Slide bài giảng Lịch sử 11 cánh diều Bài 2: Sự xác lập và phát triển của chủ nghĩa tư bản (phần 1)

Tóm lược nội dung

BÀI 2: SỰ XÁC LẬP VÀ PHÁT TRIỂN CỦA CHỦ NGHĨA TƯ BẢN

KHỞI ĐỘNG

- GV tổ chức trò chơi Hộp quà bí mật. HS sẽ nhận được 1 phần quà khi trả lời đúng câu hỏi mà GV đưa ra.

NỘI DUNG BÀI HỌC GỒM

• Sự xác lập của chủ nghĩa tư bản ở Châu Âu và Bắc Mỹ 
• Cách mạng tư sản Anh 
• Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ  
• Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản 
• Tìm hiểu về chủ nghĩa tư bản hiện đại 

HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. Sự xác lập của chủ nghĩa tư bản ở Châu Âu và Bắc Mỹ

GV giao nhiệm vụ tìm hiểu cho các nhóm:

- Các cuộc cách mạng tư sản ở Châu Âu và Bắc Mỹ tiếp tục diễn ra vào thời gian nào?

- Các cuộc cách mạng tư sản ở Châu  Âu và Bắc Mỹ diễn ra dưới những hình thức nào?

- Em hãy trình bày sự thay đổi của nền kinh tế tư bản chủ nghĩa trong giai đoạn này?

- Trong cuộc cách mạng tư sản ở Châu Âu và Bắc Mỹ nửa sau thế kỉ XIX, giai cấp nào giành thắng lợi?

Nội dung ghi nhớ:

Các cuộc cách mạng tư sản bắt đầu từ thế kỷ 16 và kéo dài tới thế kỷ 201. Tuy nhiên, trong bối cảnh của cuộc cách mạng tư sản ở Châu Âu và Bắc Mỹ, có một số sự kiện quan trọng:

Cách mạng tư sản Anh:

Bắt đầu từ thế kỷ 17, cuộc cách mạng tư sản ở Anh đã thiết lập nền dân chủ tư sản và tạo ra phát triển mạnh mẽ của lực lượng sản xuất2.

Cách mạng tư sản Anh không chỉ ảnh hưởng đến Anh mà còn lan rộng ra châu Âu và Bắc Mỹ.

Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ:

Thời gian: Cuộc chiến tranh này diễn ra từ nửa sau thế kỷ 16 đến thế kỷ 18.

13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ đang đấu tranh cho độc lập khỏi Anh, tạo nên một tình hình chính trị náo động và đầy biến động

Trong cuộc cách mạng tư sản ở Châu Âu và Bắc Mỹ nửa sau thế kỷ XIX, giai cấp tư sản (hay còn gọi là quý tộc mới) là người lãnh đạo và giành thắng lợi. Cuộc cách mạng tư sản đã lật đổ chế độ phong kiến, thiết lập nền thống trị của giai cấp tư sản, và mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản

2. Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản

GV đặt câu hỏi yêu cầu học sinh trao đổi theo nhóm: 

- Chủ nghĩa đế quốc mở rộng xâm lược thuộc địa ở Châu Á như thế nào?

- Đối với các nước đế quốc, thuộc địa có vai trò như thế nào?

- Chủ nghĩa tư bản chuyển từ tự do cạnh tranh sang hình thức gì?

- Trình bày khái niệm, hình thức tồn tại và các giai đoạn phát triển của tổ chức độc quyền?

- Chủ nghĩa tư bản độc quyền là gì? Nó có đặc điểm gì?

