Soạn giáo án dạy thêm Ngữ văn 12 CTST Bài 4: Trên những chặng đường hành quân... (Nguyễn Văn Thạc)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ 1: Hiểu biết chung về tác giả - tác phẩm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân, dựa vào kiến thức đã học về văn bản Trên những chặng đường hành quân, trả lời câu hỏi:

- Trình bày một số hiểu biết của em về tác giả?

- Trình bày một số hiểu biết của em về văn bản?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi.  

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 HS trình bày các nội dung:

+ Hiểu biết về tác giả?

+ Xuất xứ văn bản?

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

Nhiệm vụ 2: Nhắc lại kiến thức bài học

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS cả lớp thành 3 nhóm mỗi nhóm 6-8 HS.

- GV yêu cầu các nhóm đọc văn bản Trên những chặng đường hành quân và trả lời câu hỏi:

+ Chứng minh đoạn trích Trên những đường hành quân là một nhật kí?

+ Văn bản có sử dụng yếu tố hư cấu hay không? Vì sao?

+ Những biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng trong văn bản? Tác dụng?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm, vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ. 

- GV quan sát, hỗ trợ các nhóm (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 3 nhóm lần lượt trình bày kết quả thảo luận.

- GV yêu cầu các nhóm lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến cho nhóm bạn (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 3: Tổng kết

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân:

 - Trình bày đặc sắc nội dung và nghệ thuật của văn bản?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc cá nhân, rút ra kết luận theo thể loại về văn bản.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại 1 – 2 HS trình bày về nội dung, hình thức văn bản.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

• GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

1. Hiểu biết chung về tác giả - tác phẩm

a. Tác giả

- Tên: Nguyễn Văn Thạc.

- Năm sinh – năm mất: 1952 - 1972.

- Quê quán: làng Bưởi, Tây Hồ, Hà Nội.

- Năm 1971, khi đang là sinh viên khoa Toán – Cơ, trường Đại học Tổng hợp Hà Nội ông gác bút nghiên để nhập ngũ.

b. Tác phẩm

- Trích từ nhật kí Mãi mãi tuổi hai mươi.

- Thể loại: Nhật kí.

-  Nội dung: Mãi mãi tuổi hai mươi ghi chép về cuộc sống của người lính binh nhì với nhiều gian khổ nhưng ngời sáng lí tưởng, tràn đầy ước mơ, hòa bão và tình yêu thiết tha với Tổ quốc, quê hương, gia đình, bạn bè… trong thời kì dân tộc ta kháng chiến chống đế quốc Mỹ, đấu tranh thống nhất đất nước.

- Chủ đề: Thể hiện niềm vui sướng, cả động của người thanh niên khi được nhập ngũ, lên đường ra trận. Trên mỗi chặng đường hành quân, người thanh niên ấy lại càng cháy bỏng khát vọng vào Nam chiến đấu và chiến thắng.

- Cảm hứng chủ đạo: Ngợi ca những tình cảm trong sáng, cao đẹp, ý chí vượt qua mọi gian khổ, thử thách và niềm hăm hở ra trận chiến đấu vì Tổ quốc, vì nhân dân của thế hệ trẻ Việt Nam đương thời.

II. Nhắc lại kiến thức bài học

a. Mãi mãi tuổi hai mươi là một nhật kí vì: 

+ Thuật lại các sự kiện mà bản thân đã chứng kiến, trải nghiệm: “tôi” tạm biệt mái trường đại học bước vào đời quân ngũ, lần đầu tiên đứng gác, ở trọ nhà dân, tạm biệt Hà Nội lên đường vào chiến trường miền Nam.

+ Cac nội dung được thể hiện dưới dạng ghi chép hàng ngày, có đánh số ngày, tháng, năm.

+ Không chỉ đơn thuần là ghi chép đơn thuần mà còn có giá trị văn học. Ngôn ngữ và hình ảnh chọn lọc, giàu chất thơ và sức gợi. Tình yêu quê hương, Tổ quốc chan chứa trong những trang nhật kí, truyền đến người đọc niềm xúc động sâu xa.

b. Yếu tố hư cấu

Văn bản trên  không sử dụng các yếu tố hư cấu. Hầu như mọi sự việc, con người đều được ghi chép lại hết sức chân thực, với địa danh có thực, ngày, tháng xác định. Bởi nhật kí được viết do nhu cầu ghi chép lại những sự việc vừa xảy ra, hoặc xảy ra chưa lâu và mục đích ban đầu chỉ viết cho riêng mình, vì thế, nhìn chung yếu tố hư cấu là không phù hợp.

c. Biện pháp tu từ

- Các biện pháp tu từ sử dụng trong đoạn trích bao gồm có: 

+ So sánh: Buổi gác đầu tiên được ví như “đêm trăng”; “bài thơ”, “trang nhật kí” khiến cho hình ảnh buổi gác đầu tiên trở nên độc đáo, trữ tình; “những mái nhà nghiêng” được ví “như mi mắt” nhằm tăng tính tạo hình, đầy trìu mến, thân thương. 

+ Nhân hóa: “Ơi xóm làng yêu quý” khiến hình ảnh trở nên có hồn, sinh động qua tiếng gọi của người lính trẻ.

+ Điệp ngữ: “Ngủ yên, ngủ yên” như sự vỗ về nhằm nhấn mạnh niềm mong mỏi làng quê bình yên.

+ Điệp ngữ với liệt kê: “Bưởi đã cuối mùa, ổi đã cuối mùa…” tăng tính biểu cảm cho câu văn. Thiên nhiên chuyển động báo hiệu mùa quả ngọt đang về.

3. Tổng kết

a. Nội dung

+ Là những dòng ghi chép của người lính binh nhì khi rời thành phố theo tiếng gọi của Tổ quốc. Những cảm xúc chân thật, những con đường tuy đầy gian khổ song ngời lên là tình yêu đất nước, quê hương nồng nàn.

b. Nghệ thuật

+ Sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật tăng tính biểu đạt cho tác phẩm.

+ Sử dụng ngôi kể và điểm nhìn chân thực giúp tăng độ tin cậy của câu chuyện.