Slide bài giảng Khoa học máy tính 11 cánh diều Chủ đề F Bài 1: Bài toán quản lí và cơ sở dữ liệu

Tóm lược nội dung

CHỦ ĐỀ F: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VỚI SỰ TRỢ GIÚP CỦA MÁY TÍNH

GIỚI THIỆU CÁC HỆ CƠ SỞ DỮ LIỆU

BÀI 1. BÀI TOÁN QUẢN LÍ VÀ CƠ SỞ DỮ LIỆU

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đặt vấn đề: Có nhiều cụm từ mà em đã nghe và có thể đã sử dụng, như: “Quản lý học sinh”, “Quản lý nhân sự”, “Quản lý chi tiêu cá nhân”,... Theo em, việc quản lý có liên quan đến lưu trữ và xử lý dữ liệu không? Hãy nêu một số việc mà em đã thực hiện để quản lý một hoạt động nào đó của mình.

NỘI DUNG BÀI HỌC GỒM

• Bài toán quản lí 
• Xử lí thông tin trong bài toán quản lí 
• Cơ sở dữ liệu và phần mềm hệ quản trị cơ sở dữ liệu
• Thực hành tìm hiểu các yêu cầu của một bài toán quản lí và CSDL phục vụ bài toán đó
• Luyện tập
• Vận dụng

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Bài toán quản lí 

GV yêu cầu học sinh trao đổi: Việc quản lý một tổ chức liên quan đến những loại dữ liệu nào? Hãy đưa ra ví dụ minh họa.

Nội dung gợi ý:

- Việc quản lí một tổ chức gắn liền với những dữ liệu phản ánh thông tin về hoạt động của tổ chức đó. 

- Ví dụ: Dựa trên kết quả học tập của lớp mà giáo viên có thể đề xuất với nhà trường danh sách những em tham gia bồi dưỡng học sinh giỏi môn Tin học. 

⟶ Thông tin dùng trong bài toán quản lí phải chính xác, kết quả xử lí thông tin phải đáng tin cậy. 

Hoạt động 2: Xử lí thông tin trong bài toán quản lí 

HS thảo luận trả lời câu hỏi: Xử lý thông tin trong bài toán quản lý bao gồm các bước nào?

Nội dung gợi ý:

a) Tạo lập hồ sơ

 Khi tạo lập hồ sơ cho mỗi bài toán quản lí, phải xác định đầy đủ những dữ liệu cần được lưu trữ, đồng thời dữ liệu nhập vào phải chính xác. 

b) Cập nhật dữ liệu

 Cập nhật dữ liệu gồm các thao tác: thêm, sửa, xóa dữ liệu. Toàn bộ dữ liệu sau mỗi lần cập nhật cũng phải thỏa mãn tính đầy đủ và chính xác

c) Khai thác thông tin

 Khai thác thông tin là để phục vụ kịp thời cho công tác quản lí. Do vậy, việc xử lí dữ liệu trong hồ sơ phải nhanh chóng, chính xác và thông tin kết xuất ra phải ở dạng dễ hiểu. 

Hoạt động 3: Cơ sở dữ liệu và phần mềm hệ quản trị cơ sở dữ liệu

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: Trình bày lại khái niệm về cơ sở dữ liệu và hệ quản trị cơ sở dữ liệu.

Nội dung gợi ý:

- Cơ sở dữ liệu: tập hợp dữ liệu được tổ chức sao cho máy tính có thể lưu trữ, truy cập, cập nhật và xử lí để phục vụ cho hoạt động của một đơn vị nào đó.

- Hệ quản trị CSDL: phần mềm cung cấp môi trường thuận lợi và hiệu quả để tạo lập, lưu trữ và khai thác dữ liệu của CSDL 

Hoạt động 4: Thực hành tìm hiểu các yêu cầu của một bài toán quản lí và CSDL phục vụ bài toán đó.

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: a) Mô tả hoạt động của thư viện

• Quy trình cho mượn và trả sách được thực hiện như thế nào?
• Dựa vào đâu để xác định ai đã mượn và trả sách nào?
• Dựa vào đâu để biết một quyển sách cụ thể đã được cho mượn và chưa được trả lại?

b) Liệt kê những dữ liệu cần thiết trong cơ sở dữ liệu.

• Đối với người đọc, cần quản lý thông tin gì?
• Đối với sách cho mượn, cần quản lý thông tin gì?

Nội dung gợi ý:

a) Mô tả hoạt động của thư viện

- Cho mượn sách, trả sách 

- Căn cứ vào dữ liệu “Mượn sách” để biết ai đã mượn sách

- Căn cứ vào dữ liệu “Trả sách” để biết ai đã trả sách

- Căn cứ vào “Thông tin sách” để biết 1 quyển sách cụ thể đã được cho mượn và chưa được trả lại

b) Liệt kê những dữ liệu cần có trong CSDL

- Với người đọc, cần quản lí thông tin trên thẻ thư viện: Số thẻ thư viện, họ tên, địa chỉ

- Với sách cho mượn, cần quản lí thông tin về quyển sách: Mã sách, tên sách, tác giả,... 

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Phát biểu nào dưới đây về kiểu mảng một chiều là phù hợp?

A. Là một tập hợp các số nguyên

B. Độ dài tối đa của mảng là 255

C. Là một dãy hữu hạn các phần tử cùng kiểu

D. Mảng không thể chứa kí tự

Câu 2: Để khai báo số phần tử của mảng trong PASCAL, người lập trình cần:

A. khai báo một hằng số là số phần tử của mảng

B. khai báo chỉ số bắt đầu và kết thúc của mảng

C. khai báo chỉ số kết thúc của mảng

D. không cần khai báo gì, hệ thống sẽ tự xác định

Câu 3: Phát biểu nào dưới đây về chỉ số của mảng là phù hợp nhất?

A. Dùng để truy cập đến một phần tử bất kì trong mảng

B. Dùng để quản lí kích thước của mảng

C. Dùng trong vòng lặp với mảng

D. Dùng trong vòng lặp với mảng để quản lí kích thước của mảng

Câu 4: Phát biểu nào sau đây về mảng là không chính xác?

A. Chỉ số của mảng không nhất thiết bắt đầu từ 1

B. Có thể xây dựng mảng nhiều chiều

C. Xâu kí tự cũng có thể xem như là một loại mảng

D. Độ dài tối đa của mảng là 255

Câu 5: Thế nào là khai báo biến mảng gián tiếp?

A. Khai báo mảng của các bản ghi

B. Khai báo mảng xâu kí tự

C. Khai báo mảng hai chiều

D. Khai báo thông qua kiểu mảng đã có

Đáp án gợi ý:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

GV yêu cầu HS hoàn thành Vận dụng SGK trang 51: Giả sử sử dụng một bảng để lưu trữ thông tin về những người mượn sách tại thư viện (những người có thẻ thư viện), em hãy chỉ ra một vài điều kiện cần thiết cho dữ liệu trong bảng đó nhằm đảm bảo tính chính xác của thông tin. Theo em, nếu sử dụng phần mềm bảng tính để tạo lập và lưu trữ bảng dữ liệu này, phần mềm có tự động kiểm soát các cập nhật dữ liệu để đảm bảo các điều kiện đã đặt ra hay không?