Soạn giáo án dạy thêm Ngữ văn 9 CTST bài 4: Chuyện người con gái Nam Xương (Nguyễn Dữ)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ: Nhắc lại kiến thức

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS trả lời:

+ Nhắc lại một số hiểu biết về tác giả Nguyễn Dữ và văn bản “Chuyện người con gái Nam Xương”.

+ Phân tích các đặc điểm truyện truyền kì được thể hiện qua văn bản “Chuyện người con gái Nam Xương”.

+ Tổng kết giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản “Chuyện người con gái Nam Xương”.

• HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

• HS làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

• GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức.

Nhắc lại kiến thức 

1. Tác giả - tác phẩm
2. Tác giả

• Tên: Nguyễn Dữ 
• Năm sinh – năm mất: Chưa rõ

- Quê quán: Hải Dương

- Cuộc đời:

+ Ông sống vào nửa đầu thế kỉ XVI từng là học trò của Tuyết Giang Phu Tử Nguyễn Bỉnh Khiêm

+ Thời kì này chế độ nhà Hậu Lê đã lâm vào khủng hoảng các tập đoàn phong kiến tranh giành quyền lực, loạn lạc triền miên.

+ Ông học rộng, tài cao, làm quan một năm rồi sống ẩn dật ở vùng núi rừng Thanh Hóa.

1. Tác phẩm 

- Xuất xứ tác phẩm: 

+ “Chuyện người con gái Nam Xương” là truyện thứ 16 trong số 20 truyện của tập Truyền kì mạn lục.

+ Được viết bằng chữ Hán.

- Bố cục: Gồm có 3 phần:

+ Phần 1: Từ đầu đến “cha mẹ đẻ mình”: Cuộc hôn nhân giữa Trương Sinh và Vũ Nương, sự xa cách vì chiến tranh và phẩm hạnh của Vũ Nương trong thời gian xa cách.

+ Phần 2: Tiếp theo đến “trót đã qua rồi”: Nỗi oan khuất và cái chết bi thảm của Vũ Nương.

+ Phần 3: Còn lại: Vũ Nương được giải oan.

1. Đặc điểm của truyện truyền kì thể hiện qua văn bản
2. Không gian truyền kì

- Không gian trong tác phẩm “Chuyện người con gái Nam Xương” pha trộn giữa cõi trần và cõi tiên.

- Với 3 không gian chính:

+ Làng quê Nam Xương (Không gian thực).

+ Bến Hoàng Giang (Không gian thực).

+ Gác Triêu Dương (Không gian hư ảo): Không gian Thủy phủ là không gian thưởng phạt phân minh, kẻ ác bị xét xử, người hiền được ban thưởng.

•  Không gian không tách biệt mà có sự liên thông với nhau. 
•  Phản ánh quan niệm của nhà văn chịu ảnh hưởng sâu sắc của những dòng tư tưởng phi Nho giáo và những ý thức hệ tư tưởng trong nhân dân.

1. Thời gian truyền kì

- Thời quan trong truyện: có hai khoảng không gian:

+ Thời gian thực: Bối cảnh từ thời nhà Trần cho đến nhà Hồ.

+ Thời gian hư ảo: khoảng thời gian Phan Lang ở dưới Thủy cung và lúc Vũ Nương trở về khi được lập đàn giải oan.

•  Thời gian phi tuyến tính.
•  Thời gian thực và ảo lồng ghép vào nhau một cách phù hợp và hài hòa.

1. Nhân vật truyền kì

• Nhân vật Vũ Nương 
• Trước khi chồng đi lính

+ Tên thật là Vũ Thị Thiết người huyện Nam Xương. 

+ Là người con gái xinh đẹp, thùy mị nết na và giữ gìn khuôn phép.

+ Nàng kết duyên với chàng Trương Sinh. 

•  Là một người phụ nữ xinh đẹp, hiền huệ. Tiêu biểu cho hình ảnh người phụ nữ trung đại.
• Khi chồng đi lính

+ Vũ Nương ở lại tần tảo chăm con, chăm sóc mẹ chồng. 

+ Khi mẹ chồng đổ bệnh nàng hết lòng chăm sóc. Khi mẹ chồng mất, nàng đau xót, tế lễ như đối với cha mẹ đẻ.

+ Là người vợ thủy chung luôn yêu thương chồng con tha thiết.

•  Ở Vũ Nương hiện lên hình ảnh tần tào phẩm chất tiêu biểu của người phụ nữ Việt Nam: đoan trang, thủy chung và đảm đang, tiết hạnh.
• Khi bị chồng nghi oan

+ Vũ Nương đã nhiều lần phân trần với chồng nhưng không được. 

