Slide bài giảng Ngữ văn 12 chân trời Bài 6: Đàn ghi ta của Lor-ca (Thanh Thảo)

Tóm lược nội dung

BÀI 6. TRONG THẾ GIỚI CỦA GIẤC MƠ

VĂN BẢN. ĐÀN GHI TA CỦA LOR - CA

I. TRƯỚC KHI ĐỌC   

Câu 1: Hãy tìm hiểu thông tin về nhà thơ Lor-ca và đất nước Tây Ban Nha trước khi đọc văn bản này.

Bài làm rút gọn:

Ông không chỉ là một người con của đất nước Tây Ban Nha ông Lor ca là một nhà thơ nổi tiếng, ông còn là tiếng nói, là niềm vui nỗi buồn của đất nước mình. Nhờ những vần thơ tài hoa của ông mang đậm chất dân gian, mà người ta nghe thấy tiếng hoàng hôn than khóc ánh bình minh. 

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Bạn hình dung như thế nào về hình ảnh “tiếng đàn bọt nước”?

Bài làm chi tiết: 

Hình ảnh mang tính biểu tượng, tượng trưng, từ thính giác chuyển sang thị giác, tạo sự lạ hóa. Qua đó, gợi sự sáng tạo mong manh, ngắn ngủi, tan vỡ đột ngột nhưng sinh sôi bất tận.

Câu hỏi: Tìm những hình ảnh thể hiện sự chuyển đổi cảm giác trong khổ thơ thứ 3

Bài làm rút gọn:: 

- “tiếng ghi ta nâu”: biểu tượng cho tình yêu dành cho những mảnh đất, con đường Tây Ban Nha.
- “tiếng ghi ta lá xanh”: biểu trưng cho tình yêu cuộc sống mãnh liệt
- “tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan”: Lor - ca bị sát hại, nghệ thuật cũng dang dở
- “tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy”: số phận bi kịch của Lor - ca.
=> Tất cả diễn tả lòng tiếc thương của nhân dân Tây Ban Nha nói chung, của tác giả Thanh Thảo nói riêng đối với cái chết của Lor - ca.

Câu hỏi: Tìm những hình ảnh khác xa nhau, thông thường khó liên kết với nhau, được đặt kế cận trong hai khổ thơ 5 và 6

Bài làm rút gọn: 

- “không ai chôn cất tiếng đàn/ tiếng đàn như cỏ mọc hoang”. Đây là một cách liên tưởng rất lạ lùng: “cỏ mọc hoang” vừa gợi sức sống mãnh liệt, hoang dại, sức lan tỏa không gì ngăn cản được, vừa là chứng nhân, vừa là một tri âm với người lãng tử trong khúc du ca.

- “giọt nước mắt vầng trăng/ long lanh trong đáy giếng”. Ở câu thơ này, vầng trăng trước hết thuộc về vũ trụ bát ngát với ánh sáng dịu dàng và vẻ đẹp mĩ lệ. Đối lập với vầng trăng là đáy giếng - nơi kẻ thù ném xác Lor-ca hòng xoá dấu vết tội ác, nơi tăm tối mịt mùng, không sao soi thấu được, nơi lưu giữ hiện thân của đau thương và tội ác xấu xa. Hai hình ảnh tương phản này gợi hai thế giới hoàn toàn cách biệt, xa lạ và không thể nào tìm mối liên hệ. Vậy mà Thanh Thảo đã phát hiện ra mối liên hệ giữa chúng bằng một liên tưởng độc đáo. Trớc hết, “giọt nước mắt vầng trăng” vừa có thể hiểu là giọt nước mặt của vầng trăng (trăng khóc cho cái chết oan khuất của Lo-car hay chính là vũ trụ đã cảm thấu nỗi đau khôn cùng của con người), vừa có thể hiểu rằng là giọt nước mắt của vũ trụ rơi vào đáy giếng để soi sáng sự thật bị chôn vùi. “Đáy giếng” là nơi chôn vùi thân xác Lor-ca, nơi cất giấu một bí mật về tội ác của chế độ độc tài, “đáy giếng” cũng là nơi đón nhận sự toả sáng của mối đồng cảm sâu xa từ vũ trụ.
- Sức tưởng tượng mạnh mẽ: “Đường chỉ tay đã đứt” là sự chấm dứt cuộc sống vật chất, “dòng sông rộng vô cùng” là cuộc đời vô hạn vẫn tiếp tục chảy trôi. Tương quan ấy đã gợi một cảm giác bi quan: có lẽ sự tồn tại hữu hạn, mong manh của một đời người ngắn ngủi đứt gãy nửa chừng sẽ bị dìm cho chìm nghỉm dưới đáy sông, sẽ trở nên vô nghĩa trước cái vô cùng của sóng nước.

