Slide bài giảng Ngữ văn 12 chân trời Bài 2: Hai đứa trẻ (Thạch Lam)

Tóm lược nội dung

BÀI 2. NHỮNG Ô CỬA NHÌN RA CUỘC SỐNG

VĂN BẢN. HAI ĐỨA TRẺ

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Khi chờ đợi một điều gì đó quan trọng với bản thân, bạn thường có tâm trạng, cảm xúc như thế nào? Hãy chia sẻ điều đó với các bạn trong lớp

Bài làm rút gọn: 

- Bồn chồn:

+ Cảm giác thời gian trôi qua thật chậm chạp.

+ Bồn chồn, không thể tập trung vào việc khác.

- Lo lắng:

+ Lo lắng về việc mình có đủ khả năng để thực hiện hay không.

+ Lo lắng về những rủi ro, thử thách có thể xảy ra.

- Hy vọng:

+ Hy vọng vào sự may mắn và thành công.

+ Hy vọng vào một kết quả tốt đẹp.

- Mong chờ:

+ Mong chờ được đạt được thành công và hạnh phúc.

- Tuyệt vọng:

+ Bắt đầu nghi ngờ khả năng của bản thân.

+ Nếu chờ đợi quá lâu mà không có kết quả, tôi sẽ cảm thấy thất vọng, chán nản.

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Chú ý những từ ngữ, hình ảnh được dùng để miêu tả cảnh hoàng hôn trong phần văn bản này.

Bài làm rút gọn:

- Phương tây đỏ rực lửa cháy

- Những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn

- Dãy tre làng đen lại

- Tiếng muỗi vo ve 

- Tiếng trống thu không 

- Cảnh chiều tàn mang một nét đặc trưng của miền quê Việt Nam

Câu hỏi: Chi tiết này cho thấy việc buôn bán của người dân phố huyện như thế nào?

Bài làm rút gọn:

Gợi nên một cuộc sống lam lũ, cơ cực của người dân nơi đây, diễn ra lặp lại không có hồi kết.

Câu hỏi: Qua chi tiết này, bạn hiểu thêm điều gì về nhân vật Liên?

Bài làm rút gọn:

- Liên dù tuổi còn nhỏ nhưng rất đảm đang, ra dáng một người chị.

- Liên còn là người có tấm lòng đầy tình thương khi cô động lòng thương với những đứa trẻ con nghèo ở ven chợ.

Câu hỏi: Bầu trời đêm và không gian phố huyện trong đoạn này được miêu tả qua điểm nhìn của ai?

Bài làm rút gọn:

Miêu tả qua điểm nhìn của nhân vật Liên.

Câu hỏi: Chú ý tâm trạng và cảm xúc của chị em Liên trong lúc đoàn tàu đến.

Bài làm rút gọn:

*Khi đoàn tàu sắp đến:

- Lòng nôn nao, háo hức.

- Tò mò, pha chút sợ hãi.

* Khi đoàn tàu đi qua:

- Say mê, ngưỡng mộ:

+ Hai chị em say mê nhìn ngắm đoàn tàu.

+ Hình ảnh “những toa đèn rực rỡ” như một thế giới khác.

- Buồn man mác, tiếc nuối:

+ Khi đoàn tàu đi qua, hai chị em cảm thấy buồn bã.

+ Nỗi buồn về cuộc sống tẻ nhạt, buồn chán của mình.

* Sau khi đoàn tàu đi qua:

- Trở lại với thực tại.

- Nỗi buồn vẫn còn đó.

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Tóm tắt nội dung câu chuyện được kể và chỉ ra đặc điểm cách xây dựng cốt truyện trong Hai đứa trẻ.

Bài làm rút gọn:

* Tóm tắt:Hai chị em Liên và An sống ở một phố huyện nghèo. Buổi chiều tối, hai chị em dọn hàng tạp hóa và ngóng ra sân ga chờ đợi đoàn tàu đi qua. Khi đoàn tàu đến, hai chị em say mê nhìn ngắm những toa đèn rực rỡ. Sau khi đoàn tàu đi qua, hai chị em lại lang thang trên phố và trò chuyện về cuộc sống của mình. Hai chị em nhớ về Hà Nội và khao khát được thoát khỏi cuộc sống tẻ nhạt, buồn chán nơi đây. Hai chị em trở về nhà khi màn đêm đã buông xuống. Nỗi buồn và sự bế tắc vẫn còn đó, nhưng hai chị em vẫn hy vọng vào một tương lai tốt đẹp hơn.

* Đặc điểm cách xây dựng cốt truyện trong Hai đứa trẻ:

- Cốt truyện đơn giản, không có nhiều tình tiết.

- Sử dụng điểm nhìn của nhân vật "tôi".

- Sử dụng nhiều chi tiết miêu tả.

- Kết thúc mở.

Câu 2: Bức tranh phố huyện đã được tác giả miêu tả theo trình tự nào và có đặc điểm gì? Làm rõ ý nghĩa của việc miêu tả bức tranh ấy trong văn bản.

Bài làm rút gọn:

* Bức tranh phố huyện được nhà văn miêu tả theo trình tự thời gian tuyến tính (trước – sau). Theo đó truyện ngắn Hai đứa trẻ có thể phần làm ba cảnh: Cảnh chiều xuống (chợ tàn), cảnh đêm về và cảnh đêm khuya. 

