Soạn giáo án điện tử Ngữ văn 8 CD Bài 4 TH tiếng Việt: Nghĩa tường minh và nghĩa hàm ẩn

CHÀO CẢ LỚP!

CHÀO MỪNG CÁC EM TỚI BUỔI HỌC NÀY!

KHỞI ĐỘNG

Hãy đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:

Tối nay Nam rủ các bạn đi xem phim, cả nhóm có 5 bạn.

Đến cổng rạp chiếu phim, Hải hỏi Nam:

- Cậu đã mua vé chưa?

Nam trả lời:

- Tớ mua được 3 vé.

Theo em, cách trả lời của Nam có mấy ý hiểu, đó là những ý nào?

Bài 4: Hài kịch và truyện cười

Thực hành tiếng Việt

NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ NGHĨA HÀM ẨN

NỘI DUNG BÀI HỌC

Nghĩa tường minh

Nghĩa hàm ẩn

Em hãy trả lời câu hỏi sau:

Theo em, thế nào là nghĩa tường minh, nghĩa hàm ẩn?

1. Nghĩa tường minh

Nghĩa tường minh

Là nội dung thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng các từ ngữ trong câu.

Ví dụ: Câu tục ngữ “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”

• Nghĩa tường minh: Khi ăn quả, ta phải nhớ đến người trồng cây.

Nghĩa hàm ẩn

Là nội dung thông báo được suy ra từ nghĩa tường minh và từ ngữ cảnh.

Ví dụ: Câu tục ngữ “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”

• Nghĩa hàm ẩn: Khi hưởng thụ thành quả nhất định, cần biết ơn người tạo ra thành quả đó.

Nghĩa hàm ẩn

Hoàn cảnh sử dụng

• Đời sống
• Văn học

Tác dụng

• Diễn tả những nội dung tế nhị
• Tăng hiệu quả giao tiếp

LUYỆN TẬP

Hoàn thành các bài tập trong SGK tr.95, 96

Bài tập 1 SGK tr.95

Xác định nghĩa hàm ẩn của những câu dưới đây:

1. a. Nói thật với ông: chú em rể tôi vừa trúng chủ tịch huyện, chủ ấy nể tôi lắm. (Lưu Quang Vũ)
2. b. Thằng cha lang băm nào cho anh đơn mua cái kính này thế? (Nê-xin)
3. c. Cậu phải đi khám bệnh viện nhà nước xem sao! (Nê-xin)

Đáp án

1. a. Nói thật với ông: Chú em rể tôi vừa trúng chủ tịch huyện, chủ ấy nể tôi lắm.

• Lời của nhân vật ông Toàn Nha.
• Nghĩa hàm ẩn:
  • Tôi có một chỗ dựa đáng tin cậy.
  • Đó là người thân có chức quyền cao ở huyện (chủ tịch huyện).

1. Thằng cha lang băm nào cho anh đơn mua cái kính này thế?

• Lời của “ông bác sĩ” khám mắt cho nhân vật “tôi”.
• Nghĩa hàm ẩn: Vị bác sĩ trước đó đã khám mắt, kê đơn cho nhân vật “tôi” là một thầy lang dốt, chữa bệnh để kiếm tiền.

1. Cậu phải đi khám bệnh viện nhà nước xem sao!

• Lời khuyên của “một người bạn thân” đối với nhân vật “tôi”
• Nghĩa hàm ẩn: Bệnh viện nhà nước có nhiều bác sĩ giỏi, có chất lượng khám chữa bệnh tốt hơn các cơ sở y tế tư nhân

Bài tập 2 SGK tr.95, 96

Đọc đoạn văn dưới đây (trích tác phẩm Tắt đèn của Ngô Tất Tố) và thực hiện các yêu cầu nêu sau đó:

Chị Dậu vừa nói vừa mếu:

- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.

Cái Tí chưa hiểu hết ý câu của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:

- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?

Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:

- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.

1. Nêu nghĩa hàm ẩn của những câu in đậm. Vì sao chị Dậu không dám nói thẳng với con mà phải dùng câu có nghĩa hàm ẩn?
2. Nghĩa hàm ẩn trong câu nói nào của chị Dậu rõ hơn? Vì sao chị Dậu phải nói rõ hơn như vậy?

Đáp án

Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi.

Nghĩa hàm ẩn:

• Đây là bữa ăn cuối cùng của cái Tí ở nhà.
• Tí sắp phải xa nhà.

Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.

Nghĩa hàm ẩn: Chị Dậu sẽ đem cái Tí bán cho nhà cụ Nghị thôn Đoài

Chị Dậu không dám nói thẳng vì chị quá thương con, không dám nói ra điều quá đau lòng với mình và cái Tí

Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.

• Nghĩa hàm ẩn rõ hơn
• Chị Dậu phải nói rõ hơn vì thấy cái Tí chưa hiểu câu nói trước của mình.

Bài tập 3 SGK tr.96

Ghép câu tục ngữ ở cột bên trái với nghĩa hàm ẩn tương ứng ở cột bên phải:

Đáp án

1. Cái nết đánh chết cái đẹp
2. cái đẹp về đạo đức có giá trị cao hơn hẳn cái đẹp bề ngoài
3. Một hạt thóc vàng chín giọt mồ hôi
4. việc làm ra thóc gạo vô cùng vất vả, khó nhọc
5. Một điều nhịn chín điều lành
6. nhẫn nhịn sẽ giúp tránh được những điều không hay
7. Một nghề cho chín còn hơn chín nghề
8. thành thạo, tinh thông một nghề còn hơn biết nhiều nghề không đến nơi đến chốn
9. Tốt danh hơn lành áo
10. có danh tiếng tốt quan trọng hơn có nhiều của cải, tiền bạc

Bài tập 4 SGK tr.96

Viết một đoạn văn (khoảng 5 – 7 dòng) nêu cách hiểu về một câu tục ngữ mà em thích và bài học em rút ra được từ câu tục ngữ đó.

Đoạn văn tham khảo

--------------- Còn tiếp ---------------