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Bài thơ này có gì khác thường về hình thức (dấu câu, độ dài ngắn của khổ thơ/dòng thơ,…)? Xác định thể loại, bố cục bài thơ và mạch cảm xúc của tác giả

Bài làm rút gọn:: 

- Hình thức thơ có sự phá cách, mới mẻ; số từ, câu trong mỗi đoạn không đều nhau, có độ dài ngắn khác nhau, tuy nhiên vẫn tạo sự liên kết nhất quán trong tác phẩm.

- Bài thơ thuộc thể thơ tự do. 

- Bố cục: 3 phần
+ Phần 1 (6 dòng thơ đầu): Lor-ca một nghệ sĩ tự do và cô đơn, một nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha
+ Phần 2 (12 câu tiếp theo): Một cái chết đầy oan khuất gây ra bởi thế lực tàn ác
+ Phần 3 (còn lại): Niềm xót thương Lor-ca những suy tư về cuộc giải thoát và giã từ của Lor-ca.

- Mạch cảm xúc thiết lập trên dòng cảm xúc mãnh liệt về cái chết bi thảm của Lo-car qua hàng loạt các hình ảnh biểu tượng.

Câu 2: Tác giả Thanh Thảo đã sử dụng những từ ngữ, hình ảnh nào để gợi tả hình tượng nhà thơ Lor-ca trong hai khổ thơ đầu. Những từ ngữ, hình ảnh đó có điểm gì độc đáo

Bài làm rút gọn:: 

Những từ ngữ, hình ảnh gợi tả hình tượng nhà thơ Lor-ca trong hai khổ thơ đầu:

+ “Tiếng đàn bọt nước”: tượng trưng cho vẻ đẹp lung linh nhưng lại dễ tan biến => khát vọng cháy bỏng của nhà thơ Lor-ca muốn đưược dâng hiến tài năng cho đời, một sự liên tưởng về cuộc đời tươi đẹp nhưng quá ngắn ngủi và đơn độc của người nghệ sĩ.

+ “Áo choàng đỏ gắt”: đây chính là hình ảnh Lor-ca với một sức mạnh anh hùng nắm giữ sứ mệnh trong đấu tranh bảo vệ quê hương => Một tầm vóc mang tính biểu tượng cho cả quốc gia, dân tộc.

+ “Lang thang”, “miền đơn độc”, “yên ngựa mỏi mòn”, “vầng trăng chếnh choáng”,...=> Hình ảnh Lor-ca cô đơn trên con đường đấu tranh cho sự tự do và cái mới. 

+ “Li la li la li la” => Gợi hợp âm của tiếng đàn Lor-ca.

• Những từ ngữ, hình ảnh đã làm toát lên vẻ đẹp của Lor-ca với một niềm khao khát, say mê trong cuộc hành trình canh tân nghệ thuật.

Câu 3: Tìm một số biểu tượng được sử dụng trong bài thơ. Lí giải ý nghĩa của những biểu tượng đó

Bài làm rút gọn:: 

- Tiếng đàn ghi ta: Biểu tượng cho người nghệ sĩ Lorca và nghệ thuật của ông.

- Bầu trời cô gái ấy: Biểu tượng cho đất nước Tây Ban Nha.

- Máu chảy: Biểu tượng cho sự hy sinh của Lorca.

- Cỏ mọc hoang: Biểu tượng cho sức sống mãnh liệt của nghệ thuật Lorca.