Nội dung ghi nhớ:

Chủ nghĩa đế quốc (imperialism) là hình thái xã hội và ý thức hệ chính trị dựa trên chính sách mở rộng quyền lực và tầm ảnh hưởng của một quốc gia thông qua hoạt động thuộc địa hóa bằng vũ lực hoặc các phương thức khác1. Trong gần bốn thế kỷ, từ thế kỷ XVI cho đến đầu thế kỷ XX, hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa thực dân đã trải rộng khắp châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ Latinh. Các cường quốc Châu Âu như Anh, Pháp, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Mỹ và Nhật Bản đã xâm chiếm và thiết lập các thuộc địa ở những vùng này

Thuộc địa đóng vai trò quan trọng đối với các nước đế quốc trong nhiều khía cạnh:

Tài nguyên và thị trường: Các thuộc địa cung cấp tài nguyên quý giá (như khoáng sản, cây trồng, động vật) và thị trường tiềm năng cho nước đế quốc. Điều này giúp gia tăng sự giàu có và sức mạnh kinh tế của họ.

Quân sự và chiến lược: Thuộc địa cung cấp vị trí chiến lược, cảng biển, căn cứ quân sự và đường hàng hải. Điều này giúp nước đế quốc duy trì quân đội mạnh mẽ và kiểm soát vùng lãnh thổ rộng lớn.

Tầm ảnh hưởng và uy tín: Quản lý thuộc địa giúp nước đế quốc thể hiện sự ảnh hưởng và uy tín trên thế giới. Họ có thể thể hiện sự vĩ đại và quyền lực thông qua việc kiểm soát các vùng đất xa xôi.

Chủ nghĩa tư bản độc quyền là một giai đoạn phát triển mới của chủ nghĩa tư bản. Trong chủ nghĩa tư bản độc quyền:

Nguyên nhân hình thành:

Sự phát triển của lực lượng sản xuất dưới tác dụng của tiến bộ khoa học và kỹ thuật.

Cạnh tranh tự do thúc đẩy cải tiến kỹ thuật và tập trung sản xuất.

Khủng hoảng kinh tế thúc đẩy tập trung sản xuất.

Tín dụng tư bản chủ nghĩa mở rộng, thúc đẩy tập trung sản xuất.

Bản chất:

Chủ nghĩa tư bản độc quyền là chủ nghĩa tư bản trong đó hầu hết các lĩnh vực của nền kinh tế tồn tại các tổ chức tư bản độc quyền và chúng chi phối sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế

3. Tìm hiểu về chủ nghĩa tư bản hiện đại

GV đưa ra câu hỏi:

- Trình bày khái niệm chủ nghĩa tư bản hiện đại?

- Chủ nghĩa tư bản hiện đại có những tiềm năng và thách thức nào?

Nội dung ghi nhớ:

Chủ nghĩa tư bản hiện đại là một hệ thống kinh tế và xã hội trong đó sự sản xuất và phân phối các hàng hóa được thực hiện dựa trên sự sở hữu cá nhân và hoạt động thị trường tự do. Trong chủ nghĩa tư bản hiện đại, tư liệu sản xuất thuộc về tư nhân, và mục tiêu tìm kiếm lợi nhuận được kết hợp với cơ chế để giải quyết hài hòa lợi ích của các bên liên quan như nhà nước, nhà tư bản, người lao động và xã hội

Chủ nghĩa tư bản hiện đại có những tiềm năng và thách thức đáng chú ý:

Tiềm năng:

Sản xuất phát triển cao: Chủ nghĩa tư bản hiện đại có trình độ sản xuất phát triển cao chưa từng có trong lịch sử gần năm thế kỷ. Các nước tư bản luôn đi đầu trong phát triển kinh tế thế giới.

Khoa học và công nghệ: Biểu hiện ở lực lượng sản xuất, trình độ khoa học công nghệ rất cao trong các ngành, lĩnh vực của nền kinh tế.

Thách thức:

Bất bình đẳng xã hội: Mặc dù chủ nghĩa tư bản hiện đại đã có những điều chỉnh quan trọng về quan hệ sở hữu và quản lí, bất bình đẳng xã hội ngày càng gia tăng.

Xói mòn dân chủ: Đối mặt với những vấn đề chính trị, xã hội nan giải, nền dân chủ tư sản đang bị xói mòn và chỉ dành cho một bộ phận thiểu số người trong xã hội.