hành cắt tỉa toàn bộ những cành tăm, cảnh bị sâu bệnh, cành trong tán, cành vượt, cành sát mặt đất cho cây thông thoáng.

CH:

- Kiểm soát kích thước và hình dáng của cây

- Tăng sản lượng và chất lượng trái

- Loại bỏ cành bị hỏng và không cần thiết

- Khuyến khích sự phát triển cân đối

CH: Kĩ thuật hạn chế lộc đông

- Kĩ thuật hạn chế lộc đông bằng hoá chất: Vào cuối tháng 11 hoặc tháng 12 hằng năm, khi lộc đông của một số cây mọc dài 5 - 10 cm, tiến hành phun 1 lần dung dịch Ethrel 400 ppm, sau khi phun 10 - 15 ngày thì lộc khô và rụng đi.

- Kĩ thuật hạn chế lộc đông bằng khoanh vỏ vào tháng 12. Khi lộc thu đã thành thục, chọn những cây sinh trưởng khoẻ, dùng dao sắc hoặc dụng cụ chuyên dụng khoanh hết lớp vỏ của cành cấp 1 hoặc cấp 2 với chiều rộng vết khoanh 0.4 - 0,5 cm.

- Kĩ thuật tỉa quả: Tỉa bỏ bớt quả đề quả to, nhiều củi. Một chùm nhãn chỉ nên đề tối đa 30 quả. Khi quả có đường kính 0.5 cm, tiến hành tỉa bỏ những quả bị sâu bệnh, quả dị hình.

CH:

- Kĩ thuật tỉa cành và tạo tán

- Kĩ thuật tỉa quả