- Giọt nước mắt vầng trăng: Biểu tượng cho sự thương tiếc, đau buồn.

- Long lanh đáy giếng: Biểu tượng cho sự bất tử của nghệ thuật Lorca.

=> Đó là những biểu tượng của sự tự hào dân tộc Tây Ban Nha, cũng chính là biểu tượng của tình yêu quê hương của Lor-ca, của sự sáng tạo nghệ thuật của nhà thơ, đồng thời là khát vọng cao cả về tự do mà Lor-ca luôn theo đuổi suốt cuộc đời.

Câu 4: Việc lặp lại âm thanh tiếng đàn “li-la li-la li-la” có tác dụng gì

Bài làm rút gọn:: 

Tác giả sử dụng nghệ thuật điệp từ, láy âm để lặp lại âm thanh tiếng đàn nhằm nhấn mạnh, bộc lộ cảm xúc và gợi ra những trường liên tưởng khác nhau – âm thanh đó cũng chính là tiếng lòng, là tâm hồn, cuộc đời của Lor-ca.

Câu 5: Nhạc điệu của khổ thơ thứ hai, thứ ba có gì đặc biệt và được tạo nên từ những yếu tố nào

Bài làm rút gọn:: 

 Nhạc điệu ở hai khổ thơ có phần nhanh, mạnh, gấp gáp. Chúng được tạo lên từ những âm thanh, hình ảnh “nâu”, “tròn”, “vỡ tan” và bằng những hình ảnh thoạt nhìn không có mối liên hệ gì với nhau “bọt nước”, “bầu trời cô gái ấy”, “lá xanh biết mấy”, “bọt nước vỡ tan”, “ròng ròng máu chảy”, “cỏ mọc hoang”  vừa gợi ra một bức tranh cuộc sống muôn màu vẻ của người nghệ sĩ, vừa gợi được sự vận động của hiện tượng tiếng đàn trong cuộc sống từ một thực thể tồn tại ngắn ngủi, mong manh đến một thực thể hội tụ trong nó muôn sắc màu của sự sống và rồi cuối cùng trở thành một sinh thể, một sự sống có sức sống bất diệt.

Câu 6: Nêu cảm nhận của bạn về hình tượng nhà thơ Lor-ca được thể hiện trong bài thơ

Bài làm rút gọn:: 

Nhà thơ Lor-ca hiện lên với một vẻ đẹp của người nghệ sĩ tài ba. Nhà thơ luôn khao khát được cống hiến tài năng, sức lực để mở ra một con đường mới, hướng đến tự do, ước mong mãnh liệt về cách tân nghệ thuật.

Sâu thẳm bên trong tâm hồn người nghệ sĩ ấy chính là một khát khao, lí tưởng mãnh liệt về nghệ thuật, về cái đẹp. Lor-ca hiện lên là một người chiến sĩ, người nghệ sĩ đấu tranh không ngừng nghỉ cho những khát vọng chân chính và cao cả: cách tân nền nghệ thuật già nua, đấu tranh chống lại chế độ độc tài thân phát xít đã quá phản động.

Câu 7: Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là gì

Bài làm rút gọn:

Ngợi ca, thương xót trước sự tài hoa nhưng bạc mệnh của nhà thơ Lor-ca.

Câu 8: Xác định chủ đề, tư tưởng và thông điệp của bài thơ. Chủ đề, tư tưởng và thông điệp đó được thể hiện thông qua những biện pháp tu từ nào?

Bài làm rút gọn:

Chủ đề, tư tưởng: Thể hiện khao khát, ước nguyện suốt đời theo đuổi sự nghiệp sáng tạo nghệ thuật và cống hiến vì nghệ thuật.

Thông điệp: Trên con đường đấu tranh cho tự do và khởi sinh cái mới, ta sẽ phải đối mặt với những khó khăn, sự cô đơn, nhưng không được bỏ cuộc bởi khi vượt qua những thử thách đó sẽ tìm thấy được sự tự do và tương lai tươi sáng.

=> Được thể hiện thông qua các biện pháp tu từ: Điệp, nhân hóa, ẩn dụ, so sánh, láy âm,…