* Ý nghĩa của việc miêu tả bức tranh phố huyện:

- Thể hiện hiện thực cuộc sống của người dân phố huyện.

- Bộc lộ tâm trạng và cảm xúc của nhân vật "tôi".

Câu 3: Xác định ngôi kể, điểm nhìn trong văn bản và cho biết tác dụng của ngôi kể, điểm nhìn ấy trong việc khắc hoạ nhân vật, thể hiện chủ đề, cảm hứng của tác phẩm.

Bài làm rút gọn:

- Ngôi kể trong truyện là ngôi thứ ba.

- Điểm nhìn trần thuật được đặt vào nhân vật Liên – một cô bé giàu lòng trắc ẩn và rất tinh tế.

-> Việc đặt điểm nhìn trần thuật vào nhân vật ấy khiến cho tác giả có thể đi sâu khai thác tâm lí nhân vật.

Câu 4: Nêu và phân tích ý nghĩa:

a. Một số câu văn, đoạn văn sử dụng kết hợp yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm.

b. Một số hình ảnh, chi tiết xuất hiện nhiều lần trong văn bản.

Bài làm rút gọn:

a. "Hai chị em nhìn nhau, không nói. Lòng hai chị em đều buồn rười rượi. Chúng nhớ về Hà Nội, nhớ về những ngày còn thơ ấu. Chúng khao khát được thoát khỏi cuộc sống tẻ nhạt, buồn chán nơi đây."

*Ý nghĩa:

- Bộc lộ sự đồng cảm của tác giả với số phận của người dân phố huyện: Nghèo khổ, tẻ nhạt, không có hy vọng.

- Thể hiện tâm trạng và cảm xúc của hai chị em Liên: Buồn bã, tẻ nhạt, khao khát được thoát khỏi cuộc sống hiện tại.

b. Một số hình ảnh, chi tiết xuất hiện nhiều lần trong văn bản:

Ví dụ 1:

- Hình ảnh đoàn tàu: Biểu tượng cho một thế giới khác, một cuộc sống khác.

- Ý nghĩa: Thể hiện ước mơ, khát vọng của hai chị em Liên về một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Ví dụ 2:

- Chi tiết tiếng ếch nhái: Biểu tượng cho sự vắng vẻ, tĩnh lặng của phố huyện.

- Ý nghĩa: Thể hiện bầu không khí buồn bã, tẻ nhạt của cuộc sống nơi đây.

Câu 5: Theo bạn, truyện Hai đứa trẻ của Thạch Lam được viết theo phong cách sáng tác nào? Dựa vào đâu để bạn khẳng định như vậy?

Bài làm rút gọn:

Truyện được viết theo phong cách lãng mạn vì:

- Thể hiện qua cách miêu tả tâm trạng nhân vật.

- Thể hiện qua giọng điệu của tác phẩm: Giọng điệu của tác phẩm nhẹ nhàng, buồn man mác, thể hiện sự đồng cảm với số phận của người dân phố huyện.

- Thể hiện qua cách miêu tả cảnh vật:

+ Cảnh vật thiên nhiên được miêu tả đan xen với tâm trạng của nhân vật, tạo nên sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên.

+ Cảnh vật được miêu tả qua lăng kính của nhân vật "tôi" với những cảm xúc và suy nghĩ tinh tế.

Câu 6: Một tác phẩm văn học có giá trị thẩm mĩ và nhân văn thường đánh thức ở người đọc ít nhất một điều gì đó sâu xa, tốt đẹp trong tư tưởng, tình cảm. Đối với bạn, Hai đứa trẻ có khả năng đánh thức như vậy không? Vì sao?

Bài làm rút gọn:

Hai đứa trẻ có khả năng đánh thức như vậy vì:

- Đánh thức lòng thương cảm với những kiếp người bất hạnh:

Truyện vẽ nên bức tranh chân thực về cuộc sống tẻ nhạt, buồn chán của người dân phố huyện nghèo. Qua đó, tác giả thể hiện lòng thương cảm sâu sắc với những kiếp người bất hạnh

- Đánh thức niềm tin vào con người: Tác phẩm thể hiện niềm tin vào bản chất tốt đẹp của con người.

- Đánh thức khát vọng về một cuộc sống tốt đẹp: Tuy sống trong cảnh ngộ éo le, nhưng hai chị em Liên vẫn giữ gìn được những phẩm chất tốt đẹp.

Câu 7: Tìm hiểu thêm về các tác giả sáng tác theo phong cách lãng mạn, phong cách hiện thực trong văn học Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945 và hoàn tất bảng sau bằng cách đánh dấu xác định phong cách sáng tác của tác phẩm, tác giả trong văn bản  (làm vào vở) và lí giải:

Bài làm rút gọn:

Bài tập sáng tạo: Lấy cảm hứng từ hình ảnh hai đứa trẻ chờ đoàn tàu đi qua phố huyện (Hai đứa trẻ) hoặc hình ảnh thân thiết giữ lão Hạc với cậu Vàng (Lão Hạc), hãy sáng tác một bài thơ, một bài hát hoặc một bức tranh.

Bài làm rút gọn:

Học sinh có thể vẽ một bức tranh về cảnh chờ tàu với con tàu đi trong màn đêm và hình ảnh hai chị em Liên.