+ Nàng cam chịu số phận và hoàn cảnh gieo mình xuống sông. 

+ Lời than của Vũ Nương trước khi gieo mình xuống sông “Kẻ bạc mệnh này duyên phân hẩm hiu, chồng con rẫy bỏ, điều đâu bay buộc, tiếng chịu nhuốc nhơ…”.

•  Lời than thể hiện sự thất vọng tột cùng nhưng cũng vô cùng quyết liệt. Đó là lời thề đầy ai oán, phẫn uất, quyết lấy cái chết để chứng minh cho sự trong sạch của bản thân. 

+ Vũ Nương tự nhận mình là “kẻ bạc mệnh”, “chồng con rẫy bỏ”, “số phận hẩm hiu”…

• Sự ra đi của Vũ Nương là lời tố cáo đanh thép xã hội phong kiến bất công đối với người phụ nữ. Đồng thời bên cạnh đó tác giả còn thể hiện sự tiếc thương đối với người phụ nữ đức hạnh, tài sắc nhưng bạc mệnh.
• Nhân vật Trương Sinh 

+ Trương Sinh là con nhà giàu, thất học.

+ Là người đa nghi, có tính ghen tuông.

+ Gia trưởng, độc đoán không hề muốn nghe vợ hay ai giải thích.

• Trương Sinh hiện lên là đại diện cho những người đàn ông trong xã hội phong kiến. Là những người gia trưởng, độc đoán nặng nề tư tưởng cổ hũ, luôn đặt mình là nhất và không hề muốn lắng nghe ai kể cả người đầu ấp tay gối với mình.
• Nhân vật Phan Lang 
• Phan Lang là người cùng làng với Vũ Nương vì có ân cứu mạng với Linh Phi nên được cứu. 
• Khi dự tiệc dưới Thủy phủ, chàng nhận ra Vũ Nương và đóng vai trò là người “truyền” tin giữa Vũ Nương và Trương Sinh. Phan Lang xuất hiện trong cả không gian thực và ảo. Thực khi chàng quay trở lại để trao tín vật của Vũ Nương cho Trương Sinh và ảo khi chàng ở động rùa gặp Linh Phi vợ Vua Nam Hải.
• Nhân vật Phan Lang tuy xuất hiện ở cuối truyện nhưng đóng vai trò then chốt để nỗi oan của Vũ Nương được giải tỏa đồng thời tạo nên một cuộc gặp mặt “huyền ảo” giữa nàng và Trương Sinh.

1. Cốt truyện truyền kì

- Đa tuyến.

- Mô phỏng cốt truyện dân gian, được tổ chức theo chuỗi sự kiện được sắp xếp theo trật tự tuyến tính.

- Các chi tiết kì ảo:

- Phan Lang nằm mộng rồi thả rùa. 

- Phan Lang gặp nạn, lạc vào động rùa gặp Linh Phi và được cứu giúp. Phan Lang gặp lại Vũ Nương, được sứ giả Linh Phi rẽ đường nước đưa về dương thế. 

- Vũ Nương hiện về trong lễ giải oan trên bến Hoàng Giang giữa lung linh, huyền ảo rồi lại biến đi mất.

•  Các chi tiết kì ảo tạo nên những biến đổi bất ngờ và hợp lí hóa những chi tiết trước đó. 
•  Cốt truyện trở nên gần gũi, ấn tượng và rất logic. Cốt truyện thể hiện được ý đồ của tác giả.

1. Lời người kể chuyện

- Người kể chuyện trong tác phẩm biết hết tất cả các sự kiện và kể lại một cách khéo léo, hấp dẫn người đọc.

- Người kể chuyện ca ngợi người con gái đẹp người đẹp nết Vũ Nương và cũng thông cảm, thương xót cho nàng trước nỗi oan trái mà nàng phải gánh chịu.

1. Tổng kết
2. Nội dung

- Khẳng định vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ Việt Nam.

- Phản ánh hiện thực xã hội phong kiến bất công với chế độ nam quyền, chà đạp số phận người phụ nữ.

- Niềm cảm thương cho số phận bi kịch của người phụ nữ đồng thời lên án các lễ giáo phong kiến, các hủ tục hà khắc trong xã hội đương thời.

1. Nghệ thuật

- Xây dựng tình huống truyện độc đáo, đặc biệt là chi tiết chiếc bóng, tạo nên tính bất ngờ, tăng thêm tính bi kịch.

- Xây dựng nhân vật tài tình (qua lời nói, hành động).

- Sử dụng nhiều hình ảnh ước lệ; yếu tố kỳ